SİYASİ DÜŞÜNCELER TARİHİ - Deneme Sınavı - 17

Fransız Bildirisi, haklar bakımından insandan yurttaşa yönelerek Amerikan bildirilerinden farklı bir yaklaşımı dile getirmiş olur. Çünkü bu bildiri, doğal hakların somutluk ve işlerlik kazanmasının (liberalizme özgü “doğal uyum’’ yerine) ancak siyasal iktidar sayesinde mümkün olduğu anlayışı üzerine kuruludur.

Devrimcilerin el attıkları ilk konu, inanç ve ibadet özgürlüğünün tam anlamıyla gerçekleştirilmesidir. Mirabeau, Ulusal Kurucu Meclis’teki konuşmasında, hoşgörüyü değil de din özgürlüğünü savunarak, bu yönde izlenecek politikanın temelini ortaya koyar. Böylece Katolikler dışında Protestanlar ile Yahudiler de inançlarını özgürce uygulama olanağına kavuşacaklardır.

Halkın özgürlüğünün üzerine bir şal örtüp bir “kültür devrimi” gerçekleştirmek ve böylece halkı cumhuriyetçi özgürlük bilincine sahip kılmak anlamında yeniden yaratmak, dolayısıyla da (Rousseau’nun dediği gibi) insanın doğasını dönüştürerek ona “toplumsal özgür insan” doğası kazandırmak, yani insanı sözde değil ama gerçekte yurttaş olarak biçimlendirmektir. Bu kavramı 1960’da ortaya atıp uygulayan Çin Komünist Partisi Başkanı Mao Zedong’dur.

Parlamento günümüzde yasama meclisi anlamına gelir.

Aristokrat Düşünürler: En önemlileri, soylu bir din adamı olan Fénelon (1651- 1715), bir kont olan Boulainvilliers (1658-1722) ve bir dük olan Saint-Simon (1675-1755)’dur.

Ulusun Ruhu: Amerikalı antropologların bir ulusun kültürü dedikleri şeydir, yani belirli bir yaşam biçimi ile ortak ilişkilerdir. Zaman içinde topluluğu şekillendiren maddi ve manevi etkenlerin toplamının sonucu olan ulusun ruhu, yasaların, dolayısıyla yönetim biçiminin nedenidir.

İlkenin Değişmesi: Bir ülkede toprağa dayalı ekonominin giderek ticaret, ardından da sanayi ağırlıklı hâle geldiğini ve yeni sınıfların belirdiğini ya da bir başka ülkede siyasal otoritenin katkısıyla barajların kurulması sonucunda hem iklimin değiştiğini hem toprakların verimliliğin arttığını, böylece ticaretin gelişip zenginleşmenin yaşandığını varsayalım. İşte, bu koşulların değişmesi, bu ülke halkının törelerinin, düşünce ve yaşam biçimlerinin, kısacası ulusal ruhunun da değişmesine neden olacaktır.

Impeachment: Bir bakanın ya da bir yüksek devlet görevlisinin (savcı işlevini üstlenen) Avam Kamarası tarafından suçlanıp (yargıç görevini üstlenen) Lordlar Kamarası tarafından yargılanması kuralıdır.

Cenevre Cumhuriyeti’nin yurttaşı olan Jean-Jacques Rousseau (1712-1778) ömrünün önemli bir bölümünü Fransa’da geçirmiştir. Dijon Akademisi’nin açtığı bir yarışmanın büyük ödülünü alan Bilimler ve Sanatlar Üzerine Söylev adlı yapıtını 1750’de piyasaya sürerek adını duyurmuş ve 1755 tarihli İnsanlar Arasında Eşitsizliğin Kaynağı ve Temelleri Üzerine Söylev kitabıyla da üne kavuşmuştur.

Rousseau’nun “uğursuz bir rastlantı” olarak nitelendirdiği madencilik ile tarımın bulunmasıyla birlikte özel mülkiyet belirir ve insanlar birbirlerine daha bağımlı olurlar.

Egemenliğin “Sınırı”: Rousseau’nun deyişiyle, “egemen erk, ne denli mutlak, ne denli kutsal, ne denli dokunulmaz olursa olsun, genel sözleşmelerin [toplum sözleşmesinin] sınırını aşamaz.” Dolayısıyla egemen, tüm yurttaşları özgür ve eşit kılıp ortak iyiliği sağlamakla koşullanmıştır. Bu bakımdan “egemen, sırf egemen olmasından ötürü, ne olması gerekiyorsa her zaman odur.” Yani, yaratılış amacının dışına çıkamaz.

Tüm Hristiyan yazarlar içinde, hem derdi hem de çareyi görüp kartalın iki başını birleştirmeyi ve her şeyde siyasal birliği sağlamayı önerme yürekliliğini gösteren tek kişi filozof Hobbes olmuştur.

“Yasalar genel iradenin gerçek işlemleridir” diyen Rousseau’ya göre yasama gücü halkın elindedir.

Jakobenler Kulübü, devrimin ilk beş yılına damgasını vurmuş olan siyasal bir oluşumdur.

İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi, kendi türünün ilk örneği değildir. 1776 Amerikan Devrimi sırasında bireylerin hak ve özgürlüklerini ilan eden bu tür bildiriler hazırlanmış ve yürürlüğe konmuştu.

Bildiri’nin ilk maddelerinde “bireysel ve mutlak “bir niteliğe sahip olan haklara, 4. maddeden itibaren “toplumsal ve göreli” bir anlam yüklenir; insan haklarının yerini yurttaş hakları alır. “özgürlük, başkalarına zarar vermeyen her şeyi yapabilmektir” denilerek, insanlar birbirlerinin karşısına bir sınır olarak dikilir ve artık doğal değil, toplumsal özgürlükten söz edildiği vurgulanmış olur. Özgürlüğün ve onun ardından diğer hakların sınırlarının altının çizilmesi sonucunda, toplumsal nitelik taşıyan haklar, yani yurttaş hakları belirir.

Sezarizm Roma’daki Sezar gibi, siyasal iktidarı orduya dayanarak ve halkın desteğini alarak yasa dışı bir şekilde ele geçiren güçlü ve karizmatik bir liderin mutlak ve otoriter yönetimini ifade etmek içinkullanılır.

Liderlerinden önemli bir bölümü Bordeaux kentinin bulunduğu Gironde (okunuşu Jirond) bölgesinden seçildiği için Jirondenler (yani Girondelular) diye adlandırılan milletvekillerinin oluşturduğu siyasal gruptur.

Jakobenlerin tasarladıkları ulusal eğitim programının temel amacı, çocuklara Devrim’in değerlerini ve anayasayı öğreterek, vatanseverlik duyguları aşılayarak ve erdemleri sevdirerek hepsini Cumhuriyet’in gereklerine uygun yurttaşlar olarak eğitip yetiştirmektir. Bu eğitimin en önemli kurumlarından birisinin ulusal bayramlar olduğu belirtilir. Bu bayramların insanları bir araya toplayıp kitle psikolojisini harekete geçirmesi, bu sayede de istenilen hedefe kolayca ulaşılması amaçlanmaktadır. Okullar ve bayramlar gibi din de, dinsel duygular da Jakobenler tarafından yurttaşlık bilincinin oluşturulmasına yarayan bir araç olarak kullanılır.

Siyasal toplumun yani devletin oluşumunda üç evre olduğunu savunan ulus egemenliği kuramı olan düşünür Sieyès'dir.