SİYASİ DÜŞÜNCELER TARİHİ - Deneme Sınavı - 32

İngiltere’nin Ockham kasabasında doğan William (1290-1349) genç yaşta Fransisken Tarikatı’na katıması nedeniyle Papalık’a aykırı görüşler taşır. Çünkü Fransiskenler, İsa ile havarilerinin ne kişisel, ne de ortak mülkiyet edindiklerini ve yoksul yaşayıp sadece yoksullardan yana olduklarını ileri sürerek Kilise’nin mal-mülk edinmesini yadsırlar. William Papalık’a aykırı görüşleri nedeniyle aforoz edilmiştir. Ockhamlı William’a göre devlet, insanlar tarafından ve insanlar için yaratılmıştır.

Marsilius (1275-1280) da imparator-papa çatışmaları içinde imparatorluk yanlısı düşünürlerdendir. Marsilius’a göre de iç barışı (ya da huzur) her devletin ulaşması gereken en büyük iyiliktir.

Doksan Beş Tez, esasta iman konularını öne çıkaran maddelere sahiptir. Bu maddeler, Roma Kilisesi’nin imanla ilgili konularda yetkisini yumuflak bir biçimde tartışma gündemine getirmekle birlikte, doğrudan bir karşı çıkışı içermiyordu. Ancak bu tezlerin matbaa teknolojisi sayesinde hızla yayılması, Katolik Kilisesi’ne yöneltilen bu yumuşak itirazları radikalleştirdi ve yerel bir tartışma olmaktan çıkardı.

İktidarı ele geçirmek ve sürdürmek için, yani amaç iktidar olmak üzere, ahlaksal anlamı ve sonuçlarına bakmaksızın her tür aracın kullanılabileceğini, hatta kullanılması gerektiğini kabul eden, bundan ötürü de iktidar mücadelelerinin ve genel olarak siyasetin ahlakla ilişkisini kesen yaklaşımlara verilen genel niteleme.

Papalık ile dünyevi yönetimlerin çatışması XII. yüzyılın ikinci yarısından itibaren imparatorlar üzerinden başlamıştır. Roma - Germen imparatorları ile başlayan süreçte, Fransa ve İngiltere kralları da bu çatışmaya girmişler ve kral - papa çatışmaları döneme damga vurmuştur. İmparatorların toprakları üzerindeki yüksek din adamlarını kendileri atama isteği bu çatışmaların temel nedenlerinden birini göstermektedir.

İlk kez 1302 yılında Fransa kralı Phillipe'in öncülüğünde toplanan Etats Generaux'nun siyasal düşünce tarihi açısından sonucu din adamları ve feodal beyler ile birlikte toplumun diğer kesimleri de kendi görüşlerini aktarabilme olanağı bulmuşlardır.

1301 yılında kaleme aldığı Kilise İktidarı Üzerine adlı eserde, yeryüzündeki her şeyin Tanrı'dan geldiğini, dolayısıyla bir kişinin başkaları üzerindeki iktidarının ya da kişinin bir nesne üzerindeki iktidarının Tanrı yolunda kullanılması gerektiğini açıklayan din adamı Aegidius Colonna Romanus'tur.

1265 - 1321 yılları arasında yaşamış, İtalya'nın ve Avrupa'nın en büyük ozanlarından ve düşünürlerinden Dante Alighieri'nin kilise tezleriyle bağdaşmayacak bir şekilde imparatorluk düşüncesini savunduğu ve bu nedenle kilise tarafından 1897 yılında kadar yasak getirilen eseri De Monarchia, Monarşi Üzerine adlı kitaptır.

Ortaçağ tarihinin önemli düşünürlerinden; Dante, Ockhamlı William ve Padovalı Marsilius'un siyasal düşünceye katkıları genel anlamda değerlendirildiğinde, hepsinin de ortak noktası devletin özünde din dışı bağımsız bir karakter olduğuna inanmalarıdır.

Dante, insanın, "biri dünyevi yaşamın mutluluğu, öteki edebi yaşamın mutluluğu olmak üzere iki ayrı ereği bulunduğunu" ve böylelikle her biri insanların bir yönüyle ilgilenen iki ayrı üst yönetici ya da "insanlığın iki babası" ortaya çıktığını savunan düşünürdür.

Aşağıdaki açıklamalardan hepsi, Machiavelli'nin, "Kilise, Ulusal Din ve Siyaset" ilişkisi içinde savunduğu görüşler arasında yer almaktadır.

1. Dini siyasetin ve dolayısıyla tamamen devletin hizmetinde olmalıdır.

2. Dinin teolojik anlamı üzerinde durmaya gerek yoktur. Zira o, salt sosyolojik bir ögedir. 

3. Din bir amaç değil, tamamen bir araçtır. 

4. İyi yasalar ve iyi silahlar yanında bir devletin sacayağını iyi bir din oluşturur.

XVI. yüzyıl, kralların kendilerini sınırlayan din, gelenekler ve feodal hukuku aşmaya başladığı ve bu anlamda sınırsız hükümdarlara doğru evrilmeye başladıkları yüzyıl olmuştur. Kısa sürede bu durum bir takım tepkileri de beraberinde getirmiştir ki Ütopyacı düşünce bunlardan biridir. Bu tepkisel akımın klasik metni olan Utopia'yı yazmış hukuk ve siyaset adamı Thomas More'dur.

XVI. yüzyılda iktidarlar mutlak biçimler almaya başladıkça ortaya çıkan tepkilerden biri de Etienne de La Boetie'nin eseri Gönüllü Kulluk Üzerine Söylev'de karşımıza çıkmaktadır. "Siyaseti reddetmek için ilkin devlet reddedilmelidir" açıklaması bu eserin temel yaklaşımını göstermektedir.