SİYASET FELSEFESİ I

Aydınlanma düşüncesinin ön plana çıkardığı belki de en önemli değer “akıl”, aklı kullanma ya da eleştiridir. Hatta Aydınlanma da, Immanuel Kant (1724-1804) tarafından, “İnsanın kendi aklını kendisinin kullanma cesareti göstermesi” biçiminde tanımlanmıştır.

Aydınlanma düşüncesinin siyasal ideallerini en iyi yansıtan üçlü özgürlük, eşitlik ve kardeşliktir.

Ekonomik liberalizmin temel sloganı “Bırakınız yapsınlar, bırakınız geçsinler”, siyasal liberalizmin temel sloganı da “En iyi hükümet, en az hükümet edendir” olarak bilinir. Liberalizm, hoşgörü, din ve vicdan özgürlüğü, özel alana saygı ve devletin sınırlılığı gibi değerleri ön plana çıkarmıştır. Liberallere göre, devlet birey için vardır, birey devlet için değil. Liberalizm de diğer pek çok düşünce ve öğreti gibi eleştirilmiştir. Bu eleştiriler ideolojik temelli olduğu gibi, felsefi temelli de olmuştur.

Bireycilik, bireyi asıl gerçek varlık olarak gören ve toplumsal gerçeklik, bütünlük gibi kavramların birey olmadıkça hiçbir anlam ifade etmeyeceğini savunan bir öğretidir. Oysa bütüncülük, bütünü parçalardan daha fazlası olarak, başka bir deyişle, toplumu bireyden daha fazlasını ifade eden ve belirleyiciliği daha fazla olan bir bütün olarak yorumlar. Özgürlük çok istenen bir şey olmasına karşın toplumsal yaşamda önemli bir sorun haline gelebilmektedir; çünkü dilediği şeyi dilediği zaman yapma konusunda herkese aynı ölçüde özgürlük tanındığında bu toplumsal yaşamı neredeyse olanaksız kılacak bir karmaşaya (kaosa) yol açabilmektedir. Eşitlik, toplumsal yaşam dışında bir şey ifade etmez; çünkü hak ve özgürlüklerin tanınması ve sınırlandırılması bakımından, birden fazla bireyin varlığını gerektirir. Liberalizm, hoşgörü, din ve vicdan özgürlüğü, özel alana saygı ve devletin sınırlılığı gibi değerleri ön plana çıkarmıştır.

Bireyciliği savunan başlıca düşünürler Mill, Popper, Weber ve Hayek; bütüncülüğü savunan başlıca düşünürler Marx, Comte, Durkheim'dır. Doğru cevap D'dir.

Özgürlükçülük ve bireycilik, bireyin esas olduğunu ileri sürerken, bütüncülük ve toplulukçuluk, bireyin ancak kendisini oluşturan toplum bütünü içinde anlam kazanacağını, dolaysıyla da bireyi temel ve tek gerçek varlık olarak görmenin hatalı olacağını savunmuşlardır. Doğru cevap E'dir.

Doğal eşitsizlik, insanların ekonomik ve ırksal açıdan eşit olamayacaklarını, bunun da temelinde doğal seçilim/ayıklama sürecinin bulunduğunu savunan bir görüştür. Darwin’in geliştirdiği evrim kuramını temel aldığından, toplumsal alanda bu görüşleri savunanlara Sosyal Darwinciler de denir. Doğru cevap A'dır.

Özgürlük-eşitlik arasında seçim yapmanın kaçınılmazlığına yapılan vurgu, günümüzde en çok liberalizm-sosyalizm karşıtlığı ekseninde ortaya çıkmaktadır. Doğru cevap C'dir.

Turner, bireycilik ile eşitlik arasındaki klasik çelişkinin, yersiz bir çelişki olduğunu ileri sürmüştür. Çelişkinin yersizliği savının nedeni, bireysel düzlemde kişisel gelişimin sağlanmasının, devletin ve toplumun önemli katkılarda bulunmasını gerektirmesidir. Turner gibi düşünen bir başka çağdaş düşünür de Steven Lukes’dur. Lukes’a göre eşitlik insana saygı düşüncesi üzerine kurulmuştur ve özgürlük de günümüzde kişisel özerklik, kamu müdahalesinin olmayışı ve kendini geliştirme gücünün bir alaşımı olarak görülmelidir. Bir “toplumda özgürlüğün olmasından”, o toplumda temel hakların tüm bireylere eşit olarak sağlanmasını, herkesin temel haklarını istediği gibi kullanabilmesini anlarsak bırakın özgürlük ve eşitliğin karşıtlığını, eşitlik olmadan bir toplumda özgürlükten söz bile edilemez. Steven Lukes, Bryan Turner gibi, özgürlüğün ve eşitliğin birbiriyle çatışmak zorunda olmadıklarını ileri süren düşünürlerdendir. Doğru cevap B'dir.

Lukes’a göre eşitlik, insana saygı düşüncesi üzerine kurulmuştur. Özgürlük ise günümüzde

gücünün bir alaşımı olarak görülmelidir. Doğru cevap E'dir.

Tarihsel bir olgu olarak bakıldığında eşitliğin siyasal bir ilke olarak anayasalarda yer almasının 18. ve 19. yüzyıllarda gerçekleştiği, uluslaşma süreciyle iç içe gerçekleştiği görülür. Fakat eşitlik taleplerinin tarihsel geçmişi bu kadar yeni değildir.

Aydınlanma düşüncesi 18. yüzyılda ortaya çıkmıştır. B seçeneği yanlış bilgi vermektedir; soru da Aydınlanma düşüncesinin özellikleri arasında yer almayanı sorduğundan, doğru yanıt B'dir.

Aydınlanma’nın yaygınlaştırmaya çalıştığı kültürel değerler içerisinde, insanın doğuştan iyi olduğu, hukuk önünde ve toplumsal yaşamda herkesin özgür ve eşit bireyler olduğu, her yerde ortak ve akılsal dayanakları olan evrensel değerlerin bize rehberlik ettiği gibi düşünceler birer önkabul olarak yer almıştır.

Özgürlükçülüğü savunanlar, kapitalizmin de yaygınlaştırmaya çalıştığı serbest piyasa ekonomisi, dolaşımda serbestlik gibi unsurları toplum yaşamı için vazgeçilmez olarak yorumlarken, ahlâkî-tutucu sınırlamalara ve devlet denetimine de karşı çıkarlar.

Özgürlükçülüğün 20. yüzyıldaki en bilinen temsilcileri olarak Robert Nozick’i (1938-2002) ve Friedrich August von Hayek’i (1899-1992) sayabiliriz. Her iki düşünürün de toplumsal özgürlükle ilgili üzerinde uzlaştıkları başlıca görüşler şöyle sıralanabilir: 1. Özgürlük, devlet ya da kişi denetiminin yokluğu demektir. 2. Devletin temel görevi, toplum refahını ve mülkiyet ya da sermaye dağılımını düzenlemek değil, yalnızca toplum düzenini korumak ve kendiliğinden oluşmayan kamu hizmetlerini sağlamaktır.

Bireyciliğin en bilinen biçimlerinden birini, yani yöntembilgisel yahut açıklayıcı bireyciliği, Karl Popper, John Stuart Mill, Max Weber, F. A. von Hayek gibi düşünürlerde görebiliriz. Bu anlayışa göre, yalnızca bireyin gerçekliği söz konusudur ve bireyin içinde yer aldığı öne sürülen toplumsal gerçeklik, bütünlük, toplumsal yapı gibi varlık alanları, yalnızca anlığın (zihnin) bir inşasıdır.

Liberalizmin öne çıkardığı başlıca değerler, hoşgörü, din ve vicdan özgürlüğü, yansızlık, özel alana saygı ve devletin sınırlılığıdır.

Toplulukçuluk, bireysel özgürlükler uğruna, toplumsal bütünlüğün, toplumu toplum yapan değer dizilerinin yok sayılamayacağını, hatta aksine toplumsal özelliklerimizin bireysel tercihlerimizi belirlediğini, kısacası bireyin toplumsal bakımdan bir belirlenimciliğe bağlı olduğunu savunan bir öğretidir.

Bryan Turner’a göre eşitliğin, varlıksal/özsel eşitlik, fırsatta eşitlik, şartlarda eşitlik ve sonuçlarda eşitlik olmak üzere dört temel tipi vardır.

Doğal eşitsizlik, insanların ekonomik ve ırksal açıdan eşit olamayacaklarını, bunun da temelinde doğal seçilim/ayıklama sürecinin bulunduğunu savunan bir görüştür.