SİYASET FELSEFESİ I

Eşitliğin siyasal bir ilke olarak anayasalarda 18. ve 19. yüzyıllarda gerçekleşmiştir. Doğru cevap D'dir.

Aydınlanma düşüncesinin  siyasal ideallerini en iyi yansıtan üçlü özgürlük, eşitlik ve kardeşliktir. Doğru cevap B'dir.

Locke' a göre devletin birinci önceliği vatandaşların bu dünyadaki mutluluğunu sağlamaktır. Doğru cevap D'dir.

Özgürlükçülüğe göre, devletin temel görevini, toplum refahını ve mülkiyet ya da sermaye dağılımını düzenlemek değil, yalnızca toplum düzenini korumak ve kendiliğinden oluşmayan kamu hizmetlerini sağlamak olarak düşünen  görüştür. Doğru cevap A'dır.

Özgürlükçülüğün 20.yy daki en bilinen temsilcisi Robert Nozick' dir. Doğru cevap E'dir.

Liberalizmin öne çıkardığı başlıca değerler, hoşgörü, din ve vicdan özgürlüğü, yansızlık, özel alana saygı ve devletin sınırlılığıdır. Devletin kişisel haklarda üstünlüğü liberalizmde söz konusu değildir. Doğru cevap B'dir.

Eşitliğin varlıksal/özsel eşitlik, fırsatta eşitlik, şartlarda eşitlik ve sonuçlarda eşitlik olmak üzere dört temel tipte görüldüğünü savunan Bryan Turner’a (1945-) göre, varlıksal/özsel eşitlik, en çok dinlerde ve ahlak geleneklerinde rastlanan bir eşitlik tipidir. Doğru cevap B'dir.

Özgürlüğün ve eşitliğin birbiriyle çatışmak zorunda olmadıklarını ileri süren düşünür Steven Lukes' dür. Doğru cevap B'dir.

Özgürlükçülüğü savunanlar, kapitalizmin de yaygınlaştırmaya çalıştığı serbest piyasa ekonomisi, dolaşımda serbestlik gibi unsurları toplum yaşamı için vazgeçilmez olarak yorumlarken, ahlâkî-tutucu sınırlamalara da şiddetle karşı çıkarlar.

Özgürlük ve eşitlik, toplum hâlinde yaşamın başlangıcından bu yana insanlar için bir arayış olmuştur; hatta insanların özgür ve eşit doğduğu, tek tanrılı dinler tarafından da çeşitli biçimlerde dile getirilmiş ve Tanrı inancı üzerinden temellendirilmiştir. Gerek metafizik alanında gerekse etik alanında ortaya çıkmış olan özgürlük ise özgür istenç-belirlenimcilik tartışmasının odağında yer alan ve daha çok etiğin bir sorunu olarak kendisini göstermiştir. Eşitlik de adalet ve hakkaniyet gibi sorunlarla ilişkili ele alınan bir kavram olması bakımından, siyaset felsefesinin olduğu kadar etiğin ve hukuk felsefesinin de ana sorunlarından biri olmuştur. Özgürlük ve eşitliğin felsefi bir tartışmanın konusu kılınmalarının daha çok modern felsefe, hatta özel olarak Aydınlanma felsefesi ile başladığı öne sürülebilir.

17. yüzyılda Thomas Hobbes (1588-1679) ve John Locke (1632-1704), 18. yüzyılda, yani Aydınlanma çağında Jean-Jacques Rousseau (1712-1778) tarafından ortaya konulmuş düşüncelerde olduğu gibi, doğa durumu (state of nature) tüm insanlar için tam bir özgürlük ve eşitlik durumunu ifade eder. Fakat bu mutlak özgürlük ve istenilene erişmedeki eşitlik, her zaman bir çatışma potansiyelini kendinde taşır; herkes eşit olduğundan birinin doğa ya da akıl yasasının dışına çıkarak diğerlerinin özgürlüğüne, canına malına el uzatması bir çatışmaya yol açar. Bu da insanları birbirine düşürür ve haksızlıkların, huzursuzlukların ve çatışmanın ortaya çıkmasına neden olur. İnsanın insanın kurdu (homo hominis lupus) olduğu bu durumdan da yalnızca bir toplum sözleşmesi ile çıkılabilir.

İnsanlar Arasındaki Eşitsizliğin Kaynağı adlı eser Jean-Jacques Rousseau tarafından yazılmıştır. Eserde Rousseau, mülkiyet konusunda Locke’tan farklı düşünmüş ve mülkiyeti, ayrıca Avrupa kültürünün böyle bir temele dayanmasını hem insanlar arasındaki eşitsizliğin kaynağı hem de insan doğasına aykırı ve mutluluğu bozucu olarak görmüş ve sert biçimde eleştirmiştir. Böylelikle, Rousseau, özgürlükten çok eşitliğe vurgu yapan bir Aydınlanma düşünürü profili çizmiştir.

Bireycilik, özgürlükçülükle benzer biçimde, bireyi tüm toplumsal yaşamın temeline koyan, dahası, bireyi “kendinde varlık”, “kendi başına amaç”, “en yüksek
değer” gibi nitelemeler çerçevesinde tanımlayan ve yorumlayan bir öğretidir. Bireyciliğin en bilinen biçimlerinden birini, yani yöntembilgisel yahut açıklayıcı bireyciliği, Karl Popper, John Stuart Mill, Max Weber, F. A. von Hayek gibi
düşünürlerde görebiliriz.

Fırsatta eşitlikle işaret edilen, önemli toplumsal kurumlara girme hakkı, kaliteli eğitimden yararlanma hakkı gibi hakların herkese tanınması ve çalışkanlık, başarı, yetenek gibi genel-geçer ölçütlere bağlı olması gerekliliğidir. Şartlarda eşitlik de bu bakımdan, fırsatta eşitlikten ayrı tutulamaz; fakat şartlarda eşitlik, fırsatta eşitliğe ek olarak yarışa katılanların yarışa aynı noktadan, yani ekonomik ve toplumsal şartlar eşitlenmiş olarak ve abartısız engellerle başlamasının sağlanması gerektiğine de işaret eder: Hatta şartlarda eşitlik sağlanmadan, fırsatta eşitliğin de sağlanmış olamayacağı öne sürülür. Sonuçlarda eşitlik ise başlama noktası ve koşulları, doğal yetenek gibi unsurlar gözetilmeksizin, yasama veya diğer siyasal araçların kullanılarak sonuçlarda eşitliğin sağlanmasını esas alır. Barınma hakkı buna örnek olarak verilebilir.

Doğal eşitsizlik, endüstri devrimi sonrasında Darwin’in geliştirdiği evrim kuramını temel alır. Yalnızca ekonomik değil, ırksal eşitsizliğin de doğal temelleri (doğal seçilim/ayıklama süreci) olduğunu öne sürmüş olan doğal eşitsizlik / sosyal darwincilik, 19. yüzyıl sonlarında özellikle Amerika Birleşik Devletleri’nde popüler
hâle gelmiş, ırkçı fikirlerin temellendirilmesinde sıklıkla başvurulmuş bir görüş olmuştur.

Steven Lukes, "Bireycilik" adlı yapıtında, özgürlük ve eşitlik ilişkisini bireycilik açısından değerlendirmeye çalışmış ve o da özgürlük ve eşitliğin birbirini dışlamak şöyle dursun, aksine birbirini içerdiklerini, hatta gerektirdiklerini ileri sürmüştür. Lukes'a göre eşitlik, insana saygı düşüncesi üzerine kurulmuştur. Özgürlük ise, Lukas'a göre, günümüzde kişisel özerklik, kamu müdahalesinin olmayısı, kendini geliştirme gücünün bir alaşımı olarak görülmelidir.

Özgürlük ve eşitlik, birbirini dışlayan idealler olmadığı gibi, birbiriyle yakından ilişkilidir: Bireylerin yurttaşlık haklarından yararlanma olanaklarının artması çoğu kez devletin
bazı ekonomik ya da siyasi programları hayata geçirmesini gerektirir. Steven Lukes, Bryan Turner gibi, özgürlüğün ve eşitliğin birbiriyle çatışmak zorunda olmadıklarını ileri süren düşünürlerdendir.

Liberal düşüncenin öncülerinden Locke’a göre insanın emek verdiği şeyler üzerindeki mülkiyet hakkı, doğal bir haktır ve kimsenin elinden zorla alınamaz. Sivil çıkarlar “hayat, özgürlük, sağlık ve bedenin dinlenmesi, para, arazi, ev, eşya ve benzeri dışsal şeylerin mülkiyetidir”. Bu anlayışa göre, sahip olunan mülkiyetin miktarına ve değerine bağlı olarak ekonomik-toplumsal sınıf ayrımlarının olması, toplumun doğal düzeninin bir parçasısıdır.

Özgürlükçülük, insanın özgürleşmesine engel olan her türlü belirlenimciliğe karşı çıkan, insanın özgürce eylemesine sınır koyan her türlü kural ve düzeneğe itiraz eden ve bilinçli insan eylemlerinin sonuçlarını nedensel açıklamalara indirgenemeyeceğini savunan öğreti veya klasik liberalizmin ilkelerini benimseyerek
devlet denetimlerine karşı çıkan bakış açısıdır denebilir.