SİYASET FELSEFESİ I

Grotius’un doğal hukuk anlayışı insanların doğaları gereği,
yani insan olmaları dolayısıyla belirli haklara sahip olması demek olduğundan,
gerek Fransız Devrimi’nin İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirgesi’ne gerekse Birleşmiş
Milletlerin insan hakları anlayışına temel olmuştur.

Niccolo Machiavelli (1469-1527) 1513’te yazdığı Hükümdar (Il Principe) adlı yapıtıyla Ortaçağ’dan sonra gelen Rönesans düşüncesini temsil eden bir siyaset görüşü ortaya koymuştur.

Machiavelli’ye göre bir hükümdar varlığını ve gücünü korumak uğruna her şeyi bir araç olarak kullanabilir çünkü bu hakka hükümdar olmasından dolayı sahiptir

Jean Bodin (1529-1596) Fransız siyaset felsefecisidir ve çağdaş devletin felsefi temellerini atmış bir düşünür olarak görülür. 1576’da Devlet Üzerine Altı Kitap adlı yapıtını yazmıştır. Jean Bodin doğru yönetimin ne olduğunu sorar.

Hugo Grotius insanın doğal haklarının çıktığı doğal hukuk ile insanların kendilerinin koyduğu pozitif hukuk arasında bir ayırım yaparak, doğal hukuku pozitif hukuktan önce gelen ve daha üstün olan bir hukuk olarak belirlemiştir.

Hobbes’a göre devlet varlığı zorunlu olan ve insanların bir araya gelmesinden oluşan doğal olmayan, yapma bir cisimdir.

John Locke’a göre devletin kökeni bireylerin özgür ve eşit oldukları doğa durumundan çıkmak için yapılmış bir sözleşmedir.

Rousseau’ya göre doğa durumunda insanlar tam bir eşitlik hâlinde özgür olarak yaşarlarken, mülkiyetin ortaya çıkışı bu doğal eşitliği de ortadan kaldırmıştır.

Montesquieu’ye göre demokrasi de aristokrasi de doğaları gereği özgür devlet biçimleri

Rousseau’nun devlet öğretisi doğal hukuk kavramına dayanır

Rönesans’ta çeşitli düşünceler ortaya çıkmıştır. Kuşkusuz bunlardan en önemlisi İtalya’da ortaya çıkan Hümanizm akımı olmuştur. Hümanizm Rönesans siyasal öğretilerine de temel olmuş ve bu dönemde laik devlet anlayışları ortaya çıkmıştır.

Niccolo Machiavelli (1469-1527) 1513’te yazdığı Hükümdar (Il Principe) adlı ya- pıtıyla Ortaçağ’dan sonra gelen Rönesans düşüncesini temsil eden bir siyaset görü- şü ortaya koymuştur. Yapıtında ulusal ve laik bir devlet anlayışı sunar. MachiavelliHükümdar’da “güce dayanan ulusal devlet” (Dinçer 2010, s. 191) idealini ortaya koyar ve devletin, hükümdarın ya da egemenin gücünü bir ulusa dayanmaktan al- ması gerektiğini öne sürer. Bu anlayışa göre devlet gücünü Kilise’den almamalıdır, Kilise’ye bağlı olmaktan kurtulmalıdır. Machiavelli Eskiçağ krallık ve cumhuriyet- lerinin görkemli örneklerini överek Eskiçağ’ın yasa koyucularının erdem ve bilge- liklerinden söz eder. Machiavelli’ye göre bir devlet kurmak, kurulmuş bir devleti korumak, bir krallığı yönetmek, bir ordu toplamak, bir savaş yürütmek ya da ada- let dağıtmak için Eskiçağ’ın bilge ve erdemli yöneticilerini örnek almak gerekir.

Jean Bodin’e göre hükümdarın yetkisi ve hakları Tanrı ve doğa yasalarına bağlıdır. Bu yüzden de bu yasalardan bağımsız olarak mutlak güce sahip bir egemen olamaz. Dünyanın tüm hükümdarları Tanrı’ya ve doğa yasalarına bağlıdır.

Bodin üç tür yönetim biçiminden söz eder: Demokrasi, aristokrasi ve monarşi. Monarşi tek kişinin egemenliği, aristokrasi birkaç kişinin egemenliği, demokrasi ise herkesin egemenliğidir. En iyi yönetim biçimi monarşidir. Bunun nedeni egemenliğin bölünemez olduğu yollu anlayışıdır ve buna uygun tek yönetim de monarşidir. Doğru cevap D'dir.

Hugo Grotius savaşı tümden dışlamaz ve ona göre doğal hukuk her tür savaşı yasadışı saymaz. Savaş haklı yollarla yapıldığında yasaya uygundur. Doğru cevap C'dir.

Tommaso Campanella (1568-1639) Civitas Solis (Güneş Devleti) adını verdiği yapıtında ideal bir toplum ve devlet düzenini betimlemiştir. Bu devlette bilim ve felsefe egemendir. Bu devletin yöneticileri de iyi bir eğitim alarak yetişmiş kimselerdir. Güneş devletinin başında hem filozof hem de rahip olan bir yönetici vardır. More’un Ütopya’sında olduğu gibi bu yapıtta anlatılan ideal toplum düzeninde de özel mülkiyet yoktur, her şey ortaklaşa kullanılmaktadır. İnsanların kendi evleri, karıları, kocaları, çocukları yoktur. Bu toplumda yaşayanlara göre bu gibi şeyler insanı bencil kılar ve toplumun bütününe ve devlete karşı sevgisini azaltırlar. Halbûki önemli olan bütün toplumun iyiliği ve yararı olmalıdır. Campanella da More gibi özel mülkiyeti eleştirmiş ve adil bir toplumun ve ahlaklı bireyler olmanın koşulunu mülkiyetin olmadığı herkesin eşit olduğu durumda bulmuştur. Campanella’nın bu yapıtını da zamanının toplum ve devlet düzenlerine getirdiği bir eleştiri olarak görmek gereklidir. Doğru cevap B'dir.

Hobbes’a göre doğa gereği herkes kendi iyiliğini istediği için böyle bir savaş ve güvensizlik durumunda, yani herkesin her şey üzerinde hakkının olduğu bu doğa durumunda yaşamak isteyen herkes kendi kendisiyle çelişkide demektir. Bu durum insanların doğaları gereği kendi iyiliğini istemesine aykırı bir durumdur. Bu yüzden Hobbes bu durumu herkesin herkese karşı savaşı olarak da betimler. Böyle bir durumda “İnsan insanın kurdudur” (Homo homini lupus). Bunun sonucu olarak da doğa ya da savaş durumunda “Hep şiddetli ölüm korkusu ve tehlikesi vardır; ve insan hayatı, yalnız, yoksul, kötü, vahşi ve kısa sürer” Doğru cevap E'dir.

Thomas More özel mülkiyete karşıyken ve Ütopya isimli eserinde ideal toplum düzenini anlatırken mülkiyetin olmadığı bir toplum tasvir ediyorken, liberal düşüncelere sahip John Locke ise özel mülkiyetin korunmasını savunur. Doğru cevap A'dır.

Fransız filozofu Montesquieu (1689-1755) siyaset görüşünü 1748’de yayınlanan Yasaların Ruhu adlı yapıtında dile getirmiştir. Bu yapıtta siyasal özgürlüğün temellerini ve koşullarını ele almıştır. Montesquieu siyasal özgürlüğü savunur ve bu özgürlüğü oluşturan yasaların anayasal güvence altında bulunması gerektiğini düşünür. Montesquieu “özgürlük” kavramına büyük önem verir. Özgürlüğe tarih boyunca farklı anlamlar yüklenmiştir. Kimileri bir zorbayı tahttan indirmeyi, kimileri boyun eğecekleri kimseyi seçebilmeyi, kimileri de silahlanabilme hakkını ve şiddet kullanabilmeyi özgürlük saymışlardır. Sakal bırakmanın özgürlük olduğunu sanan topluluklar bile olmuştur. Kimileri de bazı yönetim biçimlerini özgür, öteki yönetimleri de özgür olmayan yönetimler olarak belirlemişlerdir. Doğru cevap C'dir.

Jean-Jacques Rousseau (1712-1778) halk egemenliğini toplum sözleşmesine dayandıran düşünürdür. Toplum sözleşmesini egemen güce bir boyun eğme ilişkisine değil, ortaklık anlaşmasına dönüştürerek hükümdarın egemenliğini halkın istencine bırakmıştır. İnsanlar Arasındaki Eşitsizliğin Kaynağı ve Toplum Sözleşmesi adlı yapıtlarında toplum ve devlet görüşünü özgürlük ve eşitlik kavramlarından hareketle ortaya koymuştur. Rousseau’nun devlet öğretisi doğal hukuk kavramına dayanır. Doğru cevap E'dir.