SİYASET FELSEFESİ I - Deneme Sınavı - 9

Evrensel bildirgenin 14. Maddesi başka ülkelere sığınma hakkını belirtir. Aynı zamanda buna Sığınma Hakkı da denir.

Wellman (1999, s.17): Sığınma hakkı kimi zaman yaşama hakkının korunmasının tek yolu haline gelebilmektedir.

Yukarıda belirtilen en sık başvurulan yol “üç kuşak” düşüncesidir.

Başta yaşama hakkı olmak üzere özel yaşama, haberleşmeye, düşünceyi açıklamaya müdahale etmeme gibi dokunulmazlıklar bu hakların özünü oluşturmaktadır.

Yukarıda bahsedilen haklar ikinci kuşak haklarıdır. Doğru yanıt B'dir.

“Dünya çapında eyleme geçmeyi talep etmektedir, bu hakların yüklediği ödevlerin yerine getirilmesi de öncelikle uluslararası kurumlara düşmektedir” üçüncü kuşak tanımını yapan bir diğer bakış açısıdır.

Yurttaşların seçimler dışında siyaset alanına meşru taleplerini taşıyabildikleri, halka yönetime katılmak için seçim dışında alternatif kanalların açıldığı ve demokrasinin adına ve özüne yakışır bir biçimde bu kanalların kurumsal hâle getirildiği temsilî demokrasi biçimine katılımcı demokrasi adı verilir.

Demokrasi türlerinin dayandıkları ilkeleri belirleyen farklı yaklaşımlar bulunmaktadır: Bunların başlıcaları, liberal demokrasi, sosyal demokrasi ve sosyalist demokrasi olarak sıralanabilir.

Bireysel hak ve özgürlükleri tüm toplum yaşamının temeline koyan ve çoğulculuk, serbest piyasa ekonomisi, sivil toplum gibi unsurlara göre şekillenmiş toplumlarda bireylerin siyasi ve hukuki haklarının en geniş biçimde koruma altına alınmasını savunan demokrasi anlayışına liberal demokrasi denir. Liberal demokrasi, bireyi temel alan, hak ve özgürlüklerin en geniş biçimde yaşanmasını savunan bir görüştür. Günümüzde çoğu Batı ülkesi liberal demokrasi anlayışından doğan çeşitli sistemlerle yönetilmektedir, hatta Avrupa Birliği’nin siyasi temelini de bu demokrasi anlayışının temsil ettiği değerler oluşturur.

A, B, D ve E şıklarında belirtilen durumlar demokrasinin olumlu özelliklerini ifade etmektedir. C şıkkında “Herkesin görüşünü eşit ölçüde önemli ve değerli olarak hesaba katma” durumu demokrasinin olumlu değil olumsuz bir özelliğini yansıtmaktadır. Herkesin görüşünü eşit ölçüde önemli ve değerli olarak hesaba katma, cahil/bilgisiz kimseler ile aydın/bilgi sahibi kimseleri bir tutmayı beraberinde getirir. Bu ise zaman zaman, toplumun geleceği için doğru ve sağlıklı kararların alınmasını zora sokmaktadır.

Berlin’e göre negatif özgürlük, bireyin eylemlerinde başka kişi gruplar tarafından engellenmemesidir. Bu anlamda siyasal özgürlük kişinin diğerlerince engellenmeden hareket edebilmesi durumudur.

20. yüzyılın önemli düşünürlerinden Jürgen Habermas (1929-) liberal ve cumhuriyetçi görüşleri, negatif ve pozitif özgürlük bağlamında karşılaştırmış ve şimdi tartışacağımız yargılara varmıştır. Habermas’a göre, liberal görüş, demokratik sürecin görevini, devlet yönetiminin toplumun çıkarlarına uygun biçimde programlanmasıyla sınırlandırmıştır. Buna göre, yurttaşların ortaya koyduğu siyasal irade, öncelikle kişisel çıkarları bir araya getirir, sonra da bu çıkarları, kolektif amaçlara yönelik siyasal gücü toplumun yönetimi için kullanmada uzmanlaşmış siyasetçilerden oluşan bir yönetim aygıtına karşı savunur (Habermas 1999, s. 37). Oysa cumhuriyetçi görüşe göre, yurttaşların siyasal iradesi anlamında kullanılan siyaset, liberallerin ortaya koyduğu çıkar eksenli bir birey-devlet arabuluculuğundan çok daha fazlasıdır ve bir bütün olarak toplumdaki süreçlere esas oluşturur (a.y.). Habermas’ın bu değerlendirmesi, negatif özgürlüğün, aslında liberal görüşün yurttaşı demokratik toplum içerisinde nasıl konumlandırdığının bir ifadesi olduğunu görme olanağı tanır. Yani, demokrasilerde yurttaşın konumu, esas olarak, devlet ve öteki yurttaşlar karşısında sahip olduğu negatif haklarca belirlenmiş olur; yurttaş/birey, hukuki düzenlemelerce çizilmiş sınırların dışına çıkmadığı sürece, hükümetlerinki dahil, her tür müdahaleden korunur (a.y., s. 38). Diğer yandan, cumhuriyetçi görüş, siyasal hakları, en başta da yönetime katılma ve haberleşmeyi, daha çok pozitif özgürlükler niteliğine sahip haklar olarak yorumlar (a.y., s. 39).

John Stuart Mill, On Liberty (Özgürlük Üzerine) adlı yapıtında, bir insanın kendini ilgilendiren ve sonuçları yalnızca kendini bağlayacak olan her konuda özgür hareket edebilmesi gerektiğini, buna karşılık, başkaları adına hareket etmekte, sonuçları başkalarını bağlayan edimlerde -hele hele başkalarının amaçlarının kendi amaçlarıyla aynı olduğu veya birebir örtüştüğü varsayımına dayanıyorsa- aynı ölçüde özgürlüğe sahip olmaması gerektiğini vurgulamıştır (Mill 1966, s. 128). Mill’in işaret ettiği bu gereklilik, çoğunluğun belirli bir yönde görüş bildirirken azınlık adına, fakat söz konusu azınlık grubun haklarını çiğnercesine eylemde bulunduğu durumda da geçerlidir. Kısacası, belirli bir görüşü toplumda savunanlar sayıca ne kadar fazla olurlarsa olsunlar, kendileriyle aynı görüşü savunmayan insanları ve tercihlerini göz önüne almak zorundadırlar.

Çoğulculuk, tek elden yönetime bağlı olarak ortaya çıkan sorunların üstesinden gelebilmek için, iktidarın olabildiğince tüm toplum katmanlarına yaygınlaştırılmasını ve azınlık haklarının çoğunluğa karşı korunması gerektiğini savunan bir siyaset felsefesi görüşüdür.

Rousseau’ya göre, toplum sözleşmesinden sonra ortaya çıkan yapının temel özellikleri şunlardır: 1. Herkes bireysel özgürlüğünün ve haklarının tümünü- koşulların herkes için eşit olduğu ve kimsenin bu koşulları başkaları adına değiştiremeyeceği- bir topluluğa devretmiştir (Rousseau 1968, s. 60); 2. Haklar herkes için eşittir ve asla bireyin istencine göre belirlenmez; çünkü böyle bir durum, toplumsal sözleşme ile ortaya çıkan birliği/bütünlüğü anlamsız kılar (a.y., s. 60-61); 3. Herkes-özgürlük ve haklar açısından-görünürde kaybettiğini telâfî eder, yani feda ettiğinden fazlasını elde etmiş olur (a.y., s. 61).; 4. Böylece, her birey, şahsını ve güçlerinin tümünü ‘genel istenç’in öngördüğü doğrultuda, topluluğa verir; topluluğun oluşturduğu bu yeni bütünde de topluluğun tüm üyeleri, bütünün ayrılmaz birer parçası olarak aynı/eşit davranışa tâbîdir (a.y.).

Demokrasinin birçok olumlu özelliklerinin yanında, olumsuz özellikleri de bulunmaktadır ve bu özellikler, demokrasi ile yönetilen toplumlarda ciddi sorunlara yol açar. Bunlardan biri, bireysel hak ve özgürlüklerin kısıtlanması ile ilgilidir. Demokrasinin sorunlu yönlerinden bir başkası, çoğunluğun diktatörlüğü ve temsilde adalet sorunu ile ilgilidir. Demokrasinin, yalnızca çoğunluğun kararlarının yaşama geçirilmesi biçiminde uygulanmasından doğacak en önemli tehlike, temsilde adaletsizliktir. Meşru bir zeminde adil biçimde temsil edilmediğini düşünen yurttaşlarda oluşan hoşnutsuzluk, demokratik yönetimlerin asla görmezden gelmemeleri gereken bir sorundur. Son olarak, demokrasinin ortadan kaldırılması tehlikesi karşısında demokratik yönetimlerin yasal tedbirler almalarının bir paradoksa yol açıp açmayacağı sorununu sayabiliriz.

Yukarıda  belirtilen tanım Demokrasi’yi ifade eder.

Demokrasi bireyin otoritelere bağlanması  için uygun bir zemin hazırlamaz.

Hepsi de beklenen tehlikelerdendir.

Evrensel bildirgenin 14. Maddesi başka ülkelere sığınma hakkını belirtir.