SİYASET BİLİMİ

Doğru cevap A şıkkıdır.

Himayecilik/Klientelizm:

Himayecilik, himaye eden ile edilen arasındaki karşılıklı faydalanmaya dayalı ve fakat özü itibarıyla eşitsiz bir ilişkiyi ya da bu tarz ilişkilerin hakim olduğu bir siyasal sistemi belirtir. Himaye eden himaye edilene belli menfaatler sağlar ve karşılığını da alır. Doğru cevap A'dır.

Alman sosyolog Max Weber’e göre bürokrasi geleneksel ya da karizmatik otorite biçimlerine değil de akılcı/hukuki kurallara dayanan modern toplumların ayırdedici özelliklerinden biridir. Bürokratik örgütlenmenin temel özelliği akılcılıktır. Doğru cevap E'dir.

Bürokrasiyi çelik bir kafese benzeten Weber, modern hayatı besleyen dinamiklerin bürokrasinin büyümesinin kaçınılmaz hâle getirdiğini belirterek karamsar bir tutum takınmıştır. Doğru cevap A'dır.

Klasik bürokrasi tiplemesine en çok yaklaşan ülkeler -aralarındaki çok önemli farklılıklara rağmen- Almanya ve Fransa’dır. ABD'de ise siyasi bürokrasi anlayışı ağır basmaktadır. Doğru cevap D'dir.

Siyasi partiler seçimlerde halkın oylarını alarak iktidara gelme amacıyla örgütlenmiş, genellikle belli bir ideolojik uyum gösteren örgütlerdir. Amaç siyasi iktidara sahip olanları etkilemek değil, rekabetçi ve hür seçimler yoluyla o pozisyonlara gelebilmektir. Fakat siyasal partiler, iktidarın bir parçası değillerdir. Siyasal partiler devlet ile toplum arasındaki bağlantı noktalarından birini temsil ederler ve bir sarkaç gibi düşünülebilirler. Siyasal partiler iktidar olduklarında devletin en üst karar alma mevkilerini işgal etmiş olurlar. Muhalefette iken ise topluma yakınlaşırlar. Anayasal, şeklî ya da resmî olan ile, toplumsal ve resmî ya da şeklî olmayan arasındaki net bir biçimde belirlenmesi kolay olmayan sınırlar üzerinde faaliyet gösterirler. Toplumsal taleplerin toplandığı bir havuz olan siyasal partiler bu talepleri birbirleriyle bağdaştırmayı denerler

Geleneksel olarak siyasal partiler, kadro partileri ve kitle partileri olarak iki-ye ayrılırlar. Kadro partileri, genellikle seçim zamanları aktif olan dar bir kadro ile faaliyet gösteren seçmen tabanının genişletme ve dönüştürme işlevine öncelik vermeyen partilerdir. Üyelerle sıkı ilişkiler sürdürme, üyelerini parti yönetimi ve faaliyetlerine aktif bir biçimde katma gibi amaçları yoktur. Amerika Birleşik Devletleri’ndeki Demokrat Parti ve Cumhuriyetçi Parti, kadro partilerinin en önde gelen örneklerindendir. Her iki partide de düzenli bir üyelik sistemi olmadığı gibi, seçim zamanları dışında aktif bir parti örgütünden söz edebilmek de kolay değildir.

Kitle partileri ise üye sayılarını artırmayı ve üyeler ile her zaman sıkı ilişki kurmayı hedefleyen partilerdir. Parti, üye sayısını artırmaya çalışır, onları aktif tutar. Parti daha çok sivil toplum örgütüne benzer özelliklere sahiptir. Sıradan üyeler, yerel parti kongrelerinde ve ulusal düzlemde parti içi hiyerarşinin oluşumunda önemli roller oynarlar.

Sorunun Çözümü Sayfa 182- 183

İki partili sistem, seçimlerin iki parti arasında geçtiği ve bir partinin iktidarının diğerinin
muhalefette olması anlamına geldiği sistemlerdir. Kazananlar ve kaybedenler bellidir. Bu sistemde, partiler yaptıkları ve yapamadıkları için sorumlu tutulurlar, sorumluluğu bir başka partinin üzerine atamazlar. İngiltere, Almanya ve Amerika Birleşik Devletleri iki partili sisteme sahiptir.

İdeal olarak medyanın demokrasilerde iktidarın kötüye kullanılması ihtimaline karşı bir denge unsuru (ya da watchdog) olabileceği düşünülür. Medyanın çoğu zaman demokratik değerleri içselleştirme seviyesinin yüksek olmaması, iktidarlarla kurdukları özel ilişkiler ve medyanın kendi içinde şeffaf olmaktan uzak olması, bu rolün yerine getirilmesini güçleştiren faktörler arasında sayılmaktadır. Hükümete destek olmayı düşünen bir medya grubu, kötü ekonomik haberleri görmezden gelir ya da onlara çok az yer verir, hükümete yönelik şikayetlerden ya da protestolardan bahsetmeyebilir ya da tam tersi, hükümete sempatiyle bakmayan bir medya gurubu, olumlu gelişmeleri görmezden gelebilir, hükümete yönelik rahatsızlıkları ifade eden haberleri öne çıkarabilir.

Baskı grupları toplumsal kesim ya da grupların taleplerini örgütlü bir biçimde siyasal alana taşımayı amaçlarlar. Bu yönleriyle tıpkı siyasal partiler gibi devlet ile toplumu birbirine bağlayan ilişkiler ağının bir parçasıdırlar. Siyasi partilerden farklı olarak baskı gruplarının amacı iktidara gelmek değil, kendilerini ilgilendiren konularda lehlerine kararlar aldırmak için iktidardakileri etkilemeye çalışmaktır. Ancak şekli olarak örgütlenmemiş daha ziyadesiyle klik hüviyetini taşıyan gruplar da vardır. Eğer toplumlar çok farklı siyasi, ekonomik, kültürel çıkarları bünyelerinde barındırıyorlarsa bu farklı çıkarların da temsil edilmeleri özlenilir. Siyasi partiler bu temsil için çoğu zaman yeterli olmazlar. Burada devreye baskı grupları girer.

Ilımlı çok parti sisteminde, genellikle hiç bir parti tek başına hükümet kuracak  kadar oy alamaz. Hükümet kurabilmek için koalisyon kurmak zorunluluk hâline gelir. Koalisyon iki ya da üç parti tarafından kurulabilir. Hükümet kurabilmek için üç ya da daha fazla partinin iş birliği yapması şart ise aşırı -ya da kutuplaşmışçok partili sistemden söz etmek mümkün olacaktır. Koalisyonları zorunlu kıldığı için ılımlı ya da aşırı çok partili sistemlerin siyasal istikrarı olumsuz etkiledikleri, her partinin başarıyı kendilerine başarısızlığı ise koaliyon ortaklarına maletmelerine imkân verdiği düşünülür.  Diğer taraftan, ılımlı ya da aşırı çok partili sistemler her siyasi görüş ve toplumsal taleplerin bir biçimde hükümette yer almalarına imkan verir. Bu nedenle, ılımlı ya da aşırı çok parti sistemlerinin, sosyolojik anlamda azınlıkta kalan siyasi hareketlerin sistem karşıtı bir rotaya girmelerine engel olduğu ve böylece siyasal istikrara hizmet ettiği iddiaları da dile getirilmektedir.

Baskı gruplarının faaliyetleri, bürokrasi, parlâmento, siyasi partiler ya da yargı üzerinde yoğunlaşabilir. Örneğin parti disiplininin kuvvetli olmadığı Amerika Birleşik Devletleri’nde baskı grupları yasama organı üyeleri ve yargı üzerinde etkili olmaya öncelik verirler. İngiltere ve Fransa’da ise siyasal partileri ve yürütme organını etkileme hedefi öne çıkar. Doğaldır ki bütün ülkelerde bürokrasi baskı gruplarının etkilemeye çalıştıkları temel kurumlardan biridir. Bürokrasi, baskı gruplarının taleplerini meselenin ayrıntılarına vakıf olması çok zor olan siyasetçilere gerek kalmadan da yerine getirebilir. Siyasetçilerin daha az önemsediği bir mesele, baskı grubu için çok hayati olabilir.

Baskı grupları ve sivil toplum kuruluşları, devletin ezici gücü ile kıyaslandığında çok zayıf kalan bireylerin sadece kendi çıkarlarını savunmalarına değil, kendilerini de devlete karşı daha iyi korumalarına da yardım ederler. Örgütlenme düzeyi yüksek bir toplumda, devlet kaynaklı hak ve hürriyet ihlalllerine karşı tepki göstermek daha kolaydır. Sendikalı bir işçi, işşizlik ihtimalinden daha az çekinir. İşveren sendikasına üye bir işveren, kendi işletmesine yönelebilecek çeşitli siyasi baskılara karşı daha güçlü bir biçimde mücadele edebilir. Örnekler çoğaltılabilir. Keza, baskı gruplarının genel olarak üyelerinin siyasete olan ilgilerini canlı tutarak siyasal katılımı da teşvik ettikleri bir vakıadır. Bir ülkede sivil toplum kuruluşlarının sayısının ya da genel olarak örgütlenme düzeyinin yüksek olmasının, yurttaşlık değerlerinin de gelişimine olumlu katkıda bulunduğu genellikle kabul edilir. İnsanlar, örgütler yoluyla siyasete katıldıkça tahammül, başkalarını anlama, sorunları diyalog yoluyla çözme gibi demokratik değerleri içselleştirme ihtimalleri de artar.

Alman sosyolog Max Weber’e göre bürokrasi geleneksel ya da karizmatik
otorite biçimlerine değil de akılcı/hukuki kurallara dayanan modern toplumların ayırdedici özelliklerinden biridir. Bürokratik örgütlenmenin temel özelliği
akılcılıktır. Akılcılık beraberinde öngörülebilirlik ve verimliliği de getirmektedir.
Bürokratik organizasyonlarda görev ve yetkiler takdir yetkisini en aza indirecek
şekilde yasalar ve yönetmeliklerle açıkça belirtilmiştir. Örgüt içinde kimlerin
kimlere nasıl ve ne şekilde hesap verebileceklerine dair bir hiyerarşi vardır. Keza,
işe alım ve yükseltilme kuralları liyakata dayalıdır, ödüllendirme ve cezalandırma
mekanizmaları da bellidir. Bürokratın otoritesi, kişiliğinden ya da yeteneğinden
değil sahip olduğu pozisyondan kaynaklanır.
19. yüzyıl öncesindeki mutlakiyetçi devletlerde, devlet işlerini görenler çoğunlukla imparatorun kişisel hizmetlileri statüsündeydiler. Bu görevlileri yetiştirmek
üzere özel eğitimin verildiği bilinmekle beraber, son tahlilde imparatorun iradesi
belirleyici olmaktaydı. Keza, belli pozisyonların belli bir ücret mukabilinde asiller
tarafından satın alınması uygulaması da yaygındı. Burada da bazı azınlık gruplarının bu özellikleri nedeniyle belli pozisyonlara geçebilmeleri söz konusuydu.
Böyle olunca da kayırmacılık, verimsizlik ve keyfilik gözleniyordu. Weber, ideal
tip olarak bürokrasi kavramını bu ve benzeri modernlik öncesi örgütlenme tarzının zıddı olarak geliştirmiştir.

Teorik olarak bürokratlar ya da atanmışlar seçimlerle gelenlerin belirlediği
politikaları uygulamakla/hayata geçirmekle yükümlüdürler. Bürokratlar, kendi
başlarına siyaset belirleyemezler. Örneğin; savaşa girip girmeme ya da başka bir
ülkeye asker gönderip göndermeme kararını alacak olanlar askerler değil, sivil
siyasal iradedir. Zira bürokratlar seçmenlere hesap vermek durumunda değillerdir. Demokratik rejimin mantığına göre atanmışlar seçilmişlere, seçilmişler de
seçimlerde millete hesap verecekler böylece hiç kimse şeffaflık ve sorumluluktan
kaçamayacaktır. Ancak fiili durum çoğu zaman farklıdır.