SİYASET BİLİMİ

Max Weber, farklı toplumlardaki siyasal sistemleri incelemiş ve iktidarın meşrulaştırılarak otoriteye, meşru tahakküme dönüştürüldüğü üç tip otorite ilişkisi tanımlamıştır. Her otorite ilişkisi için hayati nokta olarak yönetenlere itaatin haklı olduğuna dair asgari bir inancı işaret eden Weber, bu sınıflandırmada itaatin dayanağını, gerekçesini ölçüt almıştır. Daha önce belirtildiği gibi meşruluk, yurttaşların belli bir sisteme neden itaat ettiklerinin cevabıdır. Otoritenin üç biçimi bir anlamda bu soruya cevap teşebbüsüdür. Eskiden kalma kural ve iktidar pratiklerinin kutsallığını öne sürerek meşruluk iddiasında bulunan ve kendisine inanılan otorite türüne geleneksel otorite denir. Bu otorite çerçevesinde oluşan hiyerarşide resmî görevliler arasında ast-üst ilişkisi değil efendi-hizmetçi ilişkisi vardır. Yönetilenler topluluğun üyeleri değil, iktidar sahibinin arkadaşları veya uyruklarıdır. Weber tipolojisindeki bir diğer otorite ise dini kurallar ya da geleneklere değil de akıl temel alınarak yapılmış yasalara ve kurallara dayalı olan yasal-ussal otoritedir.

Fiziksel kaynak kapsamında, denetim kurmanın en önemli aracı kuvvet kullanımıdır. Kuvvet kullanımı, fiziksel kaynağa dayalı olarak polis ve askeri güç örneğindeki gibi maddi olabilir. Ama her kuvvet kullanımı maddi olmak durumunda değildir; zor kullanma tehdidi, yıldırma, sindirme, korkutma, sembolik şiddet baskı ve denetim için fiziksel kaynağa dayalı kuvvet kullanımı örnekleridir.

Elitlerin dolaşımı kavramı, zaman içinde seçkin grupların gücünü yitirerek başka seçkin gruplar ile yer değiştirmesine işaret eder. Bu Pareto'ya göre sistemin sigortasıdır.

Schmitt dışındaki isimler için egemenlik ulusa aittir ve hiç kimse ulusal iradeden doğmamış bir iktidarı kullanamaz. Schmitt için ise egemen istisnai duruma, olağanüstü hale karar veren kişidir.

Hukuki egemenlik bir devletin ülkesi üzerindeki hiyerarşinin en üstünde yasa yapma yetkisine ve bu yetkiyi kullanmasına işaret eder.

Weber'in otorite tipleri içinde en kısa ömürlü olanı karizmatik otoritedir. Çünkü karizmatik otoritenin kendisine atfedilen özelliklerden beklenenlerin karşılığını sürekli bir biçimde vermesi çok zordur.

Jurgen Habermas, devletin kamusal alana müdahalelerinin bir süre sonra bir meşruiyet krizi ile sonuçlanacağını söylemektedir.

Etimolojik olarak kudret kelimesinden türeyen ve mülk, erk, saltanat, kontrol edebilme gücü gibi anlamlara gelen iktidar;Genel anlamda bir bireyin yahut bireyler topluluğunun kendi istekleri doğrultusunda, rızaları olup olmadığına bakmaksızın diğer insanların davranışlarını etkileyebilme, yönlendirebilme veya denetleyebilmesi; toplumu yönetme, yönlendirme gücü, bu gücü elinde bulunduran otorite, ilişki veya organ anlamına gelmektedir.

Max Weber'e göre iktidar, bir toplumsal ilişkide, bir kişi ya da grubun kendi iradesini, dirençleri aşıp yerine getirme olanağıdır. Yani iktidar bir toplumsal ilişki, sosyal yaşam düzleminde var olur.

Siyasal sistem, bir toplumda siyasi iktidar yetkisi kullanan kurumların belli bir düzenlilik ve karşılıklı etkileşim içinde oluşturdukları bütünlük olarak tanımlanır.

Toplumsal düzlemde işleyen iktidarın kaynağı fiziksel (zor kullanma gücü, kuvvet kullanımı), ekonomik (maaş, ödüllendirme) veya sembolik (saygı, prestij, propaganda, meşruluk) olabilir. Bu kaynaklara bağlı olarak iktidar, kaba kuvvete, parasal güce, itibara veya otoriteye dayalı olarak elde edilip uygulanabilir.

Ekonomik iktidar, ideolojik iktidar ve siyasal iktidar, toplumsal iktidarın üç biçimidir.

İktidarın Görünümleri: Zor Kullanma ve Otorite, İktidarın kaynaklarındaki farklılık, iktidarın farklı görünümlerle ortaya çıkmasına da yol açar. İktidarın zor kullanma ve otorite biçiminde iki uç görünümünden bahsetmek mümkündür. İktidar ilişkileri ekonomik ve fiziksel kaynağa dayalı olduğunda ilişki cebir yani zor kullanma görünümünde ortaya çıkar.

Siyasal iktidar, iktidarın boyutlarından biridir ve kamusal alanda işleyen iktidardır. En genel anlamıyla siyasal iktidar, belli bir ülke üzerinde yaşayan toplumun bütünü üzerinde işleyen iktidardır. Sosyal yaşamda bir babanın aile içindeki iktidarı aile ölçeğiyle öğretmenin öğrenciler üzerindeki iktidarı sınıfla sınırlıyken siyasal iktidar toplumdaki tüm birey, grup ve kurumlar üzerinde işler. Bu açıdan siyasal iktidar diğer sosyal iktidar biçimlerinden ayrılır.

R. Dahl’in poliarşi yaklaşımına göre, iktidar, birbirleriyle rekabet hâlindeki çoğul seçkin grupları tarafından paylaşılır ve bu çoğulluk, oligarşinin demokrasiyle uyumlu olmasını sağlar.

Geleneksel otorite,

Kutsallık, örf, adet, alışkanlıklar ve geleneksel değerlerin yer aldığı otorite
ilişkisidir.

Yasal-ussal otorite, geleneksel veya dinsel kurallar değil de akıl temel alınarak yapılan kurallarla işleyen otoritedir. Bu otoritenin en güzel örneği modern bürokrasilerdir.

Siyaset biliminde örgütlü azınlıkların örgütsüz yığınlara hükmetmesine "Elitizm" (Seçkincilik) denir.

Tüm yönelimlerin oligarşik bir nitelik gösterdiğini söyleyen bilim adamı "Mills"tir. Doğru yanıt: B'dir.

Toplumun bilge bir kral ya da mülk sahibi soylu tarafından yönetilmesi gerektiğini söyleyen bilim adamı "Aristotoles"tir. Doğru yanıt: A'dır.