SİYASET BİLİMİ

I ve II'nci düşünceler sırası ile Weber ve Marx'a aittir. III. İbn-i Haldun'a. IV. Machiavelli'ye ve son olarak V. ise Platon'a aittir. Tarihsel olarak bakıldığında Weber ve Marx diğerlerinden çok daha geç bir tarihte yaşamış ve düşüncelerini ortaya koymuşlardır.

Asabiye, İbn-i Haldun'un çok erken bir tarihte siyaset, sosyoloji ve tarih gibi bilimlere ışık tutan bir kavramıdır. Düşünür bu kavram ile bize grup dayanışmasının, kabile ruhunun, kan bağının devlet ve toplumların ortaya çıkışında ne denli belirleyici olduğunu göstermeye çalışır. Asabiyet bir dayanışma ve birliktelik ruhunun ifadesidir. Bu bakımdan hem bir içe alma hem de dışlama mekanizması işlevi görür. Bu kısa açıklamadan hareket edildiğinde cevap "c" şıkkıdır.

İslam düşünürleri siyaseti ahlaki ilkeler ile çerçevelerler. Bu bakımdan N. Machiavelli ile tam bir karşıtlık içindedirler. Bu sebeple cevap "b" şıkkıdır.

Sorunun cevabı "a" şıkkında verilmiştir. Diğer şıklarda verilen bilgiler doğru değildir. Çünkü "b" şıkkında söylendiği gibi siyaset biliminin konusu artık devlet ile sınırlı değildir. "C" şıkkında söylendiği gibi bağımsız bir disiplin haline gelişi Fransız Devriminin hemen sonrasına değil II. Dünya Savaşı sonrasına denk gelir. Son olarak Prens adlı eser Tocqueville'a ait değildir. Machiavelli'nin önemli eseridir.

Alan araştırmalarında olgu ile ilgili herkese ulaşmak mümkün değildir. Bu yüzden de bir örneklem grubu oluşturulur.

Karşılaştırmalı Analiz tekniği bir siyasal olgunun farklı ülkelerdeki görünümlerini izleme şansı sunar. Ya da bir toplum içinde farklı tarihlerdeki görünümleri de yine karşılaştırmalı analiz yolu ile izlenebilir.

İnsanın “siyasal bir hayvan (zoon politikon)” olduğunu söyleyen Aistoteles’e göre polis/devlet’in temel amacı “iyi yaşama”dır ve toplulukların en üstünü ve hepsini kapsayanı olan “her devlet iyi bir amaçla kurulmuş bir topluluk”tur.

Machiavelli siyasi davranışları “iyi”, “kötü” gibi ahlaki kavramlarla değil kendi gerçeklikleri temelinde ele almıştır. Onun düşüncesinde amacın gerçekleştirilmesi için her türlü eylemin meşru olduğu anlayışı egemendir. Siyasetin diğer toplumsal faaliyetlerden ayrı bir mantığı ve işleyişi olduğunu fark eden Machiavelli siyaseti ahlaktan ve dinden bağımsızlaştırmakla kendisinden sonra gelenleri etkilemiştir. Bu anlayış Makyavelizm şeklinde ifade edilmiş ve çoğu kez amaca varmak için hiçbir kural, ilke ve değer tanımama şeklinde anlaşılmıştır. Oysaki Machiavelli siyasetin kişi ve dinî ahlaktan ayrı bir mantığı, işleyişi ve kuralları olduğunu savunmuştur.

Siyasetname türündeki eserlere pek çok örnek vermek mümkündür. Bu türdeki eserlerin en önemlileri Maverdî’nin El-Ahkâmu’s-Sultâniye’si (Çeviren: Ali Şafak, İstanbul, Bedir Yayınevi, 1976) ile Nasîhatü’l-Mülük’u (Siyaset Sanatı, Çeviri: Mustafa Sarıbıyık, İstanbul, Kırkambar Kitaplığı, 2000), Nizamülmülk’ün Siyasetname’si (Çeviri: Nurettin Bayburtlugil, İstanbul, Dergah Yayınları, 1981), Gazali’nin Nasihatü’l-Mülûk’u; (Çeviri: Osman Şekerci, İstanbul, Sinan Yayınevi, 1995), İbn Teymiye’nin Es-Siyasetü’ş-Şeriyye’si ( Türçesi: Vecdi Akyüz, İstanbul, Dergah Yayınları, 1985), Muhammed b. Turtûşî’nin Sirâcu’l-Mülûk’u (Sirâcu’l-Mülûk/Siyaset Ahlakı ve İlkelerine Dair, Yayına Hazırlayan: Said Aykut, İstanbul, İnsan Yayınları, 1995), Ebû Mansur es-Seâlibî’nin Adâbu’l-Mulûk’u (Adâbu’l-Mulûk, Çeviren: Sait Aykut, İstanbul, İnsan Yayınları, 1997) gösterilebilir. Bu eserlerde genel olarak siyasal konular ele alınmakta ve düşünürler konuyla ilgili teorik görüşleriyle gözlemlerine yer vermektedirler. İslam dünyasında devlet yöneticilerine sunulan ve dönemin devlet yapısını, kamu yönetimine ilişkin sorunları ve bu sorunların çözümüne ilişkin çözümleri öneren layiha türündeki eserler de bu cümleden değerlendirilebilir. Layihalar yazıldıkları dönemin siyasal durumunu, sorunları ve iktidar ilişkilerinin işleyişini ortaya koymaları bakımından önemlidirler. Sorunlara önerilen çözümlerle önemli açılımlar ve tezler içermektedirler. Bu nitelikteki eserlerin başında III. Murat zamanında kaleme alınmış olan ve yazarı belirsiz Kitâb-ı Müstetâb (Yaşar Yücel (Yayınlayan), Kitâb-ı Müstetâb, Ankara, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları, 1974) ile 1631 tarihinde hazırlanarak 1623-1640 yılları arasında padişahlık yapan IV. Murad’a sunulmuş olan Koçi Bey Risalesi (Zuhuri Danışman, Koçi Bey Risalesi, İstanbul, MEB Yayınları, 1997) gelmektedir. Bu tür eserlerde yazıldığı dönemdeki devlet yapısı ve sorunları ele alındığından o dönemdeki siyasal ve idari sorunların ve işleyişin tespiti noktasında yararlanılabilir. Bu eserlerin sadece sorunları ve mevcut durumu tespitle yetinmeyip sultana çeşitli özgün öneriler getirmesi dikkat çekicidir.

UNESCO’nun bu düzenlemesiyle kapsamı belirlenmiş olan Siyaset Bilimi hem bağımsız bir disiplin olarak gelişmiş hem de uluslararası kabul gören bir içeriğe kavuşmuştur. Daha çok ampirik bir sınıflandırma görüntüsü veren bu tablo, ülkemizde ve dünyada genel kabul görmüştür. Bu tabloda öne çıkan ana konular siyaset teorisi, siyasal kurumlar, siyasal güçler ve uluslararası ilişkilerdir. Bu tablodaki konuların bir kısmı zamanla farklı bilim dalları şeklinde gelişirken bir kısmı alt disiplinler şeklinde gelişmiştir. Mesela dördüncü ana konu olarak belirtilen Uluslararası İlişkiler, bağımsız bir bilim dalı olarak gelişirken, Siyasal Düşünceler Tarihi, Siyaset Teorisi, Kamu Yönetimi, Karşılaştırmalı Kamu Yönetimi, Anayasa, Yerel Yönetimler, Devlet Sistemleri, Siyaset Sosyolojisi, Siyaset Psikolojisi, Siyasal Partiler, Kamuoyu gibi farklı bilim dalları olarak gelişmiştir. Bütün bunlar siyaset olgusunu farklı yönleriyle ele alan disiplinler şeklinde görülebilir.

Siyaset biliminde kullanılan teknikler: Deney Tekniği, Karşılaştırmalı Analiz Tekniği, Alan Araştırması, Örnek Olay Tekniği

Siyaset alanında çağdaş Siyaset Bilimi’nin temel konularından olan iktidar, egemenlik, otorite ve meşruiyet gibi olgularla ilgilenmiş, bürokrasi ve siyaset arasındaki ilişkilere dikkat çekmiştir. Siyasal iktidarın meşruluğunun temellerini bir model çerçevesinde açıklamaya çalışmıştır. Ona göre siyaset kişinin diğer kişiler üzerinde egemenlik kurmasıdır. Söz konusu egemenlik farklı olabilmekte ve meşrulaştırırken farklı argümanlara dayanabilmektedir. Dolayısıyla siyasetin temelinde egemenlik ve itaat ilişkisi bulunmaktadır. Weber’in bu ilişkide cevabını aradığı başlıca soru insanların niçin yöneticilere itaat ettikleri sorusudur. Siyasal iktidarın temel ögelerinden otorite konusunda yaptığı geleneksel otorite, karizmatik otorite ve hukuki/rasyonel otorite ayırımı son derece kullanışlı bir analiz çerçevesi sunmuştur.

Nizamülmülk’ün dinî değerler konusunda fazla titiz davranmadığı söylenebilir. Zira kitabın Otuzuncu Faslı “Şarap Meclisinin Kurulması ve Şartları”na ayrılmıştır. Eser meliklerin, emirlerin, vezirlerin, kadıların, hatip ve benzeri idarecilerin siyaset, ahlak ve davranışlarını tanzim etmek için yazılmış olup devrin sapkın siyasal hareketleri hakkında da bilgi vermektedir. Toplam elli bir fasıldan ibaret olan Siyasetname’de devlet yönetimiyle ilgili konular ele alınmakta ve yöneticinin yapması gerekenler belirlendikten sonra bununla ilgili tarihî ve dinî argümanlar sunulmaktadır. “Hikâye” başlığı ile özetlenen tarihî olaylardan yöneticilerin ders çıkarmaları, yaşanmış tecrübelerden faydalanmaları umulmaktadır.

İbn Haldun asabiyet kavramını dayanışma ruhu, cemaat ruhu, grup duygusu, kabilecilik, kan bağı, toplumsal dayanışma anlamlarında kullanmıştır. İbn Haldun ilkel hayattan medeni hayata (hadariliğe); aile, aşiret ve kabile birliklerinden devlet yapısına; hukuksuzluğun ve kaba kuvvetin egemen olduğu dönemlerden hukuk devleti düzenine geçişin her aşamasında asabiyetin temel rol oynadığını savunmuştur. Devletlerin ve siyasal toplulukların kuruluşunda ve kurulmalarından sonra da asabiyetin etkili olduğunu, hükümdarın iktidarını sürdürebilmesi için asabiyeti canlı tutmak zorunda olduğunu, asabiyetin azalması durumunda asabiyeti daha yüksek topluluklar tarafından iktidarın yıkılacağını ve üstünlüğün asabiyeti yüksek gruplara geçeceğini ileri sürmüştür.

Geriye bıraktığı Politika eseriyle siyaset bilimine ciddi katkılar yapan ve insanı “siyasal bir hayvan” olarak tanımlayan eski Yunan düşünürü Aristoteles'dir.

Politikaya Giriş adlı kitap Laski'ye aittir.

Siyaseti “maddi ve manevi değerlerin otoriteye dayalı olarak dağıtılması süreci” olarak değerlendiren ve sistem teorisini siyaset bilimin yeni açılımlar getiren siyaset bilimci D. Easton'dır.

İyi ve erdemli bir devletin nasıl olacağı, kimlerin yöneteceği gibi konularda ideal düşüncelerini Devlet adındaki kitabında ortaya koymuştur - Devletin bilge krallar tarafından yönetilmesini veya filozofların kral olmasını savunmuştur - Ona göre devlet: iktidarı kullanan idareciler, savaşçılar ve üretimi gerçekleştiren halk sınıflarından oluşmaktadır. Yukarıda verilen bilgiler İyi ve erdemli bir devletin nasıl olacağı, kimlerin yöneteceği gibi konularda ideal düşüncelerini Devlet adındaki kitabında ortaya koymuştur - Devletin bilge krallar tarafından yönetilmesini veya filozofların kral olmasını savunmuştur - Ona göre devlet: iktidarı kullanan idareciler, savaşçılar ve üretimi gerçekleştiren halk sınıflarından oluşmaktadır. Yukarıda verilen bilgiler Platon'u işaret etmektedir

- İtalya’daki prenslikleri ele aldığı meşhur kitabının adı Prens’dir - Prenlerin davranışlarını tartışırken ahlaka değil iktidarı ele geçirme ve muhafaza etme amacına hizmet edecek gerçeklere dikkat çekmiştir - Siyaset konusundaki idealist ve ahlakçı çizgiyi terk ederek siyaseti gerçekçi zemine oturtmuştur. Yukarıda verilen bilgiler Machiavelli'ye aittir.

- Güçler ayrılığı ilkesini savunmuş ve olaylar arasındaki zorunlu ilişkileri incelemiş, olması gerekenden çok olanlarla ilgilenmiştir. - Siyaset biliminin öncü kitaplarından olan Kanunların Ruhu adlı eserin sahibidir. - Kitabında, bir ülkede uygulanan yasaların arka planını ortaya çıkarmaya ve niçin aynı yasaların farklı toplumlarda farklı sonuçlar verdiğini açıklamaya çalışmıştır. Yukarıda verilen bilgiler Montesquieu'yu işaret etmektedir