Küresel Siyaset

Hollandalı hukukçu Hugo Grotius yaklaşık beş yüz yıl önce Westphalia Anlaşmaları ile hukuksal açıdan bağlayıcılık kazanacak olan egemen devletler sisteminin temellerini atan düşünürdür. 

Temel olarak uluslararası ilişkilerde dört temel kuramdan söz edilebilir. Bunlar; İdealizm, Realizm, Marksizm ve Eleştirel Kuramdır. 

İdealist kuramın özünde savaşın artık dünya siyasetine yön vermemesi gerektiği, devletler arasındaki ilişkilerin karşılıklı diyalog ve uzlaşma yoluyla çözülebileceği düşüncesi bulunmaktadır. Evrensel alanda demokratik ve özgürlükçü yönetim anlayışlarının egemen olabilmesi için ise tüm ülkelerin iş birliği yapması gerekmektedir. 

II. Dünya Savaşı'ndan sonra güç kazanan realist bakış açısı ulusal çıkar üzerine kuruludur. Realizmin temelinde devletleri insan doğası ile özdeşleştirme anlayışı bulunmaktadır. Realistlere göre nasıl her bir insanın kendi hayatına yönelik çıkar algısı varsa ve bencil duygularla hareket eden insanlar çıkarlarını maksimize etmeye çalışıyorsa aynı durum devletler için de söz konusudur. 

Otuz Yıl Savaşları 1618-1648 yılları arasında yapılan Avrupa'daki devletlerin büyük kısmının katıldığı, temel nedeni Katolik-Protestan çatışması olan savaşlardır. 

Bu anlaşmaların modern devletin oluşumu açısından en önemli sonucu, otorite ile toprak arasında bağ kurulması, böylece kendi coğrafyası içerisinde devletin geniş bir özerkliğe sahip olduğunun kabul edilmesidir. 

İlk kez 1576 yılında Fransız hukukçu Jean Bodin tarafından kullanılan egemenlik kavramı devletlerin bir devletin hükmettiği ülke ile halk üzerinde kural koyma ve başka devletler eşit statüde ilişkiye geçme yetkisini ifade etmektedir. 

Egemenliğin iç ve dış olmak üzere iki boyutu bulunmaktadır. İç egemenlik; devletin yönettiği topraklar, yani ülkesi ve halkı üzerinde her bakımdan son sözü söyleyebilme yetkisine sahip olduğu ifade etmektedir. 

Demir Perde Ülkeleri; komünist rejimlerin katı kuralları nedeniyle bu ülkede yaşayan insanların seyahat ve iletişim yasaklarını ifade etmek için ilk olarak İngiltere eski başbakanı Winston Churchill tarafından kullanılan ve zamanla yaygınlaşan bir terimdir. 

Rusya açıklık anlamına gelen Glastnost ve yeniden yapılanma anlamına gelen Perestroyka SSCB'de şeffaf bir yönetim kurulması ve siyasal ve ekonomik özgürlüklerin genişletilmesi amacıyla izlenilen politikalardır. 

ABD tarafından başlatılan Yıldız Savaşları Projesi, uzayda kurulacak istasyonlar aracılığıyla muhtemel bir savaş durumunda Sovyet füzelerinin uzaydan imha edilmesini amaçlayan gerçek bir dışı bir stratejidir. 

Marshall McLuhan tarafından ortaya atılan küresel köy kavramı, dünyada ülkeler ve toplumlar arasındaki mesafenin azaldığını, yani dünyanın küçüldüğünü anlatmak için kullanılmaktadır. 

Küreselleşme en genel şekilde, dünya ölçeğinde ülkeler ve toplumlar arasında kültürel, siyasal ve ekonomik etkileşimlerin giderek artması, dolayısıyla insan topluluklarının giderek birbirlerine yaklaşması anlamına gelmektedir. 

İlk kez 1990'lı yıllarda kullanılmaya başlayan yönetişim kavramı, belirli kararların alınması veya uygulanmasında yöneticilerle karardan etkilenen kişilerin birlikte hareket etmesi anlamına gelmektedir. 

İnsani müdahale; kendi vatandaşlarına karşı sürekli ve sistematik insan hakları ihlalleri gerçekleştiren devletlere karşı silahlı güç kullanılarak yapılan müdahaleyi ifade etmek için kullanılan kavramdır. 

1951 yılında Almanya ve Fransa, aralarına İtalya, Belçika, Hollanda ve Luksemburg'u alarak İtalya'nın başkenti Roma'da Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu (AKÇT) Anlaşmasını imzalamışlardır. 

En geniş katılım 2005 yılında gerçekleşmiş ve Çek Cumhuriyeti, Slovakya, Macaristan, Polonya, Hırvatistan, Kıbrıs Rum Kesimi, Malta, Slovenya, Letonya, Litvanya ve Estonya bu tarihte AB üyesi olmuşlardır. 

Kopenhag Kriterleri; Avrupa Birliği'ne üye olmak isteyen devletlerin kendi iç yapılarında sağlamaları gereken siyasal özgürlükler, demokratik hakları benimseme, piyasa ekonomisine geçiş ve Birlik mevzuatına uyum sağlamayla ilgili ölçütlerdir. 

Schengen Anlaşması üye ülke vatandaşlarının, üye devletler arasında pasaportsuz geçiş ve yolculuk yapabilmesine imkan sağlayan bir anlaşmadır ve 1985 yılında yapılmıştır. 

1945 yılında Uluslararası Yeniden Yapılanma ve Kalkınma adıyla kurulan Dünya Bankası, gelişmekte olan ülkelerin kamu sektörüne açtığı kredilerle, yoksullukla mücadele eden önemli uluslararası örgütlerden birisidir.