Çağdaş Yönetim Biçimi Olarak Demokrasi

Poliarşi

Halkın tamamınının yönetim sürecine katıldığı, arzu ve taleplerinin karşılandığı bir yönetim tarzı, ideal bir demokrasi anlayışını ifade eder. 

Kararların çoğunluk tarafından, başka bir ifadeyle yarıdan bir fazlası, tarafından verildiği yönetim anlayışını ifade eder.

Robert Dahl’in poliarşi şeklinde kavramsallaştırdığı ve makul ölçüde duyarlı bir demokrasi olarak nitelendirdiği bir sistemin, sekiz unsuru yerine getirmesi gerekir. Bu sekiz unsur aynı zamanda, tüm demokrasilerde az ya da çok var olan temel nitelikleri de ifade eder: 1. Örgüt kurma ve katılma özgürlüğü, 2. ifade özgürlüğü, 3. Oy verme hakkı, 4. Kamu görevlerine getirilebilme hakkı, 5. Siyasal liderlerin yarışabilme hakkı, 6. Özgür ve çok sesli medyanın varlığı, 7. Serbest ve adil seçimler, 8. Halkın tercihlerini yansıtabilecek kurumların varlığı.

Demokrasinin beşiği olarak bilinen Antik Yunan, hem oluşturdukları şehir-devletleri tecrübesiyle hem de Sokrates (M.Ö. 470-399), Eflatun (M.Ö. 427-347) ve Aristo (M.Ö. 384-322) gibi siyasal düşünürleriyle demokrasinin gelişimine katkı sağlamıştır. Doğrudan demokrasinin ilk örneği olarak kabul edilen Antik Yunan siyasal sistemi, Atina demokrasisi olarak da bilinir. Teoride şehir-devletindeki bütün yurttaşlar mecliste oy verme ve fikrini söyleme hakkına sahipken uygulamada kadınlar, köleler ve o şehir-devletinde doğmayan yabancı kökenli metikler bu haklardan yoksundu. Yaklaşık üç yüz bin nüfuslu Atina’da, bu kümeler dışında kalan ve sayısı yaklaşık otuz bin oldu¤u tahmin edilen yetişkin erkek nüfus, oy verme ve yönetim sürecine etkin bir şekilde katılma hakkına sahipti.

Antik Yunan Dönemi filozofları başlangıçta demokrasiyi bazı yönleriyle eleştirmiş; hatta kimi zamanlar demokrasi için “ayak takımının yönetimi” şeklinde ayrımcı ve aşağılayıcı bir yaklaşım sergilemişlerdir. Eflatun demokrasiyi, yoksulların zenginleri baskıladığı ve liyakatin alt üst edildiği anarşik bir sistem olarak tanımlamıştır. Ancak özellikle Sokrates ve Aristo, ortaya koydukları destekleyici fikir ve yaklaşımlarla demokrasinin gelişimine katkı sunmuşlardır. Sokrates, s›radan vatandaşların yönetimde olmasına mesafeli durmakla birlikte soylular yerine bilgili ve erdemli kişilerin yönetimde olması gerektiğini savunmuştur.

Toplumsal sözleşme kuramı

Frans›z düşünür Montesquieu tarafından geliştirilen güçler ayrılığı ilkesi demokratik devlet yönetimini düzenler. Güçler ayrılığı ilkesi devletin yasama, yürütme ve yargı erklerinden oluşmasını öngörür ve böylelikle iktidar kullanımı üzerine sınırlamalar getirir.

Aydınlanma çağı

Aydınlanma felsefesinin en önemli düşünürleri Rene Descartes, Immanuel Kant, Montesquieu, Rousseau, Voltaire, David Hume, John Locke ve Thomas Paine’dir.

İki çeşit demokrasi vardır: Doğrudan demokrasi ve temsili demokrasi

Doğrudan demokrasi temel olarak halkın aracılara gerek kalmaksızın kendi kendini doğrudan yönetti¤i bir yönetim şekli olarak tanımlanabilir. Doğrudan demokrasi üç unsuru ön planda tutar: 1. Halk katılımı, 2. Çoğunluk yönetimi, 3. Siyasal eşitlik.

Nispeten küçük bir nüfus, kültürel olarak türdefl bir toplum ve eşit ya da eşite yakın dağılmış mülk ve zenginlik.

Temsilî demokrasi halkın kendi adına yönetimi gerçekleştirmek üzere temsilcilerine vekalet verdiği bir yönetim şekli olarak tanımlanabilir. Bu sistemde halkın tamamı yönetimle ilgili kararları vermek durumunda değildir.

Çoğunlukçu demokrasi modeli ve uzlaşmacı demokrasi modeli.

Bu modelin özü çoğunluğun hakimiyetine dayanır. İngiltere ve eski sömürgelerinde uygulanan demokrasi modeliyle ilişkilendirildiği için, bu modele ayn› zamanda Westminster modeli de denilmektedir. Siyasal ve kültürel yönden nispeten türdeş olan toplumlarda daha iyi ve başarılı işlediği öngörülmektedir. Çoğunlukçu demokrasi modelinde genelde iktidar tek partinin elindedir. Koalisyonlara pek rastlanmaz ancak iktidarı elinde tutan partinin ezici çoğunluğu da söz konusu değildir. Büyük oranda bir azınlık yürütmenin dışında kalır ve muhalefet görevini üstlenir.

Çoğunluğun yönetmesi ve azınlığın muhalefet etmesine dayanan Westminster demokrasi modeline alternatif bir yönetim tarzı olarak ortaya çıkan uzlaşmacı demokrasi modelinin, türdeş olmayan çoğulcu toplumlarda daha iyi işlediği öngörülmektedir. Bu modelin en önemli prototipini İsviçre ve Belçika gibi heterojen yapılı ülkeler oluşturmaktadır.

Yasama, yürütme ve yargı erklerinin hem merkezî hem de yerel düzeyde teşkilatlandığı yönetim şekline federalizm denir.

İki kutuplu dünya dönemine ait olan halk demokrasisi kavram›, eski Sovyetler Birli¤i, Do¤u Avrupa ülkeleri, Çin, Kuzey Kore ve Vietnam’da uygulanmış komünist rejimlerle özdeşleşmiştir. Marksist siyasal felsefeden esinlenen bu anlayış, liberal demokrasiyi burjuva iktidarını meşrulaştırma amacı güden, kapitalist ekonomik sistemin bir ideolojisi olarak görür. Eşitliğe özel bir vurgu yapan Marksistlere göre, gerçek demokrasi sadece fırsat eşitliği değil, aynı zamanda kaynaklar›n eşit dağıtıldığı, ekonomik ve sosyal anlamda mutlak eşitliğin olduğu bir sistemle mümkündür. Marksist anlayışta özgürlük ise sadece sınıf baskısından kurtulma anlamına indirgenmiştir

Sosyal demokrasi anlayışı da yine Marksizm ve sosyalizmden beslenmiş, bu ideolojinin bir şekilde revize edilmiş ılımlı bir şeklidir. Ancak sosyal demokrasi anlayışı, sınıflar arası çatışmaya dayanan ve son tahlilde kapitalizmin yıkılmasını öngören Marksist anlayıştan önemli farklılıklar içerir. Kapitalist ekonomik sistemin eşitsizlik ve adaletsizlikler doğurma potansiyeline dikkati çekmekle birlikte sosyal demokrasi anlayışı, şiddete başvurmadan parlamenter sistem içerisinde demokratik mücadeleyle bunları gidermenin mümkün olabilece¤ini öngörür.

Ernesto Laclau ve Chantall Mouffe