SİYASET BİLİMİ - Deneme Sınavı - 9

Kartel Partisi: Modern demokrasilerde siyasi partilere ve genel olarak siyasal katılıma yönelik ilginin azalmasıyla beraber siyasi partilerin de kartel partisi hâline dönüştükleri iddia edilmiştir. Şirket mantığına sahip oldukları söylenilen kartel partileri iktidara gelmeyi ve orada kalmayı her şeyin üzerinde tutan, üyelerden ziyade devlete ve devlete tasarruf etmeye yönelen partiler olarak tanımlanmışlardır. Parti devlet kaynaklarını iktidarda kalmak için kullanmaya meyleder. Bol paralı ve reklamcılıktan faydalanan profesyonel seçim kampanyaları kartel partilerinin özelliklerindendir.

Siyasal Kutuplaşma: En basit anlamıyla siyasal kutuplaşma siyasi güçler ve/ veya kamuoyunun birbirini dışlayan aralarında büyük mesafe bulunan kabaca iki temel siyasi görüş ya da çizgi etrafında bölünmesini ifade eder. İki siyasi çizgi arasındaki mesafe o kadar büyüktür ki taraflar birbirlerini anlamakta ve aynı dili konuşmakta güçlük çekerler.

Kamuoyu, daha çok örgütlü ve sesini duyurabilen kesimlerin önemli gördükleri meseleler hakkında oluşturdukları ve diğerlerine benimsetmeye çalıştıkları fikirler bütünü olarak görülebilir.

Propaganda bir kişi, kurum ya da grubun kendi siyasi görüşlerini yaymak için kitle iletişim araçları vasıtasıyla bilinçli bir biçimde hareket etmesini ifade eder. Soğuk savaş döneminde kavram, kamuoyu ya da hedef kitleyi yanıltma amacıyla yanlış, çarpıtılmış ya da açıkça gerçek olmayan düşüncelerin yayılması çabalarını ifade etmek için kullanılmış, pejoratif (yerici) ve olumsuz bir içerik kazanmıştır. Esasen, bilgi akışının merkezden kontrol edilmesi, bilgilerin siyasi iktidarın talepleri doğrultusunda seçilmesi ve üretilmesi totaliter rejimlerin temel özellikleri arasındadır. Ancak bu propagandanın sadece totaliter ya da otoriter rejimlerin bir özelliği olduğu anlamına gelmez. Liberal demokrasilerde de propaganda siyasal sürecin ayrılmaz bir parçasıdır.

Himayecilik/Klientelizm: Himayecilik, himaye eden ile edilen arasındaki karşılıklı faydalanmaya dayalı ve fakat özü itibarıyla eşitsiz bir ilişkiyi ya da bu tarz ilişkilerin hakim olduğu bir siyasal sistemi belirtir. Himaye eden himaye edilene belli menfaatler sağlar ve karşılığını da alır. Sağlanan menfaatler, iş bulmaktan, bürokrasi ile sorunları halletmeye, başka patronlardan koruma ya da ucuz kredi sağlanmasına aracılık etmek gibi çok farklı sorunları içerebilir. Himaye edilen bunun karşılığında patrona her türlü desteği sağlar.

Siyasi bürokrasilerde bürokrasinin özerkliği yüksek değildir. Her gelen siyasi iktidar, bürokrasinin üst kadrolarının çok önemli bir çoğunluğunu değiştirecek, beraber çalışmak istediği insanları göreve getirecektir. Buna ganimet sistemi de denilir.

Türkçe’de tam bir karşılığı olmamakla beraber “Kamu Denetçiliği” diye çevrilen “Ombudsman” müessesesi ise vatandaşların hiç bir aracıya gerek kalmadan bürokrasiye yönelik şikayetlerini iletebilecekleri bir örgütlenmedir.

Doğru cevap E şıkkıdır.

Doğru cevap E şıkkıdır.

Doğru cevap D şıkkıdır.

Bir seçim ve temsil örgütü olarak modern siyasi partiler 1820’lerde ABD’de ortaya çıkmıştır.

Avrupa’da Fransız Devrimi ve ilk kez İngiltere’de gerçekleşen Endüstri Devrimi siyasi partileri ortaya çıkaracak yeni çatışma eksenlerini besleyen iki esaslı dinamiktir.

Kamuoyu, 19. yüzyıldan itibaren önem kazanmaya başlamıştır. Bu noktada üç önemli faktörü belirtebiliriz. Siyasi iktidarın meşruiyetini halktan alması gerektiğini savunan halk egemenliği fikrinin yaygınlaşması, okur yazarlık oranının yükselmesi ve nihayet basım/yayın ve iletişim olanaklarının genişlemesi.

Medya, kamouyu oluşturma faaliyetinin en önemli unsurlarından biridir. Medyanın siyasal hayat üzerindeki etkisinin “gündem belirleme” (agenda setting) üzerinden inşa edildiği genel kabul görmektedir. İdeal olarak medyanın demokrasilerde iktidarın kötüye kullanılması ihtimaline karşı bir denge unsuru (watchdog) olabileceği düşünülür.

Üyelerinin maddi menfaatlerini temsil etmeye yönelik örgütlü grupların ilk temsilcilerinin loncalar olduğunu söyleyebiliriz. Orta Çağlarda meslek grupları örgütlenmesi olarak loncalar, bir mesleğe kimlerin gireceğini, mesleğe girmek için hangi özelliklere sahip olunması gerektiğini belirleyen, kıtlık ve siyasal istikrarsızlık durumlarında dayanışma fonksiyonlarını öne çıkaran kurumlardı.

Amerika Birleşik Devletleri plüralist baskı grubu örgütlenmesi modelinin en önde gelen örneğidir.

Geleneksel köylü toplumlarda, örgütlü yapılar yerine, siyasi iktidar ile sıradan yurttaş arasında aracılığa soyunan yerel aristokratlar da diyebileceğimiz eşraf, tüccar, toprak sahibi ya da güçlü siyasi bağlantılara sahip kişiler ortaya çıkmakta ve iktidarlar üzerinde etkili olmaya çalışmaktadırlar. Bu ilişki ağlarına himayecilik denilir.

Kamu Tercihi Okulu’na göre bürokratlar da diğer bireyler gibi kendi çıkarlarını savunurlar. Kamu Tercihi Okulu, siyasi olgu, olay ve süreçleri daha çok mikro iktisadi analizde kullanılan neo klasik ekonominin temellerinden olan kendi çıkarını düşünen birey varsayımıyla açıklamayı deneyen yaklaşımdır. Buna göre, bürokratlar, siyasetçiler ve seçmenler de tıpkı piyasada kendi çıkarını azamiye çıkarmaya gayret gösteren alıcı ve satıcılar gibi hareket etmektedirler.

Klasik bürokrasi tiplemesine en çok yaklaşan ülkeler -aralarındaki çok önemli farklılıklara rağmen- Almanya ve Fransa’dır.

İlk olarak İskandinav ülkelerinde ortaya çıkan bu kurum, daha sonra Birleşik Krallık ve Fransa gibi ülkelerde de oluşturulmuştur. ABD’nin bazı eyaletlerinde de bu uygulama başlatılmıştır.