SİYASET BİLİMİ - Deneme Sınavı - 7

İki partili sistem, seçimlerin iki parti arasında geçtiği ve bir partinin iktidarının diğerinin
muhalefette olması anlamına geldiği sistemlerdir. Kazananlar ve kaybedenler bellidir. Bu sistemde, partiler yaptıkları ve yapamadıkları için sorumlu tutulurlar, sorumluluğu bir başka partinin üzerine atamazlar. İngiltere, Almanya ve Amerika Birleşik Devletleri iki partili sisteme sahiptir.

İdeal olarak medyanın demokrasilerde iktidarın kötüye kullanılması ihtimaline karşı bir denge unsuru (ya da watchdog) olabileceği düşünülür. Medyanın çoğu zaman demokratik değerleri içselleştirme seviyesinin yüksek olmaması, iktidarlarla kurdukları özel ilişkiler ve medyanın kendi içinde şeffaf olmaktan uzak olması, bu rolün yerine getirilmesini güçleştiren faktörler arasında sayılmaktadır. Hükümete destek olmayı düşünen bir medya grubu, kötü ekonomik haberleri görmezden gelir ya da onlara çok az yer verir, hükümete yönelik şikayetlerden ya da protestolardan bahsetmeyebilir ya da tam tersi, hükümete sempatiyle bakmayan bir medya gurubu, olumlu gelişmeleri görmezden gelebilir, hükümete yönelik rahatsızlıkları ifade eden haberleri öne çıkarabilir.

Baskı grupları toplumsal kesim ya da grupların taleplerini örgütlü bir biçimde siyasal alana taşımayı amaçlarlar. Bu yönleriyle tıpkı siyasal partiler gibi devlet ile toplumu birbirine bağlayan ilişkiler ağının bir parçasıdırlar. Siyasi partilerden farklı olarak baskı gruplarının amacı iktidara gelmek değil, kendilerini ilgilendiren konularda lehlerine kararlar aldırmak için iktidardakileri etkilemeye çalışmaktır. Ancak şekli olarak örgütlenmemiş daha ziyadesiyle klik hüviyetini taşıyan gruplar da vardır. Eğer toplumlar çok farklı siyasi, ekonomik, kültürel çıkarları bünyelerinde barındırıyorlarsa bu farklı çıkarların da temsil edilmeleri özlenilir. Siyasi partiler bu temsil için çoğu zaman yeterli olmazlar. Burada devreye baskı grupları girer.

Ilımlı çok parti sisteminde, genellikle hiç bir parti tek başına hükümet kuracak  kadar oy alamaz. Hükümet kurabilmek için koalisyon kurmak zorunluluk hâline gelir. Koalisyon iki ya da üç parti tarafından kurulabilir. Hükümet kurabilmek için üç ya da daha fazla partinin iş birliği yapması şart ise aşırı -ya da kutuplaşmışçok partili sistemden söz etmek mümkün olacaktır. Koalisyonları zorunlu kıldığı için ılımlı ya da aşırı çok partili sistemlerin siyasal istikrarı olumsuz etkiledikleri, her partinin başarıyı kendilerine başarısızlığı ise koaliyon ortaklarına maletmelerine imkân verdiği düşünülür.  Diğer taraftan, ılımlı ya da aşırı çok partili sistemler her siyasi görüş ve toplumsal taleplerin bir biçimde hükümette yer almalarına imkan verir. Bu nedenle, ılımlı ya da aşırı çok parti sistemlerinin, sosyolojik anlamda azınlıkta kalan siyasi hareketlerin sistem karşıtı bir rotaya girmelerine engel olduğu ve böylece siyasal istikrara hizmet ettiği iddiaları da dile getirilmektedir.

Baskı gruplarının faaliyetleri, bürokrasi, parlâmento, siyasi partiler ya da yargı üzerinde yoğunlaşabilir. Örneğin parti disiplininin kuvvetli olmadığı Amerika Birleşik Devletleri’nde baskı grupları yasama organı üyeleri ve yargı üzerinde etkili olmaya öncelik verirler. İngiltere ve Fransa’da ise siyasal partileri ve yürütme organını etkileme hedefi öne çıkar. Doğaldır ki bütün ülkelerde bürokrasi baskı gruplarının etkilemeye çalıştıkları temel kurumlardan biridir. Bürokrasi, baskı gruplarının taleplerini meselenin ayrıntılarına vakıf olması çok zor olan siyasetçilere gerek kalmadan da yerine getirebilir. Siyasetçilerin daha az önemsediği bir mesele, baskı grubu için çok hayati olabilir.

Baskı grupları ve sivil toplum kuruluşları, devletin ezici gücü ile kıyaslandığında çok zayıf kalan bireylerin sadece kendi çıkarlarını savunmalarına değil, kendilerini de devlete karşı daha iyi korumalarına da yardım ederler. Örgütlenme düzeyi yüksek bir toplumda, devlet kaynaklı hak ve hürriyet ihlalllerine karşı tepki göstermek daha kolaydır. Sendikalı bir işçi, işşizlik ihtimalinden daha az çekinir. İşveren sendikasına üye bir işveren, kendi işletmesine yönelebilecek çeşitli siyasi baskılara karşı daha güçlü bir biçimde mücadele edebilir. Örnekler çoğaltılabilir. Keza, baskı gruplarının genel olarak üyelerinin siyasete olan ilgilerini canlı tutarak siyasal katılımı da teşvik ettikleri bir vakıadır. Bir ülkede sivil toplum kuruluşlarının sayısının ya da genel olarak örgütlenme düzeyinin yüksek olmasının, yurttaşlık değerlerinin de gelişimine olumlu katkıda bulunduğu genellikle kabul edilir. İnsanlar, örgütler yoluyla siyasete katıldıkça tahammül, başkalarını anlama, sorunları diyalog yoluyla çözme gibi demokratik değerleri içselleştirme ihtimalleri de artar.

Alman sosyolog Max Weber’e göre bürokrasi geleneksel ya da karizmatik
otorite biçimlerine değil de akılcı/hukuki kurallara dayanan modern toplumların ayırdedici özelliklerinden biridir. Bürokratik örgütlenmenin temel özelliği
akılcılıktır. Akılcılık beraberinde öngörülebilirlik ve verimliliği de getirmektedir.
Bürokratik organizasyonlarda görev ve yetkiler takdir yetkisini en aza indirecek
şekilde yasalar ve yönetmeliklerle açıkça belirtilmiştir. Örgüt içinde kimlerin
kimlere nasıl ve ne şekilde hesap verebileceklerine dair bir hiyerarşi vardır. Keza,
işe alım ve yükseltilme kuralları liyakata dayalıdır, ödüllendirme ve cezalandırma
mekanizmaları da bellidir. Bürokratın otoritesi, kişiliğinden ya da yeteneğinden
değil sahip olduğu pozisyondan kaynaklanır.
19. yüzyıl öncesindeki mutlakiyetçi devletlerde, devlet işlerini görenler çoğunlukla imparatorun kişisel hizmetlileri statüsündeydiler. Bu görevlileri yetiştirmek
üzere özel eğitimin verildiği bilinmekle beraber, son tahlilde imparatorun iradesi
belirleyici olmaktaydı. Keza, belli pozisyonların belli bir ücret mukabilinde asiller
tarafından satın alınması uygulaması da yaygındı. Burada da bazı azınlık gruplarının bu özellikleri nedeniyle belli pozisyonlara geçebilmeleri söz konusuydu.
Böyle olunca da kayırmacılık, verimsizlik ve keyfilik gözleniyordu. Weber, ideal
tip olarak bürokrasi kavramını bu ve benzeri modernlik öncesi örgütlenme tarzının zıddı olarak geliştirmiştir.

Teorik olarak bürokratlar ya da atanmışlar seçimlerle gelenlerin belirlediği
politikaları uygulamakla/hayata geçirmekle yükümlüdürler. Bürokratlar, kendi
başlarına siyaset belirleyemezler. Örneğin; savaşa girip girmeme ya da başka bir
ülkeye asker gönderip göndermeme kararını alacak olanlar askerler değil, sivil
siyasal iradedir. Zira bürokratlar seçmenlere hesap vermek durumunda değillerdir. Demokratik rejimin mantığına göre atanmışlar seçilmişlere, seçilmişler de
seçimlerde millete hesap verecekler böylece hiç kimse şeffaflık ve sorumluluktan
kaçamayacaktır. Ancak fiili durum çoğu zaman farklıdır.

Güvenlik Konseyi ise beşi daimi (ABD, Rusya, Çin, İngiltere ve Fransa), onu iki yıl için seçilen geçici on beş üye ülkeden oluşur.

McLuhan "küresel köy" kavramıyla, özellikle iletişim teknolojileri aracılığıyla dünyanın farklı yerlerinde yaşayan insanlar arasındaki iletişimin artacağını ve hızlanacağını vurgulamaktadır.

Üyelik başvurusunda bulunan devletlerin karfşılamaları gereken kriterlerin adı Kopenhag Kriterleri'dir.

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Avrupa Birliği’ne değil, Avrupa Konseyi’ne bağlı bir organdır.

Yönetişim kavramı, halkın siyasal süreçlere giderek daha fazla katılması anlamına gelmektedir

İnsani müdahale, hükmettiği insanlara karşı sistematik şekilde hak ihlalleri gerçekleştiren devletlere karşı uluslararası toplum tarafından müdahale edebilme anlayışıdır.

Küreselleşme sürecinde STK’ların güç ve etkililiklerinin artırılması yönünde, dünya kamuoyunda bir uzlaşma sağlanmıştır.

Avrupa Birliği 1985 tarihli Schengen Anlaşması’yla, üye devletler arasında pasaportsuz geçiş ve yolculuk yapabilme imkânı sağlanmıştır.

Grotius’a göre devletler, diğer devletlerle olan ilişkilerinde diledikleri gibi davranamazlar; belirli hukuksal ilkeleri gözeterek hareket etmek zorundadırlar.

Rusça açıklık anlamına gelen Glasnost ve yeniden yapılanma anlamına gelen perestroyka SSCB’de şeffaf bir yönetim kurulması ve siyasal ve ekonomik özgürlüklerin genişletilmesi amacıyla izlenen politikalardır.

Hollandal› hukukçu Hugo Grotius (1583-1645), Westphalia Anlaşmaları ile hukuksal açıdan bağlayıcılık kazanacak olan egemen devletler sisteminin kuramsal temellerini atan ilk düşünür olarak bilinir.

Uluslararası ilişkiler kuramları, farkı ideolojilerin dünyada yaşanan siyasal olayları yorumlama tarzını yansıtır, bir rejimin adı değildir.