SİYASET BİLİMİ - Deneme Sınavı - 21

İktidar tesis etmenin kaynaklarından biri sembolik kaynaktır.

Fiziksel kaynak kapsamında, denetim kurmanın en önemli aracı kuvvet kullanımıdır. Kuvvet kullanımı, fiziksel kaynağa dayalı olarak polis ve askeri güç örneğindeki gibi maddi olabilir. Ama her kuvvet kullanımı maddi olmak durumunda değildir; zor kullanma tehdidi, yıldırma, sindirme, korkutma, sembolik şiddet baskı ve denetim için fiziksel kaynağa dayalı kuvvet kullanımı örnekleridir.

Cevap: Karizmatik otorite, olağanüstü kişilik özellikleri olan karizmatik bireyin koyduğu kurallara adanmaya dayalı otoritedir. Karizmatik otorite, bu kişinin olağanüstü niteliklerinden doğan meşruluktur ve halkın bu niteliklerin olduğuna inanması önemlidir. Karizmatik otorite de geleneksel otorite gibi demokratik ve modern bir nitelik taşımamasına rağmen, tüm modern devletlerde rastlanan bir olgudur. Modern devletin ortaya çıkışıyla geleneksel önderlik modernize edilmiştir. Karizmatik otorite tipinde iktidarın eylemlerinden çok kişiliğine ya da kişisel özelliklerine dayanır. Örneğin, güzel konuşma yeteneğiyle kitleleri etkileyebilen bir önderin otoritesi, karizmatik otoritedir. Weber’e göre bu tür otorite ilişkileri uzun süreli değildir; karizma sahibi önderin ömrüyle sınırlıdır ve bu yüzden geçiş aşamasındaki otorite tipidir. Rutinleşerek ya geleneksel otoriteye ya da yasal-ussal otoriteye dönüşür.

Weber tipolojisindeki bir diğer otorite ise dini kurallar ya da geleneklerle de akıl temel alınarak yapılmış ve kurallara dayalı olan otoritedir. Bu otorite tipinde meşru hükümdarlık, yasal konum ve işlevsel yeterliliğin geçerliliğine olan inanca dayanır. Bu otorite tipi bürokratlar tarafından kullanılır. Yasal-ussal otorite kapsamında ussal işlemler, usuller vardır. Meşruluk, hukuk tarafından tanımlanmış gayrişahsi usullerden doğar. Modern siyasal sistemler buna örnektir. Burada otorite konumu, gelenek ya da kutsallığa değil, üzerlerinde uzlaşılmış usullere dayanır. Bu tür otorite ilişkisinde itaatin kaynağı yasalardır. En güzel örneklerini modern anayasal yönetimler ve bürokrasilerin oluşturduğu bu tür otorite ilişkilerinde iktidarı, kabul görmüş usuller, tüzükler, yönetmelikler ve yasalar meşrulaştırır. Bu türden otorite ilişkilerinde yasallık ile meşruluk birbirine yaklaşır.

Yasal-ussal otorite, geleneksel veya dinsel kurallar değil de akıl temel alınarak yapılan kurallarla işleyen otoritedir. Bu otoritenin en güzel örneği modern bürokrasidir.

Küreselleşme toplumların ekonomik, siyasal, kültürel, sosyal, teknolojik ve ekolojik alanlarda bütünleşmesi ve dayanışmanın artması sürecini ifade etmektedir. Dünyanın tek düze hale gelmesi değilse de farklılıkların azalması, gücün ve etkinin yerelden küresel alana taşınmasıdır.

Yaptırımlara karşı çıkma becerisi muhalefetin kapsamına girmektedir.