SİYASET BİLİMİ - Deneme Sınavı - 18

Etimolojik olarak kudret kelimesinden türeyen ve mülk, erk, saltanat, kontrol edebilme gücü gibi anlamlara gelen iktidar; genel anlamda bir bireyin yahut bireyler toplulu¤unun kendi istekleri doğrultusunda, rızaları olup olmadığına bakmaksızın diğer insanların davranışlarını etkileyebilme, yönlendirebilme veya denetleyebilmesi; toplumu yönetme, yönlendirme gücü, bu gücü elinde bulunduran otorite, ilişki veya organ anlam›na gelmektedir.

Kitle iletişim araçlarında imaj yaratma yöntemleriyle iktidar sahiplerinin abartılı bir tarzda sunulması; bayrak, vatan gibi bazı ulusal sembollere, geleneksel değerlere sürekli vurgu yapılması, mevcut iktidar ilişkisini meşrulaştırma ve iktidar sahiplerine itibar kazandırma çabalarıdır.

Toplumsal iktidarın üç biçimi vardır. Bunlar: (i) Ekonomik iktidar: Nadir olan mal ve kaynakları elde tutup diğerlerinin emek gücüne sahip olmak, (ii) ideolojik iktidar: Bir otorite tarafından desteklenen belirlenmiş bir yapıya ait fikirleri ve inançları elde tutmak, (iii) Siyasal iktidar: Fiziksel zor kullanmayı mümkün kılan bir takım donanımlara sahip olma ile temellenmiş yetki.

Modern sanayi toplumlarını çözümlemeye çalışan elitist teorinin öncüleri ise 20. yüzyıl düşünürlerinden Mosca, Mills, Pareto ve Michels’tir.

Schmitt savaş, afet gibi istisnai durumlarda devletin, anayasal bir sistemle işletiliyor olsa da egemen olarak hukuk sisteminin sınırlarını zorlayıp normları dahi çiğneyebildiğini belirtmiştir.

'Hukuki egemenlik, devletin ülkesi üzerindeki hiyerarşinin en üstünde yasa yapma otoritesine sahip olması ve bu otoriteyi kullanması anlamını barındırır.

Marx elitist teorinin öncülerinden değildir.

Toplumsal düzlemde işleyen iktidarın kaynağı fiziksel (zor kullanma gücü, kuvvet kullanımı), ekonomik (maaş, ödüllendirme) veya sembolik (saygı, prestij, propaganda, meşruluk) olabilir.

İktidarın işlediği iki ana düzlemden bahsedilebilir: Siyasal iktidarın da yer aldığı kurumsal olarak işleyen yapısal iktidar (örneğin, devlet-yurttaş ilişkisi) ve kişiler arası ilişkiler üzerinden işleyen mikro-iktidar (örneğin, öğretmen-öğrenci ilişkisi). Sosyal iktidarın kapsayıcılığı çerçevesinde her iktidarın kaçınılmaz olarak aynı zamanda bir mikro iktidar ilişkisi olduğu belirtilmelidir.

Eliti, ‘yönetici sınıf’ olarak adlandıran Mosca’ya göre tüm toplumlar, yöneten ve yönetilen olarak iki sınıfa ayrılır. Gelmiş geçmiş bütün toplumlarda iyi örgütlenmiş seçkin azınlıklar, örgütsüz yığınlara hükmederler.

Max Weber, farklı toplumlardaki siyasal sistemleri incelemiş ve iktidarın meşrulaştırılarak otoriteye, meşru tahakküme dönüştürüldüğü üç tip otorite ilişkisi tanımlamıştır. Her otorite ilişkisi için hayati nokta olarak yönetenlere itaatin haklı olduğuna dair asgari bir inancı işaret eden Weber, bu sınıflandırmada itaatin dayanağını, gerekçesini ölçüt almıştır. Daha önce belirtildiği gibi meşruluk, yurttaşların belli bir sisteme neden itaat ettiklerinin cevabıdır. Otoritenin üç biçimi bir anlamda bu soruya cevap teşebbüsüdür. Eskiden kalma kural ve iktidar pratiklerinin kutsallığını öne sürerek meşruluk iddiasında bulunan ve kendisine inanılan otorite türüne geleneksel otorite denir. Bu otorite çerçevesinde oluşan hiyerarşide resmî görevliler arasında ast-üst ilişkisi değil efendi-hizmetçi ilişkisi vardır. Yönetilenler topluluğun üyeleri değil, iktidar sahibinin arkadaşları veya uyruklarıdır. Weber tipolojisindeki bir diğer otorite ise dini kurallar ya da geleneklere değil de akıl temel alınarak yapılmış yasalara ve kurallara dayalı olan yasal-ussal otoritedir.

Fiziksel kaynak kapsamında, denetim kurmanın en önemli aracı kuvvet kullanımıdır. Kuvvet kullanımı, fiziksel kaynağa dayalı olarak polis ve askeri güç örneğindeki gibi maddi olabilir. Ama her kuvvet kullanımı maddi olmak durumunda değildir; zor kullanma tehdidi, yıldırma, sindirme, korkutma, sembolik şiddet baskı ve denetim için fiziksel kaynağa dayalı kuvvet kullanımı örnekleridir.

Siyaset sosyolojisi kapsamında, iktidarın sosyal hayatta işleyişi, paylaşımı ve dağılımı konusunda, dört ana yaklaşım vardır. Bunlar: korporatizm, Marksizm, elitizm ve demokratik çoğulculuktur.

Elitlerin dolaşımı kavramı, zaman içinde seçkin grupların gücünü yitirerek başka seçkin gruplar ile yer değiştirmesine işaret eder. Bu Pareto'ya göre sistemin sigortasıdır.

Schmitt dışındaki isimler için egemenlik ulusa aittir ve hiç kimse ulusal iradeden doğmamış bir iktidarı kullanamaz. Schmitt için ise egemen istisnai duruma, olağanüstü hale karar veren kişidir.

Hukuki egemenlik bir devletin ülkesi üzerindeki hiyerarşinin en üstünde yasa yapma yetkisine ve bu yetkiyi kullanmasına işaret eder.

Jurgen Habermas, devletin kamusal alana müdahalelerinin bir süre sonra bir meşruiyet krizi ile sonuçlanacağını söylemektedir.

Etimolojik olarak kudret kelimesinden türeyen ve mülk, erk, saltanat, kontrol edebilme gücü gibi anlamlara gelen iktidar;Genel anlamda bir bireyin yahut bireyler topluluğunun kendi istekleri doğrultusunda, rızaları olup olmadığına bakmaksızın diğer insanların davranışlarını etkileyebilme, yönlendirebilme veya denetleyebilmesi; toplumu yönetme, yönlendirme gücü, bu gücü elinde bulunduran otorite, ilişki veya organ anlamına gelmektedir.

Max Weber'e göre iktidar, bir toplumsal ilişkide, bir kişi ya da grubun kendi iradesini, dirençleri aşıp yerine getirme olanağıdır. Yani iktidar bir toplumsal ilişki, sosyal yaşam düzleminde var olur.

Siyasal sistem, bir toplumda siyasi iktidar yetkisi kullanan kurumların belli bir düzenlilik ve karşılıklı etkileşim içinde oluşturdukları bütünlük olarak tanımlanır.