SİYASET BİLİMİ - Deneme Sınavı - 15

Başkalarının davranışlarını etkileyebilme gücüne sahip olmak, bazı araçlara ve

farklılıklara sahip olmayı gerektirir. Diğerleri üzerinde bir etki kurabilmek, bir

farklılık ya da diğerlerinin sahip olmadığı araçları kullanabilmeyi gerektirir.

Başkalarının davranışlarını etkileyebilme gücüne sahip olmak, bazı araçlara ve

farklılıklara sahip olmayı gerektirir. Diğerleri üzerinde bir etki kurabilmek, bir

farklılık ya da diğerlerinin sahip olmadığı araçları kullanabilmeyi gerektirir. Bu

farklılıklar veya araçlar maddi olduğu kadar maddi olmayabilir de. Ekonomik

zenginlik, fiziki güç, silah gücü gibi maddi farklılıkların yanında bilgi, yetenek,

statü, kişilik özellikleri gibi maddi olmayan farklılıklar iktidar ilişkisinde birer

kaynağa dönüşür. İktidarın farklı kaynakları ve farklı biçimleri vardır.

Bir iktidar ilişkisi servete, konuma, bilgiye, karizmaya dayanabilir ya da sadece

otoriteden kaynaklanabilir.

Toplumsal düzlemde işleyen iktidarın kaynağı fiziksel (zor kullanma gücü,

kuvvet kullanımı), ekonomik (maaş, ödüllendirme) veya sembolik (saygı, prestij,

propaganda, meşruluk) olabilir.

Fiziksel kaynak kapsamında, denetim kurmanın en önemli aracı kuvvet kullanımıdır.

Başkalarının davranışlarını etkileyebilmek suretiyle onlar üzerinde etki kurabilmek, bazı farklılıklara ya da diğerlerinin sahip olmadığı araçlara sahip olmayı gerektirir. Bu farklılıklar veya araçlar, ekonomik zenginlik, fiziki güç, silah gücü gibi maddi nitelikte olabileceği gibi bilgi, yetenek, statü, kişilik özellikleri gibi maddi olmayan farklılıklar biçiminde de olabilir.

Doru cevap C şıkkıdır.

Doğru cevap B şıkkıdır.

Doğru cvap A şıkkıdır.

Doğru cevap E şıkkıdır.

Doğru cevap D şıkkıdır.

Elitist teorinin (seçkinci kuram) kökleri Platon veya İbn-i Haldun’a kadar götürülebilse de modern dönemdeki en önemli temsilcileri G. Mosca,V. Pareto, R. Michels ve C. W. Mills’dir.

Egemenlik, hukuki -de jure- olarak söz konusudur; fiiliyatta -de facto- ise mutlak egemenlikten söz edilemez. Egemenlik, fiilen her zaman sınırlandırılır.

Egemenlikle ilgili mutlakıyetçi anlayışın yanında egemenlikle demokrasi
ve anayasalcılık ilişkisini kuran Rousseau (1712-1778) genel irade fikriyle “halk egemenliğini” ve John Austin (1790-1859) de “parlamenter egemenlik” görüşlerini geliştirerek egemenlikle halk iradesini bütünleştirmişlerdir.

Fransız Devrimi ile beraber, J. Locke, Voltaire ve Rousseau gibi düşünürlerin görüşleri doğrultusunda “egemenliğin ulusta olduğu ve hiç kimsenin ulusal iradeden doğmamış bir iktidarı kullanamayacağı” anlayışı hakim olmuştur. Bir anlamda hanedan otoritesi ulusal egemenliğe boyun eğmek zorunda kalmıştır.

Hukuki egemenlik, devletin ülkesi üzerindeki hiyerarşinin en üstünde yasa yapma otoritesine sahip olması ve bu otoriteyi kullanmasıdır. Her devlet resmî olarak egemendir ve her türlü nihai karar alma yetkinliğine sahip bir organdır; kimin ya da hangi kurumun yetkisinin ne olacağını yine egemen belirler. Egemen olan devlet, yöneticilerden ayrı gayrışahsii bir kurumdur. Kısaca hukuki egemenlik, üstün yasal otorite demektir. Buradaki üstünlük, yasa tarafından tanımlanmış bir üstünlüktür ve itaat talep etme hakkı açısından rakipsizlik demektir.

Meşruluk, otorite olma, hukukilik, bağlayıcılık ve doğruluk nitelikleriyle iç içedir. Bir devlet yönetme hakkına’ sahip ise meşru olduğu düşünülebilir. Bu hak tamamen yönetilenlerin inancından doğabileceği gibi aşkın, metafizik ya da dinsel birtakım adreslere referans verilerek de gerekçelendirilebilir.

Etimolojik olarak kudret kelimesinden türeyen ve mülk, erk, saltanat, kontrol edebilme gücü gibi anlamlara gelen iktidar; genel anlamda bir bireyin yahut bireyler topluluğunun kendi istekleri doğrultusunda, rızaları olup olmadığına bakmaksızın diğer insanların davranışlarını etkileyebilme, yönlendirebilme veya denetleyebilmesi; toplumu yönetme, yönlendirme gücü, bu gücü elinde bulunduran otorite, ilişki veya organ anlamına gelmektedir.

Bir etkileme, belirleme becerisi olarak iktidarın farklı yüzleri, boyutları ortaya çıkar. İktidar bazen karar verme, gündem belirleme, gündemi saptırma becerisi olabileceği gibi bazen de hegemonik (ikna ederek, bilinç inşa ederek -A. Gramsci)

Michel Foucault’nun ifadesiyle iktidar, ‘şebeke, ağ benzeri bir örgüt aracılığıyla’ işler. İktidar tüm toplumsal düzlemlerde birtakım stratejiler geliştirir (bu stratejiler sadece yöneticilerin iktidarından ibaret değildir) ve iktidar tüm topluma yayılmıştır. İktidar tek merkezli değildir.