SİYASET BİLİMİ - Deneme Sınavı - 13

Faşizm ilk kez 1922 yılında İtalya’da ortaya çıktı. 1933’te onu Alman Nazizm’i izledi. 1927’de Portekiz’de, 1930’da Japonya’da ve 1938’de İspanya’da kurulan rejimler faşizme benzer nitelikler taşımaktaydılar.

Toplumsal adaletin gerçekleşmesi için devletin devreye soktuğu başlıca sosyal transfer enstrümanları, sağlık ve emeklilik sigortaları, işsizlik ödeneği, konut yardımları, eğitim imkânlarının artırılması, öğrenim burslarıdır.

Demokrasinin ilkelerinden bir diğeri güçler ayrılığı ilkesidir. Güçler ayrılığı, ya- sama, yürütme ve yargı yetkisinin birbirinden bağımsız ayrı organlarda toplanmasıdır.

G.W.F. Hegel (1770-1831), devlet teorisini, insan ve toplumun doğası konusundaki fikirlerinden hareketle inşa etmiştir. Hegel, liberallerin aksine, insan doğası hakkında kötümserdir.

Devlet iktidarı ile sosyal iktidar türleri arasında bir eşitlik ilişkisi değil, hiyerarşik ilişki vardır.

Babanın aile içindeki otoritesinin siyasal düzlemdeki karşılığı olan yönetim biçimidir. Sultanizm olarak da adlandırılan patrimonyalizm de sultan ülkeyi kişisel takdirine ve geleneğe dayalı olarak yönetir.

Tekçi Devlet, tek devlet veya üniter devlet gibi adlarla da anılmaktadır. Bu devlet türünde siyasi iktidar tek merkezde toplanmıştır. Kısaca bütün vatandaşlar tek bir siyasal merkezin otoritesine tabidirler. Tekçi devlette bir tek yasama, yürütme ve yargı gücü ve tek bir anayasa vardır. Tüm ülke üzerinde aynı hukuk kuralları geçerlidir. Bütün yetkiler merkezde toplanmıştır. Taşradaki devlet kuruluşları ancak merkezi yönetimin bir şubesi konumundadır. Merkez tarafından verilen görevleri merkez adına yerine getirirler ve merkezin yönetimi ve denetimi altındadırlar.

Hiçbir etkin parti siyasi makam yarışma dışında bırakılamaz.

Birleşik devletler, siyasi iktidarın tek merkezde toplanmadığı, birden çok siyasi otorite merkezinin ve dolayısıyla birden çok yasama, yürütme ve yargı organının bulunduğu devletlerdir. İki ya da daha fazla sayıda devlet bir araya gelerek birleşik devleti oluşturmuşlardır. Her federe devletin kendi anayasası, yasama, yürütme ve yargı organı bulunmaktadır.

Locke, insan doğası hakkında, Hegel ve Hobbes gibi kötümser değildir. Hobbes’in söylediği gibi devlet öncesi doğa durumu, insanın insanın kurdu olduğu bir savaş durumu değildir. İnsanların birbirlerinin canına, malına, özgürlüklerine saygılı oldukları ve sağduyu ile hareket ettikleri bir durumdur. Genel eğilim bu olmakla birlikte, yine de istisnai olarak bu durumun dışına çıkanlar da bulunabilir. Bu durumda saldırgana karşı kendini korumak doğal bir eğilim ve haktır. Ancak saldırıya uğrayanın hem davacı, hem de yargıç olması, saldırana karşı öç alma duygusuyla ölçüsüz davranması söz konusu olabilir, bu da toplumda yeni kargaşalara yol açabilir. İşte Locke’a göre devlet, insanların canlarına ve mallarına saldıranları cezalandırma yetkisini bir koruyucuya devretmesiyle doğmuştur. Locke, devleti sadece bu özel ilişkiler alının koruyucusu sınırlı bir otorite olarak düşünür. Ona göre devlet bizzat barış ve huzuru tesis etmeye çalışmaz yani topumun doğal işleyişine müdahale etmez, var olan düzeni korumaya çalışır. Locke’da doğa durumu aşamasında baskın olan çatışma ve huzursuzluk değil, barış ve erdemdir. Devlet çatışmayı engellemeli ve toplumu kendi haline bırakmalıdır. Yani Locke’nin istediği sınırlı ve zayıf bir devlettir.

Liberal teoride devlet, insanoğlu tarafından, bölünemez, piyasadan alınıp satılamaz olan belirli nitelikteki hizmetleri yerine getirmek üzere kurulmuştur. Liberaller, devleti kuruluş amacıyla sınırlı, bu sınırları aşmaması gereken ve bu nedenle de yönetilenler tarafından sürekli denetim altında tutulması gereken bir araç olarak görürler. Liberaller, sınırlı devlet düşüncesini, insan doğası hakkındaki tasavvurlarına dayandırırlar. Liberallere göre insan, doğası itibarı ile “iyi” dir. Dolayısıyla insanların oluşturduğu toplumda duygudaşlık, birbirinin hakkını gözetme adalet gibi nosyonlar hakimdir.

Tekçi devlet, tek devlet veya üniter devlet gibi adlarla anılmaktadır. Bu devlet türünde siyasi iktidar tek merkezde toplanmıştır. Tekçi devlette bir tek yasama, yürütme ve yargı gücü ve tek bir anayasa vardır. Tüm ülke üzerinde aynı hukuk kuralları geçerlidir. Bütün yetkiler merkezde toplanmıştır. Taşradaki devlet kuruluşları ancak merkezi yönetimin bir şubesi konumundadır. Merkez tarafından verilen görevleri merkez adına yerine getirirler ve merkezin yönetimi ve denetimi altındadırlar.

Birleşik devletler, siyasi iktidarın tek merkezde toplanmadığı, birden çok siyasi otorite merkezinin ve dolayısıyla birden çok yasama, yürütme ve yargı organının bulunduğu devletlerdir. İki yada daha fazla devlet bir araya gelerek birleşik (federal) devleti oluşturmuştur. Her kurucu devletin kendi anayasası, yasama, yürütme ve yargı organı bulunmaktadır. Ancak federe meclislerce yapılan yasaların, federal anayasa ve temel yasalara aykırı olmaması gerekir. Kurucu devletler içişlerinde bağımsız, dışişlerinde birleşik devlete tabidirler. Yani federe devletlerin uluslararası alanda ayrı bir devlet olarak tanınması söz konusu değildir.

Faşizm ilk kez 1922 yılında İtalya’da ortaya çıktı. 1933’de onu Alman Nazizmi izledi. 1927’de Portekiz’de, 1930’da Japonya’da ve 1938’de İspanya’da kurulan rejimler faşizme benzer nitelikler taşımaktaydılar.

gündelik yaşamda pek çok kez devlet iktidarının varlığını üzerimizde hisseder, onun gücünden olumlu ya da olumsuz yönden etkileniriz. Devlet her şeyden önce bizim için zorlayıcı bir otoritedir. Biz istemesek bile kazancımızın bir kısmını vergi olarak alır, belirli bir yaşa geldiğimizde bizden askerlik yapmamızı ister, bir trafik polisi kuralları ihlal ettiğimizde, aracımızı durdurup bize ceza kesebilir. Bunun dışında devlet bizi dış düşmanlardan ve içerideki zorbalardan korur.

Avusturyalı hukukçu Hans Kelsen’e göre “devlet, etkili olarak yürürlükte bulunan bir hukuki normlar sistemidir”.

Hobbes’a göre toplumsal barış ve istikrar için, devlet, toplumsal yaşamın bütün alanlarına nüfuz etmeli, her yerde hazır ve nazır olmalıdır. Devletin bu sıkı denetimi olmazsa insanın doğal eğilimi olan bencillik, doyumsuzluk ve saldırganlık tekrar açığa çıkacak ve yeniden anarşi ve savaş başlayacaktır. Görüldüğü üzere Hobbes’un hayalini kurduğu devlette siyasal rejim bir totalitarizmdir. Zira egemen, yasama, yürütme, yargı haklarını, savaş ve barış yapma ve cezalandırma yetkisini elinde toplamıştır.

Burjuvazi yararına adli, idari, askeri ve eğitim alanlarında üstlendiği işler devletin kurumsal açıdan ve istihdam ettiği kadrolar açısından bir dönem öncesine kıyasla bir dev haline gelmesine yol açtı.

Faşizm redlerden doğmuştur. Faşizmde, liberalizmin iktisadi ve siyasi alan için öngördüğü bireyci, yarışmacı düzen ile sosyalizmdeki sınıf çatışması tezi ulusun birliğini, bütünlüğünü tehlikeye atan bir unsur olarak görülür ve reddedilir. Faşist diktatörlükler, kapitalistleşme konusunda nispeten geç kalmış ülkelerde ortaya çıkmıştır

ABD, Almanya, Belçika, Pakistan ve Rusya Federasyonu birleşik devletin günümüzdeki örnekleridir.