SİSTEM ANALİZİ VE TASARIMI

İşlevsel gereksinimler:
i. Randevu almak isteyen hastalar kliniklerdeki boş randevu saatlerini görebilmeli ve randevusunu alabilmeli.
ii. Klinik sekreterleri her gün randevusu olan hastaları ve hasta bilgilerini görebilmeli.
iii. Hemşireler tahlil veya röntgen için gelen hastaların hangi tahlilleri yaptıracağını veya röntgeni çektireceğini izleyebilmeli.
iv. Doktorlar çıkan tahlil sonuçlarını ve röntgen filmlerini bilgisayar ekranında görebilmeli.
v. Yazılan reçeteler ve raporlar eczanelerdeki bilgisayarlarda görülebilmeli.
İşlevsel olmayan gereksinimler:
i. Hastane bilgi sistemi hafta içi tüm kliniklerde 8:00-17:00 arası çalışıyor olmalıdır.
ii. Dâhilî kullanıcılar verilen kartlar aracılığıyla kendilerini sisteme tanıtarak sistemi kullanabilmelidir.
iii. Gün içinde sistemin arızalı olma süresi 5 dakikadan uzun olmamalıdır.

Sistem gereksinimleri, gereksinim çeşidine göre sınıflandırılabilir. Buna göre;
• Performans gereksinimleri
• Bilgi gereksinimleri
• Ekonomi gereksinimleri
• Kontrol ve güvenlik gereksinimleri
• Etkinlik gereksinimleri
• Servis gereksinimleri

Yüksek maliyetlere katlanmamak için sistem gereksinimleri aşağıdaki ölçütlere uygun olarak tanımlanmalıdır.
Tutarlılık: Gereksinimler çelişkili veya belirsiz olmamalıdır.
Tamlık: Gereksinimler tüm girdileri ve tepkileri tanımlamalıdır.
Gerçeklenebilirlik: Gereksinimler, mevcut kaynaklar ve kısıtlar çerçevesinde gerçeklenebilir olmalıdır.
Gereklilik: Gereksinimler gerçek ihtiyacı tanımlamalı ve sistemin hedeflerini karşılamalıdır.
Doğruluk: Gereksinimler doğru ifade edilmelidir.
Takip edilebilirlik: Gereksinimler doğrudan sistemin fonksiyonlarına ve özelliklerine karşılık gelmelidir.
Onaylanabilirlik: Gereksinimler testler sırasında gözlemlenebilir olmalıdır.

Gereksinimleri belirleme süreci aşağıdaki adımlardan oluşur:
• Problemi belirleme ve analiz
• Gereksinimlerin tanımlanması
• Gereksinimlerin analizi ve belgelendirilmesi
• Gereksinimlerin yönetimi

Gereksinim tanımları belgesi, sistem projesi için bir kontrat niteliğinde olan ve önerilen projenin gereksinimlerini temel paydaşlara bildiren resmî belgedir. Bilgi sistemi şartnamesi olarak da adlandırılır.

Mevcut Belge, Form ve Dosyaların Örneklenmesi
Bilgi sisteminin kullanılacağı işletme hakkında bilgi edinmek için bakılabilecek ilk belge organizasyon şemasıdır. Organizasyon şeması, projenin sahipleri ve kullanıcıları arasındaki ilişkileri tanımlamakta faydalı olur. Analist aynı zamanda projenin geçmişini de öğrenmek isteyecektir. Bu konuda incelenecek belgeler:
• Ofis içi yazışmalar, öneri kutusu notları, problem konusunda müşteri şikâyetleri ve raporları
• Muhasebe kayıtları, performans ve çalışma özetleri, bilgi sistemleri proje istekleridir.

İyi bir gözlemin nasıl yapılması gerektiği aşağıda maddeler hâlinde verilmiştir.
• Kimin, neyin, nerede, ne zaman, neden ve nasıl gözlemleneceği belirlenmelidir.
• Gözlem için uygun şef ve yöneticilerden izin alınmalıdır.
• Kimlerin hangi amaçla gözlemleneceği bildirilmelidir.
• Gözlem sırasında sessiz kalınmalıdır.

Anket yönteminin dezavantajları:
• Cevap veren kişi sayısı genelde düşüktür.
• Bir kişinin tüm sorulara cevap vermesi garanti edilemez.
• Anketler genelde esnek değildir. Analistin kişilerden gönüllü bilgi edinmesi veya yanlış yorumlanan soruları yeniden yazması mümkün değildir.
• Sistem analistinin anketi cevaplayan kişinin vücut dilini görmesi ve analiz etmesi mümkün değildir.
• Bulanık veya tam olmayan soruları hemen açıklığa kavuşturma imkânı yoktur.
• İyi anket hazırlamak zordur.

Kişisel mülakatlar en önemli ve en çok başvurulan gerçekleri tespit etme tekniğidir. Mülakatlar, doğrudan ve yüz yüze temasla gerçeklerin bulunması, onaylanması, anlaşılması, gereksinimlerin belirlenmesi, fikir ve önerilerin sorulması amacıyla gerçekleştirilir.

Keşif prototiplemesi kullanıcının gereksinimlerini belirlemek ve doğrulamak için bu gereksinimlerin ufak ölçekli bir örneğini veya çalışan modelini kurma eylemidir.

İşlevsel gereksinimler bilgi sisteminin yapması gereken işleri tanımlayan gereksinimlerdir.

İşlevsel gereksinimler:

Servis gereksinimleri sistemin güvenilir, esnek ve genişletilebilir olması için gereken ihtiyaçları temsil eder.
• Sistemi kimler kullanacak ve bu kişiler nerede bulunuyorlar?
• Farklı tipte kullanıcılar olacak mı?
• Sisteme eklenecek eğitim cihazları ve materyali nedir?
• Sistemden ayrı olarak hangi eğitim cihazları ve materyali (program,
veritabanı vb.) geliştirilmelidir?
• Güvenilirlik/geçerlik gereksinimleri nedir?
• Sistem nasıl paketlenecek ve dağıtılacak?
• Nasıl bir belgelendirme gerekiyor?

Balık kılçığı diyagramı, diyagramın sağına (balık kafası) problemin adını yazarak başlar. Problemin muhtemel sebepleri ana omurgaya bağlı kılçıkların etrafına yazılır ve oklar ana omurgaya doğru çizilir. Kılçıklar genelde malzeme, makine, insan gücü, çevre ve metot olarak adlandırılır.

Gerçeklerin bulunması; araştırma, toplantılar, mülakatlar, anketler, örnekleme ve diğer teknikleri kullanarak sistem problemleri, gereksinimleri ve seçenekleri konusunda bilgi toplamak için kullanılan bir süreçtir.

Barry W. Boehm’in yazılım geliştirme projelerinde, sistem geliştirme fazında gereksinimlerdeki hataların geç tespit edilmesinin maliyetleri üzerine yaptığı araştırma tasarım fazında tespit edilen hatalı gereksinimin dü­zeltme maliyeti, gereksinim fazında tespit edilene göre 3 ila 6 kat daha fazladır. Operasyon ve bakım fazında tespit edilen hatalı gereksinimin düzeltme maliyeti yine gereksinim fa­zında tespit edilene göre 40 ila 1000 kat daha fazla olabilecektir.

Gerçekleri belirleme teknikleri:

• Mevcut belge, form ve dosyaların örneklenmesi
• Araştırma ve yerinde ziyaret
• İş ortamının gözlemlenmesi
• Anketler
• Mülakatlar
• Prototipleme
• Ortak gereksinim planlamasıdır.

Avantajlar

Yapısal mülakatlarda kısa ve doğrudan cevap alınması beklenen kapalı uçlu sorular sorulur.

Bir başka gerçekleri bulma tekniği prototiplemedir. Prototipleme genelde bir tasarım tekniğidir, ancak bu yaklaşım sistem geliştirme yaşam döngüsünün ilk dönemlerinde gerçeklerin bulunması ve gereksinimlerin analizi amacıyla da kullanılabilir.