SİSTEM ANALİZİ VE TASARIMI

Ağ kaynakları: İşletme içinde ve işletme dışındaki farklı birimlerin aynı bilgi siste­mini kullanması durumunda birbiriyle bağlanmasını sağlayan yapılar.

Bilgi sistemleri, kullanıcıların ve işletmelerin ihtiyaçları doğrultusunda farklı biçimlerde ve boyutlarda olabilir. Bu sistemler yerine getirdiği işlevlere göre aşağıdaki şekilde sınıf­landırılabilir.

a. Kayıt İşleme Sistemleri

b. Ofis Otomasyon Sistemler

c. Yönetim bilgi sistemleri

d. Karar destek sistemleri

e. Uzman sistemleri

f. Grup karar sistemleri

Ofis Otomasyon Sistemleri (OOS) yeni bilgi üretmezler. Bu sistemler, bilgiyi analiz eden, gerekiyorsa bilgi üzerinde değişiklik yapan ve sonrasında gerekli birimlerle paylaşan çalışanları desteklemek üzere geliştirilirler. Bu sistemlere örnek olarak verilebilecek kelimeişlemciler, tablolama ve masaüstü yayımcılık programları, e-posta ve sesli haberleşme sistemleri çalışanların günlük faaliyetlerini desteklemek için gereken belgeleri oluşturur ve paylaşmalarını sağlar.

Grup karar destek sistemleri (GKDS), bir grubun verilen problemi çözmesine yardım­cı olmak üzere geliştirilir. Problem çözümünde oylama, anket, beyin fırtınası ve senaryo geliştirme gibi yöntemler kullanılır.

Haricî kullanıcılara ait bazı örnekler aşağıda verilmiştir.
a. Müşteriler
b. Tedarikçiler
c. Taşeronlar

Sistem programcıları: İşletim sistemi düzeyinde yazılımlar ve hizmetler geliştiren, test eden ve uygulayan uzman kişilerdir. Ayrıca yeniden kullanılabilir yazılım bileşenleri ge­liştirerek uygulama programcılarının kullanımına sunarlar.

Dört önemli iş birlikçi teknoloji sınıfı, e-posta, anlık mesajlaşma, iletişim ve iş birliği sistemi ve iş akışıdır.

Kurumsal Kaynak Planlaması (ERP-Enterprise Resource Planning):Günümüzde ERP, tedarik zinciri yönetimi ve müşteri ilişkileri yönetimi olarak adlandırılan yeni iş sistemleriyle desteklenmektedir.

İşletme ihtiyaçları aşağıdaki üç durumdan biri nedeniyle değişebilir:
i. Kullanıcılar bilgisayar sistemi ve kabiliyetlerine aşina olduktan sonra ilave özellikler
isteyebilir.
ii. İşin doğası zamanla değişebilir.
iii. Yazılım ve donanım teknolojileri hızlı bir şekilde değişmektedir.

Sistem, istenilen bir sonuca ulaşmak için birbiriyle ilişkili ve birlikte çalışan bir grup bileşendir. DVD oynatıcı, alıcı, hoparlör ve monitörden oluşan bir ev sinema sistemi örnek olarak verilebilir.

Tipik bir bilgi sistemi aşağıdaki bileşenlerden oluşur:
• Donanım kaynakları: Sunucu, bilgisayar, monitör, klavye, yazıcı vb. sayısal ürünler.
• Yazılım kaynakları: Verileri düzenleyen, işleyen ve analiz eden programlar. Verilerin nasıl işleneceği ve analiz edileceğini belirten süreçler ve yordamlar.
• İnsan kaynakları: Bilgi sistemi sahibi, bilgi sistemini tasarlayan, kuran uzmanlar ve bilgi sistemini kullanan çalışanlar.

• Veri kaynakları: Bilgi sistemlerinin kullandığı ve ürettiği verilerin tutulduğu veritabanı (database) ve bilgi tabanı (knowledge base).
• Ağ kaynakları: İşletme içinde ve işletme dışındaki farklı birimlerin aynı bilgi sistemini kullanması durumunda birbiriyle bağlanmasını sağlayan yapılar.

Kayıt İşleme Sistemleri
Günümüzde Kayıt İşleme Sistemleri (KİS), işletmenin muhasebe ve envanter gibi operasyonel düzeydeki işlemlerini kaydeden bilgisayar tabanlı sistemlerdir. Bu sistemler işletmenin dış dünya ile etkileşimde olduğu bir arayüzdür. Bilgisayar tabanlı KİS, eskiden elle yapılan sipariş, ödeme ve rezervasyon kayıtları gibi işlemler için gereken süreyi kısaltır. Yöneticiler işletmenin güncel durumunu bu sistemin ürettiği verileri kullanarak belirlediği için sistemin düzgün ve kesintisiz çalışması önemlidir.

Sistem analisti bir işletmenin problemlerini ve ihtiyaçlarını belirler. Bu konularda iyileştirmeler yapmak için çalışır. Veri, süreçler ve bilgi teknolojisinde yapılacak değişiklikleri planlar ve gerçekleştirilmesini sağlar.

BİLGİ SİSTEMİNİN PAYDAŞLARI
Bilgi sisteminin kurulması konusunda çalışacak sistem analisti kuracağı sistemin paydaşlarını bilmek zorundadır. Bilgi sistem paydaşları beş grupta sınıflandırılabilir. Bunlar; Sistem Sahipleri, Sistem Kullanıcıları, Sistem Tasarımcıları, Sistem Kurucuları ve Sistem Analistleridir. Sistem paydaşlarının görevlerini anlatmadan önce bir kişinin birden fazla paydaş kimliğine sahip olabileceğini belirtmeliyiz.

Sistem Tasarımcıları
Sistem tasarımcıları, bilgi sistemlerine teknolojik katkı sağlayan kişilerdir. Sistemin farklı işlevlerini tasarlayan bu uzman kişiler ve görevleri aşağıda sıralanmıştır.
Veritabanı yöneticileri: İşletmenin veritabanını tasarlayan ve değişikliklerini düzenleyen veri tabanı uzmanlarıdır.
Ağ mimarları: Yerel ağ, İnternet ve diğer ağlara bağlantıyı tasarlayan, kuran, yapılandıran ve destekleyen ağ ve haberleşme uzmanlarıdır.
Web mimarları: İşletmeler için web sayfalarını düzenleyen uzmanlardır.
Grafik sanatçıları: Grafik teknolojileri ve metotlarında uzmanlaşmış kişilerdir. Bilgisayarlar, WEB ve akıllı telefonlar için kolay kullanılabilen arayüzleri tasarlarlar.
Güvenlik uzmanları: Veri ve ağ güvenliğini sağlamakta kullanılan teknoloji ve metotlarda uzmanlaşmış kişilerdir. Bilgi sisteminin güvenliği üzerine çalışmalar yaparlar.
Teknolojik uzmanlar: Bilgi sisteminde yer alacak özel teknolojiler konusunda uzmanlıklara sahip kişilerdir (örneğin veritabanı yazılımında Oracle uzmanı veya ağ donanımında Cisco ağ uzmanı gibi). Bilgi sisteminde kullanılacak teknoloji konusunda bu kişilerden danışmanlık veya kurulum hizmeti alınır.

Sistem Analistinin Rolü
Sistem analisti, işletmenin örgütsel süreçlerinin iyileştirilmesi amacıyla girilen verileri inceler.
İncelediği verilerden kullanıcıların teknolojiyle nasıl etkileştiğini ve işletmenin nasıl çalıştığını, problemlerini ve fırsatlarını belirler. İşletme ve bilgi gereksinimlerini, farklı teknik uzmanlar tarafından gerçekleştirilecek bilgi sistemleri özelliklerine dönüştürür.

Toplam kalite yönetimi; Kalite, rekabette önemli bir başarı faktörüdür ve kalite yönetimi işletmenin sattığı ürünlerle başlayıp bitmez. Kalite yönetimi, işletmedeki herkesin sorumlu olduğunu kabul eden bir kültürle başlar. Toplam kalite yönetimi, bilgi servisleri de dâhil olmak üzere tüm işletme fonksiyonlarının kalite göstergelerinin tanımlamasını, kalitenin ölçülmesi ve iyileştirilmesi için uygun değişiklikler yapılmasını gerektirir.

Ağlar ve İnternet
Günümüz bilgi teknolojileri yerel ve geniş alan ağlarından oluşan bir ağ mimarisi üzerine kurulmaktadır. Bu ağlar ana bilgisayar, ağ sunucuları ve çeşitli masaüstü, dizüstü, tablet bilgisayarlar tarafından kullanılmaktadır. Günümüzdeki en yaygın ağ teknolojileri İnternet tabanlıdır. Aşağıda bazı önemli İnternet teknolojileri anlatılmaktadır.
• HTML 5, xHTML ve XML, Web sayfası hazırlama ve İnternet uygulaması geliştirmekte kullanılan temel dillerdir. HTML 5, HTML işaretleme standardının beşinci sürümüdür. xHTML Web sayfası oluşturmakta kullanılan HTML dilinin ikinci neslidir. XML ise İnternet’i kullanarak veri alışverişi yapan sistemler ve platformlar arasındaki veri iletişimini standart hâle getirmek için tasarlanan bir işaretleme dilidir. Giriş düzeyi HTML 5 ve XML dersleri birçok üniversitede bilgi sistemleri programlarının temel dersi olarak sunulmaktadır.
• Script dilleri, özellikle İnternet uygulamaları için geliştirilmiş programlama dilleridir. Örnek olarak Perl, VBScript ve JavaScript verilebilir. Bu diller Web geliştirme ve programlama derslerinde öğretilmektedir.
• Java ve Cold Fusion gibi programlama dilleri, birçok sunucu ve web tarayıcı içeren web tabanlı karmaşık uygulamalarda kullanılmak üzere geliştirilmiştir. Bu dersler de üniversitelerde öğretilmektedir.
• Intranet, bir işletmedeki çalışanların kullanması için tasarlanan özel ağ mimarisidir İnternet altyapı cihazlarını kullanır ancak güvenlik ve güvenlik duvarları, kullanıcıların sadece işletme çalışanları olması şeklinde düzenlenir.
• Extranet, işletmeler arası kullanım için geliştirilen özel ağ mimarisidir. İnternet altyapısı kullanılmakla beraber, güvenlik ve erişim tanımlamaları ile sadece belirtilen işletmelerin çalışanları extranet’e erişim sağlayabilir. Örneğin bir otomobil üreticisi sadece bayilerinin kullanacağı bir extranet kurabilir. Bu extranet aracılığıyla üretici parçalar, problemler, satış teşvikleri vb. bilgiyi bayileri ile paylaşabilir.
• Portal, farklı kullanıcıların ihtiyaçları doğrultusunda yapılandırılmış ana sayfadır.
Örneğin portal teknolojisi kullanılarak aynı şirkette farklı rolleri olan çalışanlara
uygun bilgiler sağlayan web sayfaları tasarlanabilir. Her kişinin rolü web sayfasında hangi bilgiyi ve uygulamayı kullanabileceğini belirler. Rollere örnek olarak “müşteri”, “tedarikçi” ve farklı tipte “çalışan” verilebilir. Portal aynı zamanda kullanıcıların kişisel web sayfalarını İnternet, intranet ve extranet içeriklerine entegre edebilir.
• Web servisleri, yeniden kullanılabilen ve web tabanlı programlar veya başka İnternet programları tarafından çağrılabilen program parçalarıdır. Örneğin kredi kartı ödemelerini İnternet üzerinden kabul eden bir programa ihtiyaç duyalım. Çözüm olarak kredi kartı onaylamasını yapacak programı kendimiz geliştirebiliriz. Buna alternatif bir diğer yaklaşım ise web üzerinden kredi kartı onayı yapabilen bir web servis programının kullanım hakkının satın alınması olabilir. Bu durumda kredi kartı onaylama kodunun kontrol sorumluluğu alınmamış olur.

Sistem geliştirme yaşam döngüsü (SGYD), sistem analizi ve tasarımının, analist ve kullanıcı faaliyetlerinin özel yöntemler aracılığıyla geliştirildiği, fazlara bölünmüş bir yaklaşımdır. SGYD içinde kaç faz olacağı konusunda genel bir kabul bulunmamaktadır. Bu kitapta anlatılacak SGYD altı fazlı olacaktır. Bu fazlar, Kapsam ve Planlama, Gereksinim Analizi, Tasarım, Gerçekleştirme ve Test, Kurulum ve Dağıtım, Operasyon ve Bakımdır.