BİLGİ SİSTEMLERİNİN GELİŞTİRİLMESİ

Sistem geliştirme modeli; faaliyetler, teknikler, uygulamalar, çıktılar ve sistem paydaşlarının kullandığı otomatik araçlar ile bilgi sistemlerinin geliştirilmesini ve sürekli iyileştirilmesini içerir.

Sistem Geliştirme Yaşam Döngüsünün ilk fazında problemin kapsamı, fırsatları ve hedefleri tanımlanır. Projenin geri kalanının başarısı problemin doğru tanımlanmasına bağlıdır. Problemin kapsamında; projenin büyüklüğü, sınırları, projenin vizyonu, kısıt ve limitleri, projenin paydaşları, bütçesi ve zamanlaması oluşturulur.

SGYD’nin ikinci fazından önce sistemin işletmeye olan ekonomik ve örgütsel etkisini saptamak üzere fizibilite çalışması yapılır ve rapor oluşturulur. Fizibilite raporu problem tanımını ve hedefleri içerir. Bu rapor sonucuna göre yönetim, projenin devamı için bir karar vermek zorundadır. Eğer bütçe yeterli değilse veya problemlerin çözümünde bilgi sisteminin kullanımına gerek olmayan farklı çözümler önerilirse proje bu aşamada sonlandırılabilir.

İteratif geliştirmede, bilgi sisteminin birden fazla tekrar (iterasyon) geliştirme ile daha iyi hâle getirilmesi hedeflenir.

Sistem Modeli sistemin soyut modelinin grafikler ile gösterilmesidir. Gereksinim Analizi fazında bilgi sisteminin gereksinimlerini belirlemek, tasarım fazında sistem geliştiricilerine sistemi tanımlamak, bilgi sisteminin kurulum ve uygulamaya alma fazında da belgeleri oluşturmak için sistemi ifade eden modeller kullanılır.

Fiziksel Tasarım, kullanıcı gereksinimlerinin teknik olarak gerçekleştirilmesini gösteren sistem modelidir. Teknik tasarım veya uygulama modeli olarak da adlandırılır.

Tasarım fazındaki faaliyetler, farklı uygulamalar için geliştirilen bilgi sistemlerine göre değişiklik gösterir. Bilgi sistemlerinin tasarımı aşamasında aşağıda verilen dört temel faaliyet gerçekleştirilir:

Yapısal tasarım: Sistem, sistemin temel (alt parçalar ya da modüller) parçaları, parçalar arası ilişkiler ve dağılımını ifade eden bütün yapısı tanımlanır.

Arayüz tasarımı: Sistemin temel parçaları arasındaki arayüzler tanımlanır. Arayüz özellikleri kesin ve net olarak tanımlanmalıdır. Bu sayede bir alt sistem, nasıl geliştirildiklerini bilmeden diğer alt sistemlerle birlikte kullanılabilir. Arayüz özelliklerine karar verildikten sonra tüm bileşenler paralel olarak tasarlanabilir ve geliştirilebilir.

Bileşen tasarımı: Her bir sistem bileşeninin tanımlanmış arayüz özelliklerine göre tasarlanmasını kapsar. Kullanılan geliştirme sürecine göre bu aşamada uygulamadan beklenilen fonksiyonları ifade etmek yeterli olabilir. Uygulama özelinde tasarım, sistem geliştiricilerine bırakılır. Bileşen tabanlı sistem geliştirme modeli yaklaşımında ise tekrar kullanılabilir bileşenlerde yapılacak değişiklikler ve yeni tasarlanacak bileşenler ayrıntılı olarak tanımlanır.

Veritabanı tasarımı: Sistem veri yapısı tasarlanır ve bunların veritabanında karşılık gelen yapıları gösterilir. 

Sistem desteği, sistem kullanıcılarına sistem çalıştığı sürece verilen teknik desteği ve herhangi bir hata durumunda veya yeni gereksinimler ortaya çıktığında verilen bakım hizmetlerini kapsar.

Veritabanının son kurtarma noktası, herhangi bir sebepten dolayı veritabanında bir bozukluk veya tutarsızlık meydana geldiğinde oluşan hatalardan kurtarmak için veritabanının yedeklerden geri yüklenmesini tanımlar.

Artımlı model bazı önemli kazanımlar sağlar. Bunlar;

i. Müşteri gereksinimlerinde değişikliğin maliyeti (analiz, tasarım, testler ve belgeleme) daha düşük olur.

ii. Geliştirme aşamasında müşteri geri dönüşü daha kolay alınmış olur. Müşteri, tasarım belgeleri yerine yazılımın çalışan bir sürümü üzerinden daha kolay yorum yapar.

iii. Yazılımın tamamını olmasa da önemli özelliklerini taşıyan ilk sürümünü müşterinin kullanımına sunmak daha hızlı olacaktır. Böylece müşterinin yazılımı önceden kullanmaya başlaması iş süreçlerinde önemli kazanımlar elde etmesini sağlayabilir.

iv. Sistemin son tarihinde teslim için yeterli sayıda geliştirme personeli yok ise, ilk sürümler (temel ürün) daha küçük bir ekip ile istenilen zamanda geliştirilir. Bir kez temel ürün geliştirildikten sonra gerekirse ekip büyütülerek artım ile izleyen sürümler gerçekleştirilir.

Prototip modelde ilk adım müşteri istekleri doğrultusunda gereksinimlerin belirlenmesidir. Geliştirme ekibi ve müşteri birlikte yazılımın tüm hedeflerini tanımlar, mümkün olabildiği kadarıyla gereksinimleri belirler ve açık kalan alanları kayıt altına alır. Devamında sistemin kullanıcılar tarafından görülür kısımları için hızlı bir tasarım yapılır. Hızlı tasarımın devamında prototip geliştirilir. Prototip, kullanıcılar tarafından değerlendirildikten sonra gereksinimler tekrar gözden geçirilir ve süreç tekrar başlar. Prototip modelde iterasyon (döngü), ürünün gelişimi müşterinin gereksinimlerini oluşturuncaya ve geliştiricilerin ne yapılması gerektiğini anlamasına kadar devam eder. 

Bilgisayar destekli yazılım mühendisliği araçları CASE araçları olarak adlandırılır.

Proje yönetim faaliyetleri; planlama, tahmin ve kaynak atama, zaman çizelgesi oluşturma, proje zaman ve bütçesine göre ilerlemeyi izleme ve kontrolünden oluşur.

Programlama dilleri ve derleyiciler: Önemli hata ayıklama ve program yazma desteği ile programcıların problemleri kolayca bulmasını ve çözmesini sağlar.

Arayüz oluşturma araçları: Programcıların bileşen kütüphaneleri aracılığı ile hızlı arayüzler oluşturmasını sağlar.

Belgeleme araçları; sistem modellerinin, tanım ve gereksinim belgelerinin oluşturulması, organize edilmesi ve raporlanmasında kullanılır.

Ara katman yazılımları: Programcıların geliştirdikleri yazılımı değişik veritabanlarına, bilgisayar ağlarına hızlı bir şekilde entegre etmesini destekler.

Sistem geliştirme modelindeki fazların yönetilmesi, belgelenmesi, çıktıların yönetilmesi için süreç yönetim araçları kullanılır. Ayrıca geliştirilen sistemler kalite standartlarına uymak zorunda ise kalite yönetim standartlarını yönetmek için yardımcı olur.

Yardım yazarlığı araçları: Çevrimiçi yardım, çevrimiçi eğitim ve kullanıcı el kitaplarının yazılmasında kullanılır.

Kalite yönetim araçları; sistem modellerinin, tanımlamalarının, özelliklerinin, tasarımın bütünlüğünün, tutarlılığının uygulanılan geliştirme süreci kural ve tanımlamalarına uygunluğunu analiz ve kontrol eden araçlardır