SİSTEM ANALİZİ VE TASARIMI - Deneme Sınavı - 16

Kullanıcı arayüz tasarımında bazı temel ilkelerin yerine getirilmesi önem arz eder. Bu ilkeler doğrultusunda, tasarımı yapılan arayüz, göze hoş görünmeli, kullanımı basit olmalıdır. Aynı zamanda, kullanıcıların işlerini gerçekleştirirken sarf ettikleri çabanın azaltılması da hedeflenmektedir.

Gezinim tasarımında temel prensipler şunlardır:

Hataların önlenmesi
Hata telafisini basitleştirmek
Tutarlı gramer düzeni kullanmak

Girdi doğrulama amacıyla kullanılan altı farklı çeşitte onaylama kontrolü vardır.
Tamlık Kontrolü
Biçim Kontrolü
Aralık Kontrolü
Tutarlılık Kontrolü
Veritabanı Kontrolü

Öznitelikler (attributes), bir nesnenin sahip olduğu özellikleri belirten verilerdir.

Kapsülleme (encapsulation), verilerin ve bu veriler ile ilişkili işlemlerin bir varlık içerisinde tutulmasıdır.

Sınıf (class), belirli nesneleri tanımlamak ve örneklemek üzere kullanılan genel bir şablondur.

Miras kullanılarak tasarlanan sınıfların ortak veri ve fonksiyonları üst sınıf altında
toplanmaktadır. Bu teknik, genelleşme olarak tanımlanabilir.

Toplanma (aggregation), bir nesnenin bir ya da daha çok nesneyi içermesini belirten ilişki türüdür.

Yapısal Diyagramlar
Sınıf (Class) 
Nesne (Object) 
Paket (Package) 
Dağılım (Deployment)
Bileşen (Component) 
Birleşik Yapı (CompositeStructure)
Profil (Profile)

Davranışsal diyagramlar

Etkinlik (Activity) 
Dizge (Sequence)
Haberleşme (Communication)
Etkileşime Bakış (Interaction Overview) 
Zamanlama (Timing)
Davranışsal Durum Makinesi
(Behavioral State Machine)
Protokol Durum Makinesi
(Protocol State Machine) 
Kullanım Durum (Use-case)

Ayrıca etkinlik diyagramda, düğümler bulunmaktadır. Temelde, başlangıç, karar, birleşim ve bitiş düğümü olarak dört tür düğüm bulunmaktadır.

Etkinlik diyagramları oluşturulurken aşağıdaki süreç işletilebilir.
• Başlangıç noktası olarak, bir başlangıç düğümü ile başlanır.
• Analizle ilgili ise bölütler eklenir.
• Kullanım durumun her bir temel adımı ya da aktörün başlattığı her bir temel adım için bir eylem eklenir.
• Her bir eylemden diğerine, bir akış, bir karar düğümü ya da bir bitiş düğümü eklenir. Yüksek hassasiyet için, her bir eyleme bir gelen bir de giden akış olmalıdır.
• Değişen rotalara bölünen akışlar için karar düğümleri eklenir. Akışların, birleştirici ile bir araya gelmesine de dikkat edilir.
• Etkinlikler, tek bir bitiş düğümde bitirilir.

Sistem fonksiyonlarının modellenmesinde kullanılan bir başka araç, dizge diyagramlarıdır. Dizge diyagramları, kullanım durum’un işleyişi sırasında, mesajlar aracılığıyla nesnelerin etkileşimini gösterir. Sistem dizge diyagramlarını oluşturmak için aşağıdaki adımlar izlenebilir.
• Gösterilecek kullanım durumun senaryosu belirlenir.
• Bir bütün olarak sistemi belirten bir dikdörtgen çizilir ve altında hayat çizgisi
genişletilir.
• Sisteme girdi sağlayan ya da sistemin çıktısını alan aktörler belirlenir ve her birinin hayat çizgisi çizilir.

• Sistem girdi ve çıktılarını belirlemek için kullanım durum senaryoları incelenir.
Sistem içinde gerçekleşen mesajlar dikkate alınmaz. Aktörlerden sisteme ve sistemden aktörlere giden mesajlar hayat çizgileri arasındaki yatay ok ile gösterilir. Girdiler isimlendirilir. Bunlar daha sonra, nesnelerin verilerini ve davranışlarını belirlemekte yardımcı olacaktır.
• Tercihli mesajlar için koşullarla birlikte çerçeveler eklenir. Çerçeveler ayrıca, döngüler ve alternatifleri de gösterebilir.
• Mesajların yukarıdan aşağıya doğru uygun bir sırada gösterildiği teyit edilir.

Veri akış diyagramları, SGYD içinde analiz fazında bilginin görsel olarak yapılandırılması amacıyla kullanılan bir araçtır. VAD’lar geliştirilecek olan bilgi sisteminin modellenmesinde aşağıda belirtilen üç konuda yardımcı olmaktadır:
i. Verinin nasıl hareket edeceğini gösterir,
ii. Veri hareketleri arasındaki ilişkilerin neler olduğunu açıklar,
iii. Verinin belirli bölgelerde nasıl saklanacağını gösterir.

VAD haricî varlıklar, veri akışı, süreç ve veri deposu olmak üzere dört bileşenden oluşur.

Veri akışının diyagramda kullanılmasında aşağıdaki kurallara uyulması gerekmektedir.
i. Veri akışı, semboller arasında sadece tek yönde gerçekleşir. Süreç ve veri deposu sembolleri arasında güncelleme öncesi yapılan bir okumayı göstermek amacıyla her iki yönde de akış olabilir. Ancak, okuma ve güncelleme genellikle farklı zamanlarda gerçekleştiğinden iki ayrı ok ile ifade edilir.
ii. Veri akışındaki ayrılma (çatallanma) aynı yerden ayrılan ortak verinin iki veya
daha fazla süreç bileşenine, veri deposuna ya da haricî varlığa hareket ettiğini gösterir. Genellikle aynı verinin farklı kopyalarının farklı yerlere gittiğini ifade etmek için kullanılır.
iii. Veri akışındaki birleşme, herhangi iki veya daha fazla farklı süreç, veri deposu veya haricî varlıktan tam olarak aynı verinin geldiği anlamına gelir.
iv. Veri akışı çıkış yaptığı süreç bileşenine doğrudan geri dönemez. En azından bir
sürecin veri akışını işlemesi, başka bir veri akışı üretmesi ve orijinal veri akışının
başlangıç sürecine bundan sonra dönmesi gerekir.
v. Veri deposuna giden veri akışı, veriyi güncelleme (silme veya değiştirme) anlamına gelir.
vi. Bir veri deposundan gelen veri akışı, veriyi almak veya kullanmak anlamına gelir.
vii. Veri akışı isim ya da isim tamlaması olarak tanımlanır. Veri akışları birlikte tek bir paket olarak hareket edebilir. Bu durumda tek bir ok üzerinde birden fazla veri akış ismi bulunabilir.

Yukarıdan-Aşağıya Yaklaşım (Top-Down Approach):
Veri işleme ve bilgi sıralama stratejisidir. Ayrıştırma (decomposition) olarak da
isimlendirilen bu yaklaşımda genel sistem her adımda kendini meydana getiren alt sistemlere bölünür ve ayrıntılandırılır.

Bağlam Diyagram (Context Diagram): Sistemin sınırlarını, sistemle etkileşimde bulunan haricî varlıkları ve sistem ile haricî varlıklar arasındaki temel öneme
sahip veri akışlarını gösteren VAD’dır.

Dengeleme (Balancing): VAD üzerindeki bir sürecin daha alt düzey VAD’a ayrıştırılmasında girdi ve çıktıların korunmasıdır.

Süreç tanımlama formlarına aşağıdaki bilgiler girilir:
i. Süreç Numarası
ii. Süreç adı
iii. Süreç tanımı
iv. Girdi veri akışları
v. Çıktı veri akışları
vi. Süreç tipi
vii. Mevcut kod ve yönergeler
viii. Süreç mantıksal modeli
ix. Çözülmeyen soru ve sorunlar