SINIF YÖNETİMİ

İstenen davranışın ne zaman, nerede, nasıl yapılacağını bilmek yetmez; bunun
için uygun ortamlar da gerekir. En iyi ortam, destekleyici olandır. Bu desteğin ilk
gereği, istenen davranışların açıkça belirtilmiş olmasıdır. “Neleri yapmalıyım?”
sorusunun yanıtı herkesçe bilinmelidir. Desteğin ikinci gereği, bu davranışların
denetlenmesidir. Denetim sadece okulda değil ailede de yapılmalı, aile buna alışana
değin, okulca desteklenmelidir. İstenen davranışı desteklemenin başka bir gereği, o davranışı bilinçli, kasıtlı, plânlı şekilde öğrencinin görmesini sağlamaktır.

Eğitimde destekleyici bir ortamın özellikleri şöyledir:
• İstenen davranışların açıkca belirtilmiş olması
• İstenen davranışların denetlenmesi
• Davranışı bilinçli, kasıtlı, planlı şekilde öğrencinin görmesinin sağlanması 
• İstenen davranışın oluşturulma sürecindeki başarısızlıklar için öğrencinin
utandırılmaması
• Öğrencilerin istenen davranışların sergilendiği ortamlarda bulundurulması
• Öğrenci çevresindeki bireylerin istenen davranış konusunda tutarlı davranması
• Kişinin değil, davranışının değerlendirilmesi
• Öğrencinin davranışının sonuçlarını düşünmesinin sağlanması.

Eğitimde destekleyici bir ortamın özellikleri şöyledir:
• İstenen davranışların açıkca belirtilmiş olması
• İstenen davranışların denetlenmesi
• Davranışı bilinçli, kasıtlı, planlı şekilde öğrencinin görmesinin sağlanması 
• İstenen davranışın oluşturulma sürecindeki başarısızlıklar için öğrencinin
utandırılmaması
• Öğrencilerin istenen davranışların sergilendiği ortamlarda bulundurulması
• Öğrenci çevresindeki bireylerin istenen davranış konusunda tutarlı davranması
• Kişinin değil, davranışının değerlendirilmesi
• Öğrencinin davranışının sonuçlarını düşünmesinin sağlanması.

Bir araştırmada, öğretmenler, istenen davranışı destekleyici olarak kullandıkları
en etkili yedi yöntemi şöyle belirtmişlerdir: Ödül verme, ödül vereceğini duyurma,
sorumluluk hissettirme, uzmanlık gücünü kullanma (öğretmenim biliyor), kendine
saygı duymasını sağlama, başkalarını düşünmesini sağlama, öyle davranması gerektiğini, bunun bir görev olduğunu düşünme.

Davranışı gündemde tutmak, istenen davranışı sağlamlaştırmak, istenen davranışa inandırmak ve isteneni çağrıştırıcı davranmak davranışı destekleme yöntemlerindendir.

İsteneni desteklemenin bir yolu, onu gündemde tutmaktır. Bu, istenenin pekiştirilmesine hizmet eder, onun reklamını yapar. İnsanların gördüklerini taklit etme
eğilimi güçlüdür. İstenmeyen davranışlar öğrencinin yaşam alanından ne kadar
süre uzak olursa, unutulmaları da o kadar kolay olabilir. Kültürümüzde de bu yargılardan yola çıkılarak oluşturulmuş özlü sözler vardır.

İsteneni çağrıştıran bir dil kullanmak, örnek davranışlar hakkında konuşmak, benzer davranışlar sergilemek, davranışı anımsatacak ipuçları vermek isteneni çağrıştırıcı yöntemler içindedir. Ancak yüksek perdeden konuşmak bunlardan birisi değildir.

İstenen davranışa inandırmanın yolları şöyledir:
• İstenen davranışın yararını,
• istenen, zevk verecek olan sonuçlarını gösterme
• İstenen davranışa ilişkin olumlu örnekler gösterme
• İstenen davranışın yasallığını (toplumca beğenildiğini, seçildiğini) belirtme
• İstenen davranış yapılmadığında suçlanılacağını belirtmesi
• İstenilen şekilde davranılmadığında olumsuz sonuçlar alınacağını belirtme.

İstenen davranışı kolaylaştırmanın yolları şöyledir:
• Engelleyici değişkenler ortadan kaldırılmalı,
• İstenmeyen davranışı yapma zorlaştırılmalı,
• İstenen davranışa ulaştırabilecek seçenekler oluşturulmalı ve seçim öğrenciye
bırakılmalı,
• İstenen davranış ilginç hale getirilmeli ve öğrencinin gereksinimleri ile ilişkilendirilmeli,
• İstenen davranışa ulaşma yolu basamaklandırılmalı, 
• Ortam ve olanak sağlanmalı.

İstenen davranışa bir yolla değil, birkaç şekilde ulaşılabilir olmak, bir yolu beğenmeyenin, diğerlerini seçip o davranışı yapmasını kolaylaştırır. Sütü sıcak içmeyi
sevmeyen öğrenciye, soğuk içme şansı verilebilir. Amaca bir etkinlikle ulaşmayı
sevmeyen öğrenciye başka seçeneklerle ulaşma fırsatı sağlanabilir. Vücut
gelişimi için ağırlık kaldırmayı sevmeyen öğrenci, koşsun, onu istemeyen yüzme
fırsatı bulsun. Bu nedenle, öğrenciye yol ve yöntem vermek yerine, amaç verilip,
yöntemi kendisinin seçmesi sağlanmalıdır.

Öğrenciyi, istenen davranışı yapma sürecindeki başarısızlık ve acemiliği nedeniyle utandırmamak, kırmamak, ona hoş olmayan sözler söylememek gerekir. İstenen davranışı yaparken, yanlış, eksik, kötü sonuçlar alındığında, öğretmen, bunların  olabileceğini, bilgi ve dikkatle azalıp, sık sık yapınca da ortadan kalkacağını belirterek, öğrencilere destek olmalıdır. Doğru cevap E seçeneğidir.

Öğrencileri, istenen davranışların sergilendiği ortamlarda bulundurmak (tiyatro, konser, ...) istenen davranışların yer aldığı filmleri izletmek, bu tür okul etkinliklerinde görevlendirmek gerekir. Ortam, davranışın en önemli etkenlerindendir, bu nedenle de bu kitapta sık sık ortam sözü kullanılmıştır: Fiziksel ortam, davranış ortamı, eğitim ortamı gibi. Yalnızken istenmeyen bir davranışa kolayca yönelebilen biri, başkaları varken aynı rahatlıkla davranamayacaktır. Yerler çöp içindeyken elindekini kolayca yere atabilen, tertemiz bir çevrede, bu davranışı aynı kolaylıkta yapamayacaktır. Bu nedenle eğitimciler, “Davranışı değiştirmek
istiyorsanız, ortamı değiştirin.” derler. Doğru cevap A seçeneğidir.

İstenmeyen davranışlar öğrencinin yaşam alanından ne kadar süre uzak olursa, unutulmaları da o kadar kolay olabilir. Burada söz konusu olan davranışı çağrıştırmak değil davranışı unutturmaktır. Doğru cevap D seçeneğidir.

Kullanılan dil de isteneni çağrıştırıcı olmalıdır. Olumsuz sözcükler yerine, aynı veya yakın anlamlı olumlu sözcükleri kullanmak, o sözcüklerin anlamlarıyla ilgili davranışları çağrıştırabilir: Kirli sözü kirliyi, temiz değil sözü, ilk sözcük nedeniyle daha çok “temiz”i anımsatır. Aptal, sersem, berbat, kötü, yaramaz, gibi olumsuz sözcükler kullanılmamalı, bunların içerdiği istenmeyen anlamlar yoluyla, istenmeyen durum ve davranışlar çağrıştırılmamalıdır. Doğru cevap D seçeneğidir.

İstenen davranışın yasallığını (toplumca beğenildiğini, seçildiğini) belirtmek de inanma sağlayabilir:
“Kural böyle, böyle davranmazsak şu zararları görürüz, böyle yapmamız gerek, yönetmeliklerde böyle yapılması gerektiği yazıyor...” örneğinden anlaşıldığı üzere doğru cevap B seçeneğidir.

İstenen davranışa inandırmanın yolları şunlardır:
• İstenen davranışın yararını, istenen, zevk verecek olan sonuçlarını gösterme
• İstenen davranışa ilişkin olumlu örnekler gösterme
• İstenen davranışın yasallığını (toplumca beğenildiğini, seçildiğini) belirtme
• İstenen davranış yapılmadığında suçlanacağını belirtmesi
• İstenilen şekilde davranılmadığında olumsuz sonuçlar alınacağını belirtme.

Doğru cevap B seçeneğidir.

İstenen davranış yerleştirip sağlamlaştırmanın yolları şunlardır:
• Övgü ve ödülle destekleme
• Övgü ve ödülü kaldırma
• İstenmeyen bir uygulamaya son verme
• Acı ve sıkıntı veren bir durumla karşılaştırma.

Doğru cevap E seçeneğidir.

İstenen davranış yerleştirip sağlamlaştırmanın yolları şunlardır:
• Övgü ve ödülle destekleme
• Övgü ve ödülü kaldırma
• İstenmeyen bir uygulamaya son verme
• Acı ve sıkıntı veren bir durumla karşılaştırma.

Olumsuz davranış görmezden gelinip, bu davranış sona ererek yerini olumluya bıraktığında, hemen olumlu  pekiştireç vermek de o davranışı sağlamlaştırabilir. Olumsuz pekiştirme, istenen davranış gerçekleştiğinde, istenmeyen, rahatsızlık veren bir sonucun/uygulamanın kaldırılmasıdır. 

Doğru cevap C seçeneğidir.

İstenen davranışı kolaylaştırmak için:
• Engelleyici değişkenler ortadan kaldırılmalı,
• İstenmeyen davranışı yapma zorlaştırılmalı,
• İstenen davranışa ulaştırabilecek seçenekler oluşturulmalı ve seçim öğrenciye bırakılmalı,
• İstenen davranış ilginç hale getirilmeli ve öğrencinin gereksinimleri ile ilişkilendirilmeli,
• İstenen davranışa ulaşma yolu basamaklandırılmalı,
• Ortam ve olanak sağlanmalı.

Bu örnek ise istenen davranışa ulaşma yolu basamaklandırılmasına yöneliktir. Doğru cevap D seçeneğidir.

İstenen davranışların uygulanmasını kolaylaştırabilmek:
İstenen davranışın kolaylaştırılması, onun yapımını destekler. Bunun için davranışın engelleri ortadan kaldırılmalı, istenmeyenin yapılması zorlaştırılmalı, istenene ulaşmak için çeşitli yollar oluşturulmalı, ilgi ve destek sağlanmalı, etkinliklerde çeşitlilik sağlanmalı, gerektiğinde davranış basamaklandırılmalı, uygun ortam ve olanak sağlanmalıdır.

İstenen davranışların uygulanmasını kolaylaştırabilmenin bir seçeneği de, istenmeyen davranışı yapmanın zorlaştırılmasıdır.
Öğretmenlerin, ders dışı zamanlarda da öğrenciler arasında olması, onların istenmeyen davranışlara yönelmesini zorlaştırır.

Doğru cevap E seçeneğidir.