SINIF YÖNETİMİ

Plân, program, gelecekte nelerin nasıl yapılacağını, hangi kaynakların nasıl kullanılacağını gösteren bir araçtır. Bu yönüyle plân ve program, geleceğin bugünden görülmesini sağlar. Bu çok önemli bir yarardır. Olacakları daha onlar olmadan bilmek, onlara karşı hazırlık yapmamıza fırsat verir, sürprizleri, bilinmeyenleri azaltır, sorunları, sıkıntıları önler. Bir işin plânı ve programı yapılmışsa, o iş büyük ölçüde bitirilmiş, geriye sadece belirlenenlerin yapılması, yani uygulama kalmıştır.

İşlerin asıl zor kısmı, plân ve programın yapılmasıdır. Hedeflerin belirlenmesi, kaynakların sağlanması, hedeflerle kaynaklar arasındaki ilişkilerin kurgulanması, plân ve program yapma işidir.

Plân ve program, kaynak kullanımını ekonomikleştirir, hedeflere götürücüdür, geleceğe bilinçle hazırlanma fırsatı verir, eksiklikleri, gereksenenleri önceden gösterir, hedeflere ulaşma zamanı ve düzeyi hakkında, uygulama öncesinde bilgi sağlar. Bütün bu nedenlerle, eğitsel etkinlikler ciddi ve titiz bir plân gerektirir.

Bir eğitim plânının ön değerlendirmesinde şu sorulara yanıt aranmalıdır:
• Öğretmenin bir plânı var mıdır?
• Bu plân eğitsel hedeflere ulaştırıcı mıdır?
• Öğretmen bu plânı uygulayarak eğitsel hedeflere ulaşabilmekte midir?
Bu sorulara evet diyorsanız, bir işi plâna bağlı olarak yapıp, istenen sonuçlara da ulaştığınız için, yaptığınız işte bir eksiklik ya da yanlışlık yoktur.

Öğretmen, amaçlarla program arasında gözlediği uyumsuzlukları ve program
değişikliği önerilerini Milli Eğitim Bakanlığına bildirmelidir.

Eşgüdüm, bir işin değişik dilimlerini yapanların, birbirlerinin ne yaptığından haberleri olmasıdır. İş kurgusu ise işlerin değişik parçalarının uyum içinde yapılmasıdır.

Bütünlük, bir öğrenmenin, başka etkinliklerde de işe yarayacak şekilde planlanması, bir derste kazanılanların, o dersin diğer dilimlerinde veya başka derslerde kullanılmasıdır.

Bir ders plânının ana bölümlerinin, hazırlık, uygulama, denetleme, pekiştirme
dilimlerinden oluştuğu söylenebilir.

Bilgisayar ve onunla birlikte kullanılan araçlar, öğrenme sürecini kısaltır, düzeltme ve
geliştirmeyi sistemlileştirip kolaylaştırır, özdenetimi sağlar, başkalarına gereksinimi
azaltır, yaparak, yaşayarak öğrenme fırsatı verir, sorumluluğu çoğaltır, bilgi ve
örneğe ulaşmayı, ondan yararlanmayı kolaylaştırır.

Ders araçlar, çalışıp çalışmadıkları, öğrenci kullanımına uygun olup olmadıkları, hedef
davranışlara ulaştırıp ulaştırmayacaklarının belirlenmesi için öğretmen tarafından önceden gözden geçirilip kullanılmalıdır.

Plân ve program, kaynak kullanımını ekonomikleştirir, hedeflere götürücüdür, geleceğe bilinçle hazırlanma fırsatı verir, eksiklikleri, gereksenenleri önceden gösterir, hedeflere ulaşma zamanı ve düzeyi hakkında, uygulama öncesinde bilgi sağlar. Bütün bu nedenlerle, eğitsel etkinlikler ciddi ve titiz bir plân gerektirir. Plan ve program hedef belirleyici değildir. Bu nedenle doğru cevap B'dir.

Bir eğitim plânının ön değerlendirmesinde şu sorulara yanıt aranmalıdır:

Bu sorulara evet diyorsanız, bir işi plâna bağlı olarak yapıp, istenen sonuçlara da ulaştığınız için, yaptığınız işte bir eksiklik ya da yanlışlık yoktur. Dolayısıyla cevap E şıkkıdır.

Plân ve programların değerlendirme ölçütleri de amaçlardır. Bunlar, amaçlara ne derece ulaştırmışlarsa (diğer kaynaklar: zaman, maliyet, ... sabit kalmak koşuluyla) o kadar “iyi” olarak değerlendirilirler. Amaç bir plân veya programı uygulamak, belli dersleri ezberletmek, belli konuları anlatmayı belli zamanlarda bitirmek değildir. Bunlar tümden yanlış etkinliklerdir. Eğitimde amaç, Millî Eğitim Temel Kanunu’nda belirlenen amaçlara öğrencilerin ulaştırılmasıdır. Bu nedenle doğru cevap D'dir.

Bakanlığın belirlediği ders programlarının amaçlar kısmında, hedefler ve davranışlar da yer alabilmektedir. Bunlar yoksa, hazırlayacak olan öğretmendir. Hedeflerin ve hedef davranışların nasıl belirlenip yazılacağı, Program Geliştirme derslerinde gösterilir. Bu nedenle doğru cevap D'dir.

Millî Eğitim Bakanlığı, program hazırlanırken nelerin nasıl yapılabileceğini, öğretmenlere tanınan program esnekliklerini belirlemiştir. Bu belirlemenin dikkat çekici yanları ilköğretim okulu programında şöyle yer almıştır:

Doğru cevap C'dir çünkü "Bakanlıkça gönderilen ders programındaki ünite ve konularla bunların sıralarına da uyma zorunluluğu yoktur."

İyi bir ders programı esnek olmalı, öğrenilenlerin uygulanmasına hizmet etmeli, birden fazla grubun, sınıfın katılabileceği ortak projelere olanak vermeli, öğrenci merkezli, kapsam olarak dar ama içerik olarak zengin olmalıdır. Program oluştururken, şu soruların yanıtlanması önerilmektedir: Öğrenciyi çalışmaya isteklendiriyor mu, bağımsız çalışmalara yer vermiş mi, araçlar yeterli ve uygun mu, öğrencinin ön hazırlıklarını içeriyor mu, öğretmenin ön hazırlıkları yeterli mi, öğrenilecekler uygulamaya dönük mü, uygun bir mantıksal sıra izlenmiş mi, etkinliklerin plânlaması uygun mu?

İyi bir ders programı öğrenci merkezli olmalıdır. Bu nedenle doğru cevap E'dir.

Yıllık, ünite, günlük, ders plânlarının, aynı dersi aynı düzeyde okutan öğretmenlerce birlikte yapılması iyi olur. Bu öğretmenlerin, ders yılı öncesinde bir araya gelerek, sınıf düzenine ilişkin hazırlıkları da birlikte yapmaları yararlıdır.

Yıllık plânlar, bir yıllık geleceği ayrıntıya inmeden görmeyi sağlar. Ders plânları ve günlük plânlar, geleceğin dar bir kısmının derinlemesine görülüp düzenlenmesine fırsat verir.

Gelecekteki her değişim bilinemeyebileceğinden, plânın, gelecekteki değişmelere uyarlanabilecek esneklikte olması gerekir.

Plânlar, düzen içinde hazırlanmalı, bireysel yaratıcılıklara engel olmamalıdır.

Bireysel öğrenme, bireysel plânlamayı gerektirir. Hedefler ve zaman belirtilerek, öğrencinin kendi bireysel plânını kendinin yapması sağlanabilir.

Görüldüğü gibi, A şıkkındaki bilgi yanlış olduğundan doğru cevap A'dır.

Plânlarda sıra, süreklilik ve bütünlük özellikleri gözetilmelidir.

Sıra, içeriğin mantıksal bir düzen içinde verilmesidir. Önce öğrenilmesi gerekenler önce, bunların bilinmesine gerek duyulan etkinlikler sonra yer almalıdır. Bu mantıksal sıranın bozulması, anlamayı engeller, kaygı, şaşkınlık, ürküntü yoluyla derse karşı olumsuz tutumlar yaratır. Öğretmen, önce neler, sonra neler, neden sorularının yanıtıyla sırayı düzenlemelidir.

Süreklilik, öğrenmenin geçmiş ile gelecek ilişkisinin kurulmasıdır. Bir eğitsel durum, geçmiş bilgi ve etkinliklerden yararlanmalı, gelecektekiler için hazırlık oluşturmalıdır. Bu, sıra ile de ilişkilidir. Öğrenmenin önceki öğrenmelerle ilişkisi, kopukluğu engeller, yeni öğrenmelere destek olur, sonrakilerle ilişkisi, sürekliliği sağlar. Bu nedenlerle plânlarda, önceki ilgili bilgilerin anımsanması da yer alır.

Bütünlük, bir öğrenmenin, başka etkinliklerde de işe yarayacak şekilde plânlanması, bir derste kazanılanların, o dersin diğer dilimlerinde veya başka derslerde kullanılmasıdır. Müzik dersindeki bir marşın, beden eğitimi dersinde yürüyüş temposu olarak kullanılması, matematikteki çember, küre bilgilerinin coğrafya dersinde dünya, meridyen ve paraleller öğrenilirken işe yaraması, anımsanması gerekir. Bunlar, o bilgilerin pekiştirilmesine de hizmet eder.

Dolayısıyla doğru cevap C'dir.

Plânlarda sıra, süreklilik ve bütünlük özellikleri gözetilmelidir.

Sıra, içeriğin mantıksal bir düzen içinde verilmesidir. Önce öğrenilmesi gerekenler önce, bunların bilinmesine gerek duyulan etkinlikler sonra yer almalıdır. Bu mantıksal sıranın bozulması, anlamayı engeller, kaygı, şaşkınlık, ürküntü yoluyla derse karşı olumsuz tutumlar yaratır. Öğretmen, önce neler, sonra neler, neden sorularının yanıtıyla sırayı düzenlemelidir.

Süreklilik, öğrenmenin geçmiş ile gelecek ilişkisinin kurulmasıdır. Bir eğitsel durum, geçmiş bilgi ve etkinliklerden yararlanmalı, gelecektekiler için hazırlık oluşturmalıdır. Bu, sıra ile de ilişkilidir. Öğrenmenin önceki öğrenmelerle ilişkisi, kopukluğu engeller, yeni öğrenmelere destek olur, sonrakilerle ilişkisi, sürekliliği sağlar. Bu nedenlerle plânlarda, önceki ilgili bilgilerin anımsanması da yer alır.

Bütünlük, bir öğrenmenin, başka etkinliklerde de işe yarayacak şekilde plânlanması, bir derste kazanılanların, o dersin diğer dilimlerinde veya başka derslerde kullanılmasıdır. Müzik dersindeki bir marşın, beden eğitimi dersinde yürüyüş temposu olarak kullanılması, matematikteki çember, küre bilgilerinin coğrafya dersinde dünya, meridyen ve paraleller öğrenilirken işe yaraması, anımsanması gerekir. Bunlar, o bilgilerin pekiştirilmesine de hizmet eder. Dolayısıyla, doğru cevap B'dir.

Ders plânlarının değerlendirilip geliştirilmesinde, şu soruların yer alması önerilmektedir: Amaçlar açıkça belli ve davranış olarak yazılmış mı, sürecin basamakları ve işlemleri belli mi, öğrenilenlerin uygulaması yer almış mı, öğrenilenlerin iç-dış transferine ilişkin dilimler var mı, önceki ve sonraki etkinliklerle ilişki kurulmuş mu, öğrencilerin hazır bulunuşluk düzeylerine uygun mu, çevre olanak ve özellikleri gözetilmiş mi, zaman, araç, kişi kullanımı uygun mu?

Doğru cevap C'dir çünkü C şıkkındaki ifadenin doğrusu "öğrenilenlerin uygulaması yer almış mı?" olmalıdır.