SINIF YÖNETİMİ

Farklı yaşama biçimlerine sahip öğrencilerin, bu yaşama biçimlerinin davranışlarını sınıfa taşımaları, sınıfın özelliklerinden biri olan çok boyutluluğu oluşturur. Sınıfta tek bir olay bile, öğrencilerin bu farklılıkları nedeniyle, değişik düşünüş, anlayış, uygulayış ve sonuçlar oluşturur. Bir öğrencinin rahat oturabildiği sıra, diğerine dar gelebilir. Başka bir öğrenci oturduğu tahta sıranın üzerinde minder yoksa beş dakikadan fazla süreyle rahat oturamaz. Bir öğrencinin önemsemediği bir durum, başkası için kavga nedeni olabilir. Öğretmen, öğrencileri benzer giysiler, boy, yaş, görünüm içindeler diye farksız görmeye kalkışır, öyle davranırsa istenmeyen sonuçlara neden olur.

Benzer hazır bulunuşluk düzeyindeki öğrencilerin oluşturduğu sınıf, genel ve ortak özellikler taşır. Sınıf ortamının; "çok boyutluluk", "eşzamanlılık", "kestirilemezlik" "anındalık", "açıklık", "uzun sürelilik" gibi çeşitli özellikleri vardır.

Sınıf, öğrencilerin, sessizce oturup ders dinlediği bir konferans salonu gibi düşünülmemelidir. Bu konferans düzeninin değiştirilmesinde, sınıfta öğrenci oturma düzeninden işe başlamak gerekir. Çünkü sınıfta oturma düzeni, sınıf sisteminin en önemli ayrıntılarından biridir. Bunu değiştirme imkanı yoksa, dersi, konferansa dönüştürecek etkinlikten uzak durmak uygun olur. Özellikle, öğrencilerin, arkadaşlarıyla birlikte araştırmalar yapmasının gerekli olduğu durumlarda sınıf adeta bir laboratuvar gibi düzenlenmelidir. Buna imkan yoksa, o ders için öğrenciler, laboratuvar gibi uygun bir mekana götürülmelidir.

Sınıfı oluşturan gruptaki öğrencilerin sayısı, duvar ve eşyaların renkleri, kalitesi, görünümü, temizliği, ısı, ışık, gürültü ve estetik fiziksel ortamın başlıca ögeleri olarak sayılabilir.

Renkler, fiziksel ve davranışsal durumlarımızı etkiler. Farklı renklerde, kan basıncımız, nefes alıp verişimiz, kaslarımızın etkinliği farklılaşmaktadır. Açık mavi renk gevşetici ve rahatlatıcı, koyu mavi uyarıcı, kırmızı kışkırtıcı, heyecan verici, gerilim yaratıcı, açık sarı ve portakal renkleri uyarıcı olabilmektedir. Sınıf içi renkler için, dokuzuncu sınıfa kadar, sıcak renklerden sarı, pembe, şeftali rengi, daha sonraki yıllar için mavi ve mavi-yeşil tonlar önerilmektedir. Elbette bir sınıftaki her şeyin renginin aynı olması düşünülmemelidir. Duvar ve eşyaların renkleri, onların farklılığını belirtecek şekilde, uyumlu tonlardan seçilmelidir

Çok grup yerleşim düzeni: Sınıf ortamında, birden fazla küçük çalışma grupları oluşturularak gerçekleştirilen sınıf yerleşim düzenidir. Öğrencinin ve dersin özelliklerine göre sınıfta değişik gruplar oluşturulabilir. Çok gruplu yerleşim düzeni, öğrencilerin yardımlaşarak öğrenmesine, liderlik özelliklerini geliştirmesine, işbirliğini, yardımlaşmayı, katılmayı, yaparak ve yaşayarak eğitilmesine imkân sağlar. Kalabalık olmayan sınıflarda daha rahat uygulanabilir. Çok grup düzeni, herkese katılım şansı ve sorumluluk verdiğinden, ilgiyi arttırır, iyi bir planlama ve gözetim gerektirir. Her grup için amaçlar, görev bölümü belirlenmeli, kaynaklar sağlanmalı, çalışmalar grup ve öğretmence desteklenmelidir. Öğretmen, grupları sürekli izleyip denetlemeli, onlara yardımcı olmalıdır. Gruplar, farklı hazır bulunuşluk düzeyinde, yetenekte, beceride, benzeşik olmayan yapıda oluşturulursa etkileşim, yararlanma, liderlik fırsatları artar, rekabet ve engelleme azalır

Sınıfın açıklık özelliği, sınıftaki olayların herkesin gözü önünde birden çok öğrencinin, bazen herkesin tanıklığında olmasıdır. Gizlilik (saklılık) çok ender söz konusu olur. İlgisizlikler, başarı, başarısızlık, istenen ve istenmeyen davranışlar, sınıftakiler tarafından görülür. Bu ortam öğretmenin, öğrencilere doğal, içten davranma alışkanlıkları kazandırabilmesi için idealdir.

Bireysel düzen, kendi başına, kendi düzeyinde, derin düşünmeye, paket öğretime uygun bir düzendir. Bu durumda, öğrencilerin birbirinden haberleri en az olmalı, gerekmedikçe iletişim kurulmamalıdır. Böylece çalışanların birbirlerini rahatsız etmeleri önlenir. Öğrenci iletişim ve etkileşimini en az düzeyde tuttuğundan, bu düzen, bu özelliklere yönelik hedef davranışlar için uygun değildir.

Öğrencilerin resim, yazı, karikatür, şiir vb. ilgileri için sınıfta duvar panoları, halı kilim serilmiş, ilginç kitapları olan okuma köşeleri, tabureler veya halı ile desteklenmiş tartışma köşeleri, masa üstünde deney araçları olan bir fen köşesi, giyinme ve soyunma köşesi gibi her ilgi alanı için, küçük büyük, bağımsız ya da ortak kullanılabilen ilgi köşelerine gereksinim vardır. Bu köşelerin araç-gereçleri, dolaplarda kilitli olmamalıdır.

Isı ve ışığın yeterli olması öğrencilerin sınıf ortamında istenmeyen davranışlar göstermelerine neden olan olumsuz fiziksel ortam özelliklerinden biri değildir. Işık, görme yanında, psikolojik düzenimizi de etkiler. Işık, görme ve okuma rahatlığı sağlayacak düzeyde olmalıdır. Aksi durumda, gözü yorar, dikkati dağıtır, sinirlilik ve edim düşüklüğü yaparak öğrenci ve öğretmenin işini güçleştirir. Işık göze doğrudan gelmemeli, güneşe ve mevsimlere göre değişmelidir. Öğrencilerin, üşümeden, terlemeden oturabilecekleri, gevşemeden iş görebilecekleri, yaklaşık 18-20 derece ısının, sınıf için ideal olduğu söylenebilir.

Benzer hazır bulunuşluk düzeyindeki öğrencilerin oluşturduğu sınıf, genel ve ortak özellikler taşır. Bu ortak özelliklerden birisi çok boyutluluktur. Farklı yaşama biçimlerine sahip öğrenciler, bu yaşama biçimlerinin davranışlarını sınıfa taşırlar. Sınıfta tek bir olay bile, öğrencilerin bu farklılıkları nedeniyle, değişik düşünüş,
anlayış, uygulayış ve sonuçlar oluşturur. Bir öğrencinin rahat oturabildiği sıra, diğerine dar gelebilir. Başka bir öğrenci oturduğu tahta sıranın üzerinde minder yoksa beş dakikadan fazla süreyle rahat oturamaz. Bir öğrencinin önemsemediği bir durum, başkası için kavga nedeni olabilir. Öğretmen, öğrencileri benzer giysiler,
boy, yaş, görünüm içindeler diye farksız görmeye kalkışır, öyle davranırsa, istenmeyen sonuçlara neden olur.

Sınıfın başka bir özelliği eş zamanlılıktır. Aynı zaman dilimi içinde, sınıfta değişik şeyler olur: Bir öğrenci yaptığı hazırlığı arkadaşlarıyla paylaşırken, başka biri çantasını karıştırabilir, diğer ikisi kendi aralarında konuşur, birisi, kendi hazırladıklarını gözden geçirir, öğretmen soru yönelteceği bir sonraki öğrencinin kim olacağını düşünür... Sınıfta çok gruplu veya bireysel çalışma yapıldığı zamanlarda bu olaylar çoğalır. Öğretmen bunları bilip eğitsel amaçlar yönünde değiştirmeye çalışmalıdır.

Sınıfın açıklık özelliği, sınıftaki olayların herkesin gözü önünde, birden çok öğrencinin, bazen herkesin tanıklığında olmasıdır. Gizlilik (saklılık) çok ender söz konusu olur. İlgisizlikler, başarı, başarısızlık, istenen ve istenmeyen davranışlar, sınıftakiler tarafından görülür. Bu ortam, öğretmenin, öğrencilere doğal, içten davranma alışkanlıkları kazandırabilmesi için idealdir.

• Sayı
• Işık
• Isı
• Renk
• Gürültü
• Temizlik
• Görünüm (Estetik)
Sınıfı oluşturan gruptaki öğrencilerin sayısı, duvar ve eşyaların renkleri, kalitesi,
görünümü, temizliği, ısı, ışık, gürültü ve estetik fiziksel ortamın başlıca ögeleri
olarak sayılabilir.

Bir öğrencinin yıl boyunca hep aynı yerde oturması da şart değildir. Zaten
ders hedeflerine göre, birey ve grup çalışmalarında yerler değişecektir. Her bir
ders düzeninde, öğrenciler, amaçlara ulaştırıcı en iyi yerleşme ve oturma düzenine
konmalıdır.

Bireysel düzen, kendi başına, kendi düzeyinde, derin düşünmeye, paket öğretime uygun bir düzendir. Bu durumda, öğrencilerin birbirinden haberleri en az olmalı, gerekmedikçe iletişim kurulmamalıdır. Böylece çalışanların birbirlerini rahatsız etmeleri önlenir. Öğrenci iletişim ve etkileşimini en az düzeyde tuttuğundan, bu düzen, bu özelliklere yönelik hedef davranışlar için uygun değildir.

Çok grup düzeni, herkese katılım şansı ve sorumluluk verdiğinden, ilgiyi arttırır,
iyi bir planlama ve gözetim gerektirir. Her grup için amaçlar, görev bölümü
belirlenmeli, kaynaklar sağlanmalı, çalışmalar grup ve öğretmence desteklenmelidir.
Öğretmen, grupları sürekli izleyip denetlemeli, onlara yardımcı olmalıdır.
Gruplar, farklı hazır bulunuşluk düzeyinde, yetenekte, beceride, benzeşik olmayan
yapıda oluşturulursa etkileşim, yararlanma, liderlik fırsatları artar, rekabet ve
engelleme azalır.

Sınıf olayları, bazen en beklenmedik durumlarda oluşur. Bu, sınıfın kestirilmezlik
özelliğidir. Her bir öğrencinin ayrı dünyalarının olması, sınıf etkinlikleri
iyi planlanıp düzenlenmemişse, daha çok beklenmedik davranışlar üretir.
Öğretmenin bunlara, öfke ile tepki vermemesi, anlamaya çalışıp, uygun değilse
düzeltmeye çalışması gerekir. Zaten eğitim de budur.

Ders dönemi öncesinde, öğretmence, sınıf ortamının fiziksel düzenlenişi konusunda
şunların yapılması önerilmektedir (Başar, a.g.e):
• Lavabo, tuvalet, duş ve oyun alanlarının temizlik ve bakımının sağlanması
• Sınıfın ısınma, aydınlanma, havalanma düzeneklerinin kullanıma hazır
hâle getirilmesi
• Sınıfın dışından gelecek gürültüye karşı önlem alınması
• Sınıf alanına uygun sayıda öğrenci veya öğrenci sayısına uygun sınıf seçilmesi
• Sınıf araçlarının sayı, kalite, kullanıma uygunluk açılarından hazırlanması
• Ders araç ve gereçlerinin belirlenip sağlanması
• Öğrenme ve ilgi merkezlerinin düzenlenmesi
• Oturma alanı dışında, gösteri, canlandırma gibi etkinlikler için boş alan
ayrılması
• Sınıfta, giriş çıkış, değişik etkinlik alanlarına geçiş için öğrenci akış düzeninin
kurulması, yangın gibi olağan dışı durumlar için, çıkış düzeninin belirlenmesi
• Sınıf bölümlerinin ve oturma düzeninin geçici planlarının yapılması
• Öğrenci listesinin sağlanması, öğrencilerle ilgili kişisel bilgilerin edinilmesi
Bu işlere, okul türlerine göre eklemeler yapılabilir.

Renkler, fiziksel ve davranışsal durumlarımızı etkiler. Farklı renklerde, kan basıncımız, nefes alıp verişimiz, kaslarımızın etkinliği farklılaşmaktadır. Açık mavi renk gevşetici ve rahatlatıcı, koyu mavi uyarıcı, kırmızı kışkırtıcı, heyecan verici, gerilim yaratıcı, açık sarı ve portakal renkleri uyarıcı olabilmektedir. Sınıf içi renkler için, dokuzuncu sınıfa kadar, sıcak renklerden sarı, pembe, şeftali rengi, daha sonraki yıllar için mavi ve mavi-yeşil tonlar önerilmektedir. Elbette bir sınıftaki her şeyin renginin aynı olması düşünülmemelidir. Duvar ve eşyaların renkleri, onların farklılığını belirtecek şekilde, uyumlu tonlardan seçilmelidir.