SINIF YÖNETİMİ

Sınıf yönetiminin bir alanı, eğitsel hazırlıkların yönetilmesidir. Bunlar, fiziksel düzenlemeler ve plan-program hazırlıkları olarak iki grupta toplanabilir. Okulun eğitim için ayıracağı alanların fiziksel uygunluğunun sağlanması için yapılacak çalışmalar, fiziksel düzenlemelerdir. Sınıfın yerinin insan sağlığına uygunluğu, mekân genişliğinin öğrenci sayısına uygunluğu, oturma yerleri dışında, mekânın diğer eğitsel etkinlikler için yeterliği, eğitsel araçların hazırlanması, ısı-ışık-gürültüsüzlük-renk-temizlik-estetik gereklerinin sağlanması, yerleşim ve işleyiş düzeni, bu tür düzenlemelerdendir. Bunların amacı, öğrencinin okula isteyerek gelmesinin, okulda rahat etmesinin, etkinliklere gönüllü olarak katılımının, eğitsel amaçlara ulaşmayı kolaylaştırmanın sağlanmasıdır.

Sınıfın ilişki düzeninin yönetimi, sınıf yönetimi alanlarından bir başkasıdır. Eğitim sürecindeki kuralların belirlenmesi, öğrenci-öğretmen, öğrenci-öğrenci ilişkilerinin amaçlara gidişi kolaylaştırıcı hâle getirilmesi, güç ilişkisi yerine adalet ve anlayış ilişkisinin kurulması, bu alanın amaçlarındandır.

Sınıfın, istenen davranışların kolayca sergilenebileceği hâle getirilmesi, sınıf ikliminin olumlu hâle getirilmesi, sorunların, istenmeyen davranışların önlenmesi, değiştirilmesi etkinlikleri ise sınıftaki davranış düzeninin yönetimi alanı içinde yer alır.

Sınıf yönetiminin alanlarından biri de sınıftaki davranış düzeninin yönetimidir. Sınıfın, istenen davranışların kolayca sergilenebileceği hâle getirilmesi, sınıf ikliminin olumlu hâle getirilmesi, sorunların, istenmeyen davranışların önlenmesi, değiştirilmesi etkinlikleri, bu yönetim alanı içinde yer alır. Bu alanın hedefi, eğitim sürecindeki davranışlarla, istendik davranışların bütünleşmesinin sağlanmasıdır.

Tepkisel model, sınıf yönetiminin en eski olduğu kadar, tepki gerektiğinde kullanılması en yararlı olan, vazgeçilemez modellerinden biridir. Adından da anlaşılabileceği gibi, bu model, bir durum, oluşum ya da davranışa karşı hedefler belirlenerek tepki gösterilmesini içerir. İstenen duruma dönüşü sağlamak için, genellikle ödül veya ceza türü yaptırımları içerir şekilde kullanılmaktadır. Cezanın karşı tepkisinin olumsuzluklarından kaçınabilmek için modelin, ceza yerine, hedeflenen yeni duruma götürücü, yeni düzenlemeleri içermesi önerilir. İstenmeyen bir duruma istenen tepki olan bu modeldeki etkinlikler, duygusal olmamalı, tepki, sonuca götürücü şekilde düzenlenmelidir.

Önlemsel model, tepkiye ve ona neden olan istenmeyen duruma yol açmamak için, istenen durumdan sapmanın önlemlerini almayı içerir. Eğitim sürecindeki düzenlemeler, önceden planlanarak, olasılıklar gözetilip önlemleri alınarak yapılmalıdır. Bu plan, program ve kurallar dizini özenle kullanıldığında, çoğu kez tepkisel modele, onun getireceği ek zaman ve kaynak yüklerine gerek kalmayacaktır.

Öğrencilerin fiziksel, deneyimsel, duygusal gelişim özelliklerinin gözetildiği, eğitsel etkinliklerin bunlara göre planlanıp gerçekleştirildiği model, gelişimsel modeldir. Öğrenci gelişiminin çeşitli aşamalarında gözlemlenebilecek olan kişisel özelliklerin gözetilerek eğitsel yaşamın düzenlenmesi, öğrenci direncinin yerine yardım ve isteğini koyacağından, çok sık kullanılması önerilen bir modeldir. Modelin kullanımı, öğretmenin öğrenci gelişim süreçlerini ve özelliklerini bilmesine olduğu kadar, öğrencilerin her birini tanımasına da bağlıdır.

Bütünsel sınıf yönetimi modeli, önlemsel ve gelişimsel modelin özelliklerine öncelik vermeyi ve gerektiğinde tepkisel modeli kullanmayı da içerir. Özellikle, karmaşık-kapsamlı durumlarda, diğer modellerden birinin yetersiz olacağı düşünüldüğünde ve bir modelin olumlu yanlarından yararlanıp, olumsuz yanlarını diğer modellerin olumlu yanlarıyla ortadan kaldırmak amacıyla kullanılması önerilir.

Öğrencilerin fiziksel, deneyimsel, duygusal gelişim özelliklerinin gözetildiği, eğitsel etkinliklerin bunlara göre planlanıp gerçekleştirildiği model, gelişimsel modeldir. Öğrenci gelişiminin çeşitli aşamalarında gözlemlenebilecek olan kişisel özelliklerin gözetilerek eğitsel yaşamın düzenlenmesi, öğrenci direncinin yerine yardım ve isteğini koyacağından, çok sık kullanılması önerilen bir modeldir. Modelin kullanımı, öğretmenin öğrenci gelişim süreçlerini ve özelliklerini bilmesine olduğu kadar, öğrencilerin her birini tanımasına da bağlıdır.

Tepkisel model, sınıf yönetiminin en eski olduğu kadar, tepki gerektiğinde kullanılması en yararlı olan, vazgeçilemez modellerinden biridir. Adından da anlaşılabileceği gibi, bu model, bir durum, oluşum ya da davranışa karşı hedefler belirlenerek tepki gösterilmesini içerir. İstenen duruma dönüşü sağlamak için, genellikle ödül veya ceza türü yaptırımları içerir şekilde kullanılmaktadır. Cezanın karşı tepkisinin olumsuzluklarından kaçınabilmek için modelin, ceza yerine, hedeflenen yeni duruma götürücü, yeni düzenlemeleri içermesi önerilir. İstenmeyen bir duruma istenen tepki olan bu modeldeki etkinlikler, duygusal olmamalı, tepki, sonuca götürücü şekilde düzenlenmelidir.

Sınıflar, benzer hazır bulunuşluk düzeyindeki insanların, eğitim amacıyla bir araya geldikleri her tür mekânın ve grubun adıdır.

Fiziksel düzenlemelerin amacı öğrencinin okula isteyerek gelmesinin, okulda rahat etmesinin, etkinliklere gönüllü olarak katılımının, eğitsel amaçlara ulaşmayı kolaylaştırmanın sağlanmasıdır.

Sınıf yönetimi modeli uygulamayı şekle, düzene bağlar, yöntem seçmeyi kolaylaştırır, eylemin sonuçlarını önceden görmeyi, işlem süreçlerinde nelerle karşılaşacağını bilmeyi sağlar.

İstenmeyen davranışın tespit edilip önüne geçmek amacıyla bazı önlemler alınıyorsa bu önlemsel sınıf yönetimine uygun bir davranış olacaktır.

Eğer birden fazla sınıf yönetimi modelini kullanmayı gerektirecek kadar karmaşık bir durum söz konusuysa, bütünsel modele yönelmek en doğru çözüm olacaktır.

Eğitim amacıyla, hazır bulunuşluk düzeyi benzeyen insanların bir arada bulunduğu mekân, insan ve kaynaklardan oluşan bütün sınıf olarak adlandırılmaktadır.