SINIF YÖNETİMİ - Deneme Sınavı - 19

Öğretmenin ders anlatması, öğrencinin sessiz ve kıpırtısız durmasının beklenmesi, hep aynı öğretim yönteminin kullanılması, araç-gereç eksikliği, yaparak yaşayarak öğrenmeye yer verilmemesi, öğrenci çabasının az ve kesintili olması istenmeyen davranışlara yol açar. Eğitsel sürecin şaka, espri, fıkra, şiir, bir hüner gösterisi gibi etkinliklerle, ama yerinde ve zamanında zenginleştirilmesi, istenmeyen davranışları azaltır.

Uygun bir sınıf düzeninin sonuçları şunlardır: İşlere ilgi, Saygınlığı paylaşma, Başkalarının da gereksinimlerini düşünme,  sınıfta daha iyi bir edim ve bütünlük sağlama, Öğrencilerin daha fazla toplumsallaşması

Düzensizlik, araçların iyi kullanılmaması,eş güdümsüzlük, belirsizlik, kuralsızlık yoluyla, amaçlara gidişi engeller. Düzensiz bir ortamda, herkes kendi düzenini yerleştirmeye çalışır, kim güçlüyse onun düzeni egemen olur, güç düzeni yerleşir, hak değil, güç egemen olur. Düzen sıkılaşır da sıkı düzen (disiplin) olursa, esneklik, yenilik, yaratıcılık, daha iyi olan, yerini, bilinene, egemen olana bırakır, gelişme engellenir.

İstenmeyen davranışların önlenebilmesi için öğretim sürecinde;farklı öğretim yöntemlerinin kullanılması,araç-gereçlerle çeşitliliğinin sağlanması, yaparak-yaşayarak öğrenmeye yer verilmesi, öğrencilerin derse etkin katılımının sağlanması gerekir.

Yakın yaşlarda olmalarına karşın, sınıfı oluşturan öğrenciler, farklı yaşam biçimlerine sahip olabilirler. Öğretmen, onları çok iyi tanıyarak, davranış biçim ve nedenlerini bilirse, duygularının farkında olursa, kendini onların yerine koyarsa, onların her şeyiyle ilgilenirse, bunların gereklerini yerine getirirse, öğrenciden kaynaklanan istenmeyen davranışlar azalacaktır.

Sınıfı oluşturan öğrenciler, yakın yaşlarda olmalarına karşın farklı yaşama biçimlerine sahiptirler. Bu farklılık, davranışlarında da farklılıkların oluşmasına neden olur.

Öğrencilerin hazır bulunuşluk düzeylerine, gelişim durumlarına, ilgi ve yeteneklerine uygunluk düzeyi düşük, pratik yararlılığı az, bilgi ağırlıklı, iyi bir kurgu ile düzeni ve sürekliliği sağlanamamış bir program, istenmeyen davranışlar üretir. Öğrencinin, ilgi duymadığı dersten sıkılması, bilgiyi almak istememesi, kopuk kopuk bilgi parçalarıyla karşılaşınca, onları bütünleştirememenin verdiği sıkıntıyla başka eylemlere yönelmesi sınıf içi etkenlerinden eğitim programı ile ilişkilidir.

İstenmeyen davranışları önlemek isteyen bir öğretmen; öğrencilerin hazır bulunuşluk düzeylerine, gelişim durumlarına, ilgi ve yeteneklerine uygun, yararlılığı yüksek, uygulama ağırlıklı, iyi kurgulanmış ve sürekliliği sağlanmış bir program oluşturmalıdır.

Okulda, eğitsel çabaları engelleyen her tür davranış, istenmeyen davranıştır ifadesi istenmeyen davranışları en iyi tanımlayandır. Bu davranışlar, en az engelleyici olandan tam engelleyici olana göre değişebilir. İstenmeyen davranışlar, sınıf düzenini bozar; davranışların istenmezliği, yerine, zamanına, amaçlarına, sonuçlarına göre değişir. Okulda yapılan istenmeyen davranışların etkileri çoğu kez yaşam boyu sürer.

Sınıf etkinliklerine katılmama, ödevini başkasına yaptırma, temizlik kurallarına uymama gibi davranışlar istenmeyen davranışlardır ve öğretmen tarafından göz ardı edilmeden üzerine düşülmelidir. Öğretmenden beklenen, öğrencileri dikkatle izlemesi, iyi tanıması ve davranışlarının nedenlerine yönelmesidir. Bir davranışı ortadan kaldırmanın temel yolu, onun nedenini ortadan kaldırmaktır.

Sık rastlanan bir istenmeyen davranış, toplu etkinlik esnasında öğrencinin hayal kurmasıdır. Bu davranış öğrencinin etkinlikten yararlanmasını engeller. Hayal kurduğunda, dışarıya yansıyan belirgin bir tepki değil, tepkisizlik olduğundan, hayal kuran öğrencinin farkedilmesi kolay değildir. Öğretmen dikkatli davranır, öğrencileri tanırsa, boş ve tepkisiz bakış, bir soru veya iletiye beklenen tepkinin verilmemesi, hayal kuran öğrenciyi bulmasını kolaylaştırır.

Öğrenci davranışının ana kaynağı ailedir. Ailenin her tür istenmeyen tutum ve davranışı, öğrenci yoluyla sınıfa taşınır.

Öğrencileri olumsuz davranışlara sahip çevreden uzak tutmak, onları çevrenin olumsuz etkilerinden korumanın bir yoludur. Öğrenci, ders dışı zamanının çoğunu okulda geçirebilmelidir. Bunun için okul, olanaklarından öğrencileri sürekli olarak yararlandırmalıdır. Örneğin okul bahçesinin öğrencilerin oyunlarına sürekli açık olması, yeterli spor alanlarının sağlanması , kitaplık ve laboratuvarların ders dışında da uzun süre öğrencilere hizmet vermesi alınabilecek önlemler arasındadır. Etkinliklere katılımın kural haline getirilmesi öğrenciyi kazanmak yerine kaybetmeye yol açabilir çünkü zorlama  ve baskıyla  eğitsel amaçlara ulaşılamaz.

Okul yönetiminden kaynaklanan bazı istenmeyen davranışları azaltmak için okulda demokratik bir hoşgörü düzeninin kurulması, öğrenci görüşlerinin alınması, istek ve beklentilerinin gözetilmesi önemlidir. Yönetim, yasaklama yerine düzenleyip denetlerse, istenmeyen davranışları önleyebilir. Istenmeyen davranışları yasaklamak çözüme götüren bir yol değildir.

İstenmeyen davranışların sınıf dışı etkenleri arasında, öğrencinin yaşam alanına giren her şey vardır. Gazete, dergi, radyo ve televizyonlar, bunların en etkilileri arasında yer alır. Müzik de öğrencinin yaşam alanındadır ama diğerleri kadar etkili değildir.

Öğrencinin, ilgi duymadığı dersten sıkılması, bilgiyi almak istememesi, kopuk kopuk bilgi parçalarıyla karşılaşınca, onları bütünleştirememenin verdiği sıkıntıyla başka eylemlere yönelmesi doğaldır. Masa altında cep telefonuyla meşgul olması buna bir örnektir.

Sınıfın yapısı, eğitsel süreçlerin kimin tarafından, nasıl işletileceğini belirleyen düzendir. Öğretmenin egemen olduğu bir sınıf yapısı, istenmeyen davranışları çoğaltır. Demokratik, paylaşımcı, karşılıklı anlayış sağlanmış bir yapıda, istenmeyen davranışlar azalacaktır. Öğrenciler, baskı ve zorlama olmadan,   güvenli bir ortamda, başarabilecekleri ve zevk aldıkları işlerle uğraşırsa, güdülenmiş olurlar ve  sorumlu davranışlar sergileyebilirler. Sınıfta dağıtılan görevlerin yapılışında hata payı kabul edilmeli, herkesin etkinliklere katılımı sağlanmalıdır. Bunların sonucu olarak da, öğrenciler istenmeyen davranışlara pek yönelmezler.

Öğretmen, öğrencinin istenen-istenmeyen davranışlara yönelmesinde en etkili değişkendir. Öğretmenin öğrenciyle iletişimi aksatması, göz temasını uzunca bir süre kesmesi, öğrenciyi istenmeyen davranışlara yöneltir. Diğer taraftan öğrenciye olumlu iletiler vermesi, iletişim becerilerinin iyi olması,  derse hazır olarak gelmesi ve benzeri örnek davranışlarda bulunması istenmeyen davranışları azaltır ya da ortaya çıkmasını engeller.

Sınıfta ilişki biçimleri, bir ucunda düzenliliğin, diğer ucunda değişkenliğin yer aldığı bir çizgi üzerinde yer alır. Düzenlilik, kuralların belirleyiciliğini, bir ör­nekliği, belirginliği anlatır. Değişkenlik, farklılığı, çeşitliliği, esnekliği içerir. Düzenlilik aşırı hâle getirildiğinde baskı ve hükmetmeyi, özgürlüklerin azaltıl­masını doğurur. Değişkenlik aşırı hâle getirildiğinde, başıboşluğu, amaç dışılığı, kaynak savurganlığını doğurur. Sınıfta, bunların aşırı hallerine hiç yer verilme­melidir. Düzenliliğin, belirginlik, rahatlık, kolaylık gibi yararlarına karşın; değiş­kenliğin yaratıcılık, özgürlük, merak ve ilgi uyandırma, tekdüzelikten kurtarma, yeni yöntem ve uygulamalar oluşturup geliştirme yararları vardır. Bunların ne düzeyde kullanılacağı, durumun özelliklerine göre belirlenir. Doğru yanıt C’dir.

Gereğinden çok kural zararlı olur. Çok kuralı öğrenmek, izlemek, uymak zor­dur, insan çok sınırlanmış olur. Sınıf kuralları da yeterince ama az sayıda olma­lıdır. Kurallar amaç değil araçtır. Çok ender durumda, kurallara uymak amaç­lardan uzaklaştırıyorsa, kural esnetilebilir; ama yine de uygulanması iyidir. Az sayıda kural önemli görülür, kolay uygulanır.

Kuralların bir özelliği, beklenen davranışın en alt düzeyini göstermesidir. Bu, insanlarda kayıtsızlık, çaba azlığı oluşturabilir. Örneğin;

Geçmek için bir dersten beş üzerinden iki alınmasının yeterliliği, böyle sonuçlar doğurabilir.

Bu, daha fazla ve daha iyinin yapımını engelleyebilir. Kurala uymak yeterli olunca, bireylerin ve örgütün düzeltme ve gelişme yeteneği zayıflar. Kurallar bu bilinçle uygulanmalıdır. Kuralların rastgele yazılıp söylenmemesi gerekir. Bu iletişim, kurala uymayı sağlayıcı biçimde olmalıdır. Yasak şeklindeki kurallar, genellikle yasağa karşı tepki oluşturur. Emir ve yasak bildiren kurallar yerine, olumlu ve izin verilen davranış­lar şeklinde kurallar koymak, uyulmalarını kolaylaştırır. Doğru yanıt B’dir.