SINIF YÖNETİMİ - Deneme Sınavı - 14

Eğitsel çevre, bireyi etkileyen, ondan etkilenen çevredir. Bu etkiyi sağlıyorsa, önündeki kitap ya da uzak bir galaksideki yıldız, onun eğitsel çevresinin bir ögesi olurlar. Yerini bilmediği, gitmediği, yararlanmadığı bir kitaplık, okulun içinde de yer alsa eğitsel çevrenin dışında kalır.

Ailedeki çocuk sayısı, öğrenci davranışı yoluyla sınıfı etkiler. Kendisiyle az ya da gereğinden çok ilgilenilen çocukta beklenilen davranışları bulmak zordur. Bu olumsuzluklar için, öğretmen, sağlık ocağı ilgilileriyle de görüşerek, aile planlaması konusunda rol oynamalı, doğmuş çocuklar için aileye, beslenme, aile yaşamı, anne-baba ve çocuk-çocuk ilişkileri, ailenin yapması gerekenler konusunda yardımcı olmalıdır. Ailenin gelir durumu da sınıfı etkiler. Öğretmen, bu gelirden çocukların eğitimi için gerekli payın ayrılması konusunda aileyi inandırmalı, çalışmayan anneler için okul örgütleri, yerel yönetimler ve diğer ilgili kurumlarla gelir getirici bir uğraşa yönelmelerine yardımcı olmalıdır. Ailelerin eğitim durumu, çocuğu ve sınıfı etkiler.

Sınıf denen grubun kısa
sürede, çok sayıda davranış
üretmesi ve bunların pek
çoğunun anında yanıt istemesi
çabukluk- anındalık
özelliğinin; bu olayların
bazılarının beklenmedik
olması ise kestirilemezlik
özelliğinin sonucudur.

Ders dönemi öncesinde, öğretmence, sınıf ortamının fiziksel düzenlenişi konusunda şunların yapılması önerilmektedir (Başar, a.g.e):
• Lavabo, tuvalet, duş ve oyun alanlarının temizlik ve bakımının sağlanması
• Sınıfın ısınma, aydınlanma, havalanma düzeneklerinin kullanıma hazır
hâle getirilmesi
• Sınıfın dışından gelecek gürültüye karşı önlem alınması
• Sınıf alanına uygun sayıda öğrenci veya öğrenci sayısına uygun sınıf seçilmesi
• Sınıf araçlarının sayı, kalite, kullanıma uygunluk açılarından hazırlanması
• Ders araç ve gereçlerinin belirlenip sağlanması
• Öğrenme ve ilgi merkezlerinin düzenlenmesi
• Oturma alanı dışında, gösteri, canlandırma gibi etkinlikler için boş alan
ayrılması
• Sınıfta, giriş çıkış, değişik etkinlik alanlarına geçiş için öğrenci akış düzeninin kurulması, yangın gibi olağan dışı durumlar için, çıkış düzeninin belirlenmesi
• Sınıf bölümlerinin ve oturma düzeninin geçici planlarının yapılması
• Öğrenci listesinin sağlanması, öğrencilerle ilgili kişisel bilgilerin edinilmesi

Liderin en temel özelliği, izleyenlerine güven verebilmesidir. İnsanlar onlara güvenirler çünkü onlar inandıkları değerler doğrultusunda davranarak, belirledikleri amaçlara ulaşırlar. Dolayısıyla liderler değer, söz ve eylemleriyle tutarlı insanlardır.

Destekleyici bir ortamı özellikleri:
• İstenen davranışların açıkça belirtilmiş olması
• İstenen davranışların denetlenmesi
• Davranışı bilinçli,kasıtlı, planlı şekilde öğrencinin görmesinin sağlanması
• İstenen davranışın oluşturulma sürecindeki başarısızlıklar için öğrencinin utandırılmaması
• Öğrencilerin istenen davranışların sergilendiği ortamlarda bulundurulması
• Öğrenci çevresindeki bireylerin istenen davranış konusunda tutarlı davranması
• Kişinin değil,davranışının değerlendirilmesi
• Öğrencinin davranışının sonuçlarını düşünmesinin sağlanması.

İstenen davranışı destekleyici başka bir özellik, öğrencinin yaptığını düşünmesini sağlamaktır. Özellikle çocuklar, akıllarına geleni, önünü sonunu pek düşünmeden yapıverirler. Öğrenciler, hem olumlu, hem olumsuz davranışları için düşünmeye yönlendirilerek, olumlu olanlara yöneltilebilirler. Davranışların neden ve sonuçları önceden görüldüğünde, doğru nedeni ve olumlu sonucu seçmek zor olmayacaktır.

İsteneni desteklemenin bir yolu, onu gündemde tutmaktır. Bu, istenenin pekiştirilmesine hizmet eder, onun reklamını yapar. İnsanların gördüklerini taklit etme eğilimi güçlüdür. İstenmeyen davranışlar öğrencinin yaşam alanından ne kadar süre uzak olursa, unutulmaları da o kadar kolay olabilir. Kültürümüzde de bu yargılardan yola çıkılarak oluşturulmuş özlü sözler vardır.

Kullanılan dil de isteneni çağrıştırıcı olmalıdır. Olumsuz sözcükler yerine, aynı veya yakın anlamlı olumlu sözcükleri kullanmak, o sözcüklerin anlamlarıyla ilgili davranışları çağrıştırabilir: Kirli sözü kirliyi, temiz değil sözü, ilk sözcük nedeniyle daha çok “temiz”i anımsatır. Aptal, sersem, berbat, kötü, yaramaz, gibi olumsuz sözcükler kullanılmamalı, bunların içerdiği istenmeyen anlamlar yoluyla, istenmeyen durum ve davranışlar çağrıştırılmamalıdır.

İstenen davranışa inandırmanın yolları:
• İstenen davranışın yararını,
• istenen, zevk verecek olan sonuçlarını gösterme
• İstenen davranışa ilişkin olumlu örnekler gösterme
• İstenen davranışın yasallığını (toplumca beğenildiğini, seçildiğini) belirtme
• İstenen davranış yapılmadığında suçlanılacağını belirtmesi
• İstenilen şekilde davranılmadığında olumsuz sonuçlar alınacağını belirtme.

İstenen davranış yerleştirip sağlamlaştırmanın yolları:
• Övgü ve ödülle destekleme
• Övgü ve ödülü kaldırma
• İstenmeyen bir uygulamaya son verme
• Acı ve sıkıntı veren bir durumla karşılaştırma.

Plânlarda sıra, süreklilik ve bütünlük özellikleri gözetilmelidir. Sıra, içeriğin mantıksal bir düzen içinde, öğretim ilkelerine göre verilmesidir. Önce öğrenilmesi ge­rekenler önce, bunların bilinmesine gerek duyulan etkinlikler sonra yer almalı­dır. Bu mantıksal sıranın bozulması, anlamayı engeller, kaygı, şaşkınlık, ürküntü yoluyla derse karşı olumsuz tutumlar yaratır. Doğru cevap D seçeneğidir.

İstenen davranışı kolaylaştırmak için:
• Engelleyici değişkenler ortadan kaldırılmalı,
• İstenmeyen davranışı yapma zorlaştırılmalı,
• İstenen davranışa ulaştırabilecek seçenekler oluşturulmalı ve seçim öğrenciye bırakılmalı,
• İstenen davranış ilginç hale getirilmeli ve öğrencinin gereksinimleri ile ilişkilendirilmeli,
• İstenen davranışa ulaşma yolu basamaklandırılmalı,
• Ortam ve olanak sağlanmalı.

Olumsuz davranış görmezden gelinip, bu davranış sona ererek yerini olumluya bıraktığında, hemen olumlu pekiştireç vermek de o davranışı sağlamlaştırabilir. Olumsuz pekiştirme, istenen davranış gerçekleştiğinde, istenmeyen, rahatsızlık veren bir sonucun/uygulamanın kaldırılmasıdır.

Davranışı değiştirmenin gerçek yolu, insanları istenen davranışın yapılması gerektiğine inandırılmasıdır.

Ödevini yapma davranışını çağrıştırmak isteyen öğretmenin “Ödevini yaparken
karşılaştığın bir güçlük var mı? Yardım ister misin? Ödevin çok zaman alıcı oluyor
mu?” gibi destek belirten anımsatmaları, ödevi çağrıştırarak, öğrenciyi onu yapmaya götürmede daha etkili olabilir.

Etkili sınıf yönetimi için yapılması gerekenler arasında öğrenme ve deneme süreçlerini olumsuz etkileyecek durumların en aza indirilmesi, uygulamalı etkinliklerin gerçekleştirilmesi ve öğretmenin sınıfı bir orkestra şefi gibi yönetmesi vardır. Ancak sınıf yönetiminin öğrencilerin kendilerine bırakılması bir karmaşa oluşturacağından etkili sınıf yönetimi uygulamalarından biri olamaz. Doğru cevap C'dir.

İstenmeyen durumlarda istenen duruma dönüşü sağlamak için ödül veya ceza türü yaptırımlar genellikle tepkisel modelde uygulanır. Doğru cevap D'dir.

Öğrenci, ortam, program, ders araç gereçleri, diğer dersler, aile, çevre ve okulun sınıf yönetimi açısından önemli birer boyut ve parçalardır. Sınıf yönetiminin parçaları veya boyutları arasında hastane yer almaz. Doğru cevap E'dir.

Sınıf yönetimi uygulamaları, öğrencilerin gelişim evrelerine göre değişir, öğretmen sınıftaki öğrencileri bir bütün olarak görmemelidir ve etkili bir sınıf yönetiminin kritik ögesi öğretmendir.