SERMAYE PİYASASI HUKUKU

Halka açık bir anonim ortaklığın işleyişi sırasında ortaya çıkan ihtiyaçlar veya pay sahiplerinin talepleri ile esas sözleşmesinde bazı değişiklikler yapılarak pay sahiplerinin haklarının iyileştirilmesi, ortaklığın sermaye yapısının güçlendirilmesi veya bazı hallerde sermaye azaltımı suretiyle atıl kalan sermayenin iadesi yoluna gidilebilir. Ancak bu değişikliklerin yapılabilmesi için esas sözleşmede değişikliğe gidilmesi gerekir.

Halka açık anonim ortaklıklar kendi paylarını, Kurul tarafından belirlenen şartlar çerçevesinde satın alabilir ve rehin olarak kabul edebilir. Kurul, halka açık ortaklıkların kendi paylarını satın ve rehin almasına ilişkin şartlara, işlem sınırlarına, geri alınan payların
elden çıkarılması veya itfası ve bu hususların kamuya açıklanmasına ilişkin usul ve esasları bir tebliğ ile düzenlemiştir. “II-22.1 Geri Alınan Paylar Tebliği” isimli bu tebliğe göre payların geri alınabilmesi için genel kurul tarafından yönetim kuruluna yetki verilmesi, yönetim kurulunun da bu yetkiyi kullanması gerekir. Payları borsada işlem gören ortaklıklar, yakın ve ciddi bir kayıptan kaçınmak amacıyla genel kurulun yetkilendirmesi olmaksızın da geri alım yapabilir. Geri alım programının süresi payları borsada işlem gören ortaklıklarda azami üç yıl, payları borsada işlem görmeyen ortaklıklarda ise bir yıldır.

Sermaye artırma işlemleri üç ay içinde tescil edilemediği takdirde genel kurul veya yönetim kurulu kararı ve izinler geçersiz hâle gelir. Ayrıca sermaye artırımı işlemlerinde ortaya çıkan hukuka aykırılıklar için fesih davası açılabilir.

yukarıda verilen önermelerden I, II ve IV no'lu önermeler hem esas sermaye hem de kayıtlı sermaye sistemlerinde sermaye artırımı aşamaları iken III ve V sadece esas sermaye sisteminde sermaye artırımının aşamalarıdır.

Anonim ortaklık pay sahiplerine, önceden bilgi alma ve inceleme hakkını kullanmış olmaları şartıyla, haklarını kullanabilmeleri için gerekli olması halinde özel denetim isteme hakkı verilmiştir (TTK m. 438). Özel denetim isteğini genel kurul kabul edecek olursa pay sahibi otuz gün içerisinde mahkemeye başvurarak bir özel denetçi atanmasını isteyebilir.

Nakit sermaye borcunun ödenmesinde gecikme olursa ortaklık pay sahibini ödemeye davet eder. Buna rağmen ödeme yapılmazsa ortaklık pay sahibinin ifasını dava edebileceği gibi onun ortaklıktan ıskat edilmesini de talep edebilir. Aynen ifa ile birlikte temerrüt faizi ve bunun zararı karşılamaması halinde ayrıca tazminat da istenebilir. Esas sözleşmede öngörülmüş olması kaydıyla cezai şartı ödemesi de istenebilir.

Anonim ortaklıklar her türlü ekonomik amaçlar için kurulup faaliyet gösterebilirlerse de esaslı noktaları belirlenmiş ve tanımlanmış şekilde işletme konusunun esas sözleşmede gösterilmesi zorunludur (TTK m. 339/2, b). İşte esas sözleşmede yazılı işletme konusunun gerçekleşmesi veya gerçekleşmesinin imkansız hale gelmesiyle yahut imkansız olduğunun anlaşılmasıyla ortaklık kendiliğinden sona erer (TTK m. 529/1, b). Bu anlamda büyük bir inşaat işini yapmak üzere kurulan anonim ortaklık, inşaatın tamamlanmasıyla veya inşaat ruhsatının iptal edilerek inşaat alanının yeşil alana dönüştürülmesi halinde olduğu gibi durumun imkansız hale gelmesiyle, sona erer. İmkansızlık hukuki bir imkansızlık olabileceği gibi fiili bir imkansızlık da olabilir.

B, C, D ve E seçeneklerinde verilen ortaklıkların halka açık olma statüsünün sona erdirilmesi için Kurula yönelik bir çıkma talebi gereklidir. A seçeneğinde verilen ortaklık tipinde ise kurul re'sen karar alabilmektedir.

Halka açık anonim ortaklık, tasfiyesiz infisah halleri dışında bir sebeple sona ermişse derhal tasfiye işlemlerine başlanması gerekir. Tasfiye, ortaklık mal varlığının paraya çevrilmesi, alacakların tahsil edilmesi, borçların ödenmesi, geriye kalan bir şey varsa bunun da tasfiye bakiyesinin dağıtılması ilkelerine göre pay sahiplerine iadesini kapsar. Ayrıca ortaklığın tasfiye sürecine girmesi ortaklığın amacı, ehliyeti ve ortakların hakları konusunda birtakım değişiklikleri de beraberinde getirir. Ortaklığın tasfiye sürecine girmesinin etkilerini aşağıdaki şekilde sıralayabiliriz:
• Ortaklık tüzel kişiliği devam eder,
• Ortaklığın amacı tasfiye ile sınırlı hale gelir,
• Organlar varlığını sürdürür (iflas sebebiyle sona erme hali dışında), yönetim kurulu aynı zamanda tasfiye memuru olarak görev yapar,
• Ortaklık ticaret unvanına “tasfiye halinde” ibaresi eklenir,
• Pay sahiplerinin hakları daralır.

Tasfiye sürecinde ilk önce yapılması gereken iş tasfiyenin tescili ve birer hafta ara ile üç kez ilan edilmesidir. Üçüncü ilandan itibaren alacaklılarının bir yıl içerisinde  ortaklığa belgeleriyle birlikte başvurmaları gerekmektedir. Bu husus ilanda yer almalıdır.

Kayıtlı sermaye sistemine geçecek ortaklıkların başlangıç sermayeleri T100.000’den az olamaz.

Anonim ortaklık pay sahiplerinin asli borcu sermaye koyma borcudur. Sermaye koyma borcuna tek borç ilkesi de denilmektedir.

Pay sahibinin bilgi isteme ve inceleme hakkı neticesinde elde ettiği veya verilen bilgilerden öğrendikleri iş ve işletme sırlarını açıklamaları yasaktır. Aksi hâlde şirketin maddi ve manevi zararını tazmin etmek zorunda kalabilirler

Pay nama yazılı ise ancak ciro ve zilyetliğin devri ile devir gerçekleştirilebilir.

Halka açık anonim ortaklığın feshine ilişkin haklı sebeplerin varlığı hâlinde sermayenin en az yirmide birini temsil eden payların sahipleri, ortaklık merkezinin bulunduğu yerdeki Asliye Ticaret Mahkemesinden şirketin feshine karar verilmesini isteyebilirler

Halka açık anonim ortaklığın feshine ilişkin haklı sebeplerin varlığı hâlinde sermayenin en az yirmide birini temsil eden payların sahipleri, ortaklık merkezinin bulunduğu yerdeki Asliye Ticaret Mahkemesinden şirketin feshine karar verilmesini isteyebilirler.

Haklı sebepler yanında halka açık anonim ortaklığın organlarından birinin uzun süredir eksik olması veya genel kurulun toplanamaması da bir fesih sebebi olarak (TTK m. 530) düzenlenmiştir. Anonim ortaklığın zorunlu organları yönetim kurulu ve genel kuruldur. Bunlardan birinin uzun süredir eksik olması veya genel kurulun toplanamaması hâlinde pay sahipleri, ortaklık alacaklıları veya Gümrük ve Ticaret Bakanlığının yapacağı başvuru üzerine mahkeme tarafından fesih kararı alınacaktır.

Ortaklığın tasfiye sürecine girmesinin etkilerini aşağıdaki şekilde sıralayabiliriz:

• Ortaklık tüzel kişiliği devam eder,

• Ortaklığın amacı tasfiye ile sınırlı hâle gelir,

• Organlar varlığını sürdürür (iflas sebebiyle sona erme hâli dışında), yönetim kurulu aynı zamanda tasfiye memuru olarak görev yapar,

• Ortaklık ticaret unvanına “tasfiye hâlinde” ibaresi eklenir,

• Pay sahiplerinin hakları daralır.

Tasfiye sürecinde ilk önce yapılması gereken iş tasfiyenin tescili ve birer hafta ara ile üç kez ilan edilmesidir. Üçüncü ilandan itibaren bir yıl içerisinde ortaklık alacaklılarının ortaklığa belgeleriyle birlikte başvurmaları gerektiği hususu ilanda yer almalıdır.

Tasfiye sürecinde ilk önce yapılması gereken iş tasfiyenin tescili ve birer hafta ara ile üç kez ilan edilmesidir. Üçüncü ilandan itibaren bir yıl içerisinde ortaklık alacaklılarının ortaklığa belgeleriyle birlikte başvurmaları gerektiği hususu ilanda yer almalıdır.