SERMAYE PİYASASI HUKUKU

Türk Ticaret Kanunu’na tabi anonim ortaklıklar ve özel kanun hükümlerine tabi anonim ortaklıklar veya hakkında özel kanun çıkarılmış anonim ortaklıklar olarak tasnif edilebilirler. Özel kanun hükmü olarak Sermaye Piyasası Kanunu yanında Bankacılık Kanunu, Sigortacılık Kanunu, Finansal Kiralama Kanunu gibi kanunlar sayılabilir.

Anonim ortaklıklar bazen hisse senetlerini halka arz etmedikleri hâlde Kanun gereğince hisse senetlerini halka arz etmiş sayılmaktadır. Nitekim SPK m. 16/1 hükmü gereğince pay sahibi sayısı 500’ü aşan anonim ortaklıkların hisse senetleri halka arzolunmuş sayılır ve bu ortaklıklar, halka açık anonim ortaklık hükümlerine tabi olur.

Hazırlanacak esas sözleşmenin içeriği TTK m. 339 hükmünde düzenlenmiştir. Buna göre esas sözleşmenin yazılı şekilde yapılması ve bütün kurucuların imzalarının noterce onaylanması şarttır. Esas sözleşmede;

• Kurulacak anonim ortaklığın ticaret unvanı (örn. “Uzaylı ticaret turizm otelcilik anonim ortaklığı”) ve merkezinin bulunacağı yer,

• Ortaklığın işletme konusu,

• Ortaklığın sermayesi ile her payın itibarî değeri, bunların ödenmesinin şekil ve şartları, • Pay senetlerinin nama veya hamiline yazılı olacakları,

• Belirli paylara tanınan imtiyazlar,

• Devir sınırlamaları,

• Paradan başka sermaye olarak konan haklar ve ayınlarla ilgili bilgiler,

• Kuruculara ve yönetim kurulu üyelerine tanınacak menfaatler, • Yönetim kurulu üye sayısı ve bunlardan imzaya yetkili olanlar,

• Genel kurulların toplantıya nasıl çağrılacakları, • Oy hakları, • Varsa ortaklığın süresi,

• Ortaklığa ait ilanların nasıl yapılacağı,

• Pay sahiplerinin taahhüt ettiği sermaye paylarının türleri ve miktarları,

• Ortaklığın hesap dönemi,

• İlk yönetim kurulu üyeleri esas sözleşmede yer alır.

Halka açık anonim ortaklıkların yönetim kurulu üye sayısı hakkında özel bir düzenleme bulunmadığından, diğer anonim ortaklıklar için geçerli kurallar bunlar hakkında da uygulanacaktır. Anonim ortaklık yönetim kurulu bir üyeden oluşabileceği gibi esas sözleşmede öngörülmüş ise daha çok sayıda üyeden de oluşabilir

Yönetim kurulu üyelerinin hakları kişisel haklar ve mali haklar olarak iki grupta ele alınabilir.

Kişisel haklar;

• Yönetim kurulu toplantılarına katılmak,

• Toplantılarda görüş bildirmek,

• Oy kullanmak,

• Bilgi almak ve incelemek,

• Gündeme madde eklenmesini istemek,

• Uygulanması kişisel sorumluluğu yol açacak genel kurul kararları aleyhine iptal davası açmak,

• Kayıtlı sermaye sistemini kabul etmiş anonim ortaklıklarda gerekli ise yönetim kurulu kararları aleyhine iptal davası açmak şeklinde sıralanabilir.

Mali haklar ise;

• Yönetim kurulu üyesinin huzur hakkı (toplantı başına ödenecek ücret),

• Huzur hakkı ile birlikte veya onun yerine ödenecek ücret,

• Üyelerin daha verimli çalışmasını teşvik amacıyla ödenebilecek kazanç payı,

• Esas sözleşmede hüküm bulunması kaydıyla ödenebilecek olan ikramiye ve

• Genel kurul kararıyla ödenebilecek olan primden oluşur.

Yönetim kurulu üyeleri;

• Toplantılara katılma yasağı,

• Görüşmelere katılma yasağı,

• Ortaklıkla işlem yapma yasağı,

• Ortaklığa borçlanma yasağı, gibi yasaklara da uymak zorundadırlar.

Anonim ortaklık yönetim kurulu üyeleri gerçek kişi olabileceği gibi tüzel kişi de olabilir. Ancak bu hâlde ticaret siciline, tüzel kişiyi temsil edecek olan gerçek kişinin adının tescili gerekir. Hem yönetim kuruluna seçilen veya atanan gerçek kişinin, hem de tüzel kişi adına ticaret siciline tescil edilecek gerçek kişinin tam ehliyetli olması gerekir (TTK m. 359/3). Bu kişilerin Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmaları gerekmediği gibi Türkiye’de yerleşik olmaları da gerekmez. Yönetim kurulu üyelerinin seçilmeleri veya göreve başlayabilmeleri için pay sahibi olmaları da gerekli değildir.

Halka açık anonim ortaklıkların yönetim kurullarında sayısı ikiden az olmamak kaydıyla en az üçte bir oranında bağımsız üye bulundurulması gerektiği de yine kurumsal yönetim ilkeleri arasında tespit edilmiştir

Kanun koyucu bu genel çerçeve dışında yönetim kurulunun devredilemez görev ve yetkilerini de 375’nci maddede düzenlemiştir. Bunlar;

• Ortaklığın üst düzeyde yönetimi ve bunlarla ilgili talimatların verilmesi,

• Ortaklığın yönetim teşkilatının belirlenmesi,

• Finansal planlama için gerekli düzenin kurulması,

• Müdürlerin ve aynı işleve sahip kişiler ile imza yetkisini haiz bulunanların atanmaları ve görevden alınmaları,

• Yönetimle görevli kişilerin kurallara uygun hareket edip etmediklerinin üst gözetimi,

• Defterlerin tutulması,

• Genel kurul toplantılarının organizasyonu ve

• Borca batıklık durumunda mahkemeye başvurulmasıdır

Anonim ortaklık yönetim kurulu tek bir üyeden oluşuyorsa onun katılımıyla; birden çok üyeden oluşuyorsa üye tam sayısının çoğunluğu ile toplanır ve toplantıya katılanların çoğunluğu ile karar alır. Bir örnekle somutlaştırmak gerekirse beş kişilik bir yönetim kurulu en az üç üyenin hazır olması ile toplanır ve en az iki üyenin olumlu oyu ile karar alabilir.

Anonim şirket

5

Huzur hakkı

Üyenin istifa etmesi

Yönetim kurulu üyelerinin pay sahipleri arasından seçilmesi gerekir

I ve II

Belgelerin ve beyanların doğru olmaması

Pay sahiplerinin toplantılarda bizzat yer almaları gereklidir, temsilcileri aracılığıyla toplantıya katılamazlar

Tüm pay sahiplerinin oy birliği

Genel kurul toplantılarında kararlar kural olarak, oyların çoğunluğu ile alınır