SERMAYE PİYASASI HUKUKU

''Yatırım ortaklıkları, sermaye piyasası araçları, gayrimenkul, girişim sermayesi
yatırımları ile Kurulca belirlenecek diğer varlık ve haklardan oluşan portföyleri işletmek amacıyla, paylarını ihraç etmek üzere kurulan sabit veya değişken sermayeli anonim ortaklıklardır”

Başlangıç sermayelerinin Kurulca belirlenen miktardan az olmaması

Kanun hükümleri uyarınca belirtilen varlıklar ve araçlardan oluşan portföyü işletmek amacıyla anonim ortaklık şeklinde ve kayıtlı sermaye esasına göre kurulan ve Kanunun 48 inci maddesinde sınırı çizilen faaliyetler çerçevesinde olmak kaydı ile bu Tebliğde izin verilen diğer faaliyetlerde bulunabilen sermaye piyasası kurumuna Sabit sermayeli ortaklık adı verilir.

Tebliğ’in 5. maddesinde belirtildiği üzere başlıca faaliyet ve işlemler şu şekilde sıralanabilir:
Portföyünü oluşturmak, işletmek ve gerektiğinde portföyde değişiklikler yapmak.
Portföy çeşitlendirmesi yaparak yatırım riskini, faaliyet alanlarına ve şirketlerin
durumlarına göre en aza indirecek bir biçimde dağıtmak.
Sermaye piyasası araçlarına, mali piyasa ve kurumlara, şirketlere ilişkin gelişmeleri
sürekli izlemek ve portföy yönetimiyle ilgili olarak gerekli önlemleri almak.
Portföyün değerini korumaya ve artırmaya yönelik araştırmalar yapmak

Tamamı devamlı olarak vadesine en fazla 184 gün kalmış likiditesi yüksek para ve
sermaye piyasası araçlarından oluşan ve günlük olarak hesaplanan ağırlıklı ortalama vadesi en fazla 45 gün olan portföyler “Para Piyasası Portföyü”adı verilir.

Tamamı, ortaklık payları, kira sertifikaları, borçlanma araçları, altın ve diğer kıymetli madenler ile bu madenlere dayalı olarak ihraç edilen sermaye piyasası araçlarının en az ikisinden oluşan ve her birinin değeri fon toplam değerinin %20 (yüzde yirmi)’sinden az olmayan portföyler “Dengeli Portföy”, olarak adlandırılır.

Gayrimenkul Yatırım Fonu, kanun hükümleri uyarınca nitelikli yatırımcılardan katılma payları karşılığında toplanan paralarla, pay sahipleri hesabına inançlı mülkiyet esaslarına göre üçüncü fıkrada belirtilen varlık ve işlemlerden oluşan portföyü işletmek amacıyla Kuruldan faaliyet izni alan portföy yönetim şirketleri ve gayrimenkul portföy yönetim şirketleri tarafından bir içtüzük ile süreli veya süresiz olarak kurulan ve tüzel kişiliği bulunmayan malvarlığıdır. Yukarıda verilen cümledeki boşluğu doldurunuz.

Paylarının tamamının nama yazılı olması,

Kira sertifikalarının ihraç ve satışına ilişkin usul ve esaslar Kurulca belirlenir. Bu hususta da Kira Sertifikaları Tebliği (III-61.1) çıkarılmıştır.
Burada Teblğ’in 4. maddesi kira sertifikası türlerini belirlemek açısından önem arz
etmektedir. Buna göre kira sertifikaları;
a. Sahipliğe,
b. Yönetim sözleşmesine,
c. Alım-satıma,
ç. Ortaklığa,
d. Eser sözleşmesine,
dayalı olarak veya bu sayılanların birlikte kullanılması suretiyle Varlık Kiralama Şirketleri tarafından ihraç edilebilir.

Katılma payı alım satımı, fon toplam değerinin en az %80’i oranında yabancı para
ve sermaye piyasası araçlarına yatırım yapan fonlar ile unvanında “(Döviz)” ibaresi yer alan fonlarda, TCMB ve Hazine Müsteşarlığının görüşü alınarak, Kurulun onayı alınmak kaydıyla, TCMB tarafından günlük alım satım kurları ilan edilen yabancı para birimleriüzerinden gerçekleştirilebilir.

Yatırım ortaklıkları kavram olarak SerPK m.
48/1’de, “yatırım ortaklıkları, sermaye piyasası araçları, gayrimenkul, girişim sermayesi
yatırımları ile Kurulca belirlenecek diğer varlık ve haklardan oluşan portföyleri işletmek
amacıyla, paylarını ihraç etmek üzere kurulan sabit veya değişken sermayeli anonim ortaklıklardır” şeklinde ifade bulmuştur.

Mülga 2499 sayılı Kanun döneminde geçerli olan 35. madde ile ilgili düzenlemenin
belirlediği kapsam nedeniyle yatırım ortaklıkları sınırlı olarak, portföylerinin içeriklerine
göre, gayrimenkul yatırım ortaklıkları, girişim sermayesi yatırım ortaklıkları, menkul kıymet yatırım ortaklıkları ve kıymetli madenler yatırım ortaklıkları olarak tasnif ediliyordu.
6362 sayılı SerPK m. 48/1’deki yukarıdaki ifade ile birlikte söz konusu sınırlı tasnifin terkedildiği anlaşılmaktadır.

Sermaye piyasası aracı kavramından, “menkul
kıymetler ve türev araçlar ile yatırım sözleşmeleri de dâhil olmak üzere Kurulca bu kapsamda olduğu belirlenen diğer sermaye piyasası araçlarını”, anlamak gerektiği düzenlenmiştir.

yatırım ortaklıklarının portföy içerikleri artık tek tek sayılmak
yerine, Kurul’a bu hususta çok geniş bir yetki verilmiştir.

Yatırım ortaklıklarının kuruluş izni verilmesi belirli şartlara tâbi tutulmuştur. Buna göre;
a. Kayıtlı sermayeli anonim ortaklık şeklinde kurulmaları,
b. Başlangıç sermayelerinin Kurulca belirlenen miktardan az olmaması,
c. Paylarının nakit karşılığı çıkarılması ve pay bedellerinin kuruluş sırasında tam ve
nakden ödenmesi,
ç. Ticaret unvanlarında «Yatırım Ortaklığı» ibaresinin bulunması,
d. Esas sözleşmelerinin bu Kanun ve ilgili düzenlemelerde yer alan hükümlere uygun
olması,
e. Kurulca yetkilendirilmiş bir kuruluşun portföy saklama hizmetini yürütmek üzere
belirlenmiş olması,
f. Kurulca belirlenecek diğer şartları taşıması,
zorunludur. Değişken sermayeli yatırım ortaklıklarına ilişkin hükümler saklıdır (SerPK
m. 49/1).

Sabit sermayeli ortaklık, Kanun hükümleri uyarınca aşağıda belirtilen varlıklar ve araçlardan oluşan portföyü işletmek amacıyla anonim ortaklık şeklinde ve kayıtlı sermaye
esasına göre kurulan ve Kanunun 48 inci maddesinde sınırı çizilen faaliyetler çerçevesinde olmak kaydı ile bu Tebliğde izin verilen diğer faaliyetlerde bulunabilen sermaye piyasası kurumudur. Bu portföy içeriği şu şekilde sayılmıştır:
• Özelleştirme kapsamına alınanlar dahil Türkiye’de kurulu ihraççılara ait paylar,
özel sektör ve kamu borçlanma araçları.
• 7/8/1989 tarihli ve 89/14391 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan
Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 sayılı Karar hükümleri çerçevesinde
alım satımı yapılabilen, yabancı özel sektör ve kamu borçlanma araçları ve ihraççı
payları.
• 12 aydan uzun vadeli olmamak üzere vadeli mevduat ve katılma hesabı.
• Borsada işlem görmeleri kaydıyla; altın ve diğer kıymetli madenler ile bu madenlere dayalı olarak ihraç edilen sermaye piyasası araçları.
• Yatırım fonu katılma payları.
• Repo ve ters repo işlemleri.
• Kira sertifikaları.
• Gayrimenkul sertifikaları.
• Yatırım kuruluşu ve ortaklık varantları ile yatırım kuruluşu sertifikaları.
• Takasbank para piyasası işlemleri.
• Türev araç işlemlerinin nakit teminatları ve primleri.
• Kurulca portföye alınması uygun görülen özel tasarlanmış yabancı yatırım araçları
ve ikraz iştirak senetleri.
• Kurulca portföye alınması uygun görülen diğer yatırım araçları.

Portföyü oluşturmayla birlikte, onun değerini korumak esasından sapmadan, artış trendini yakalamaya yönelik her türlü değerlendirme, işlem ve
önlemi almak başlıca faaliyet konusudur.

Sermaye piyasası araçlarına, mali piyasa ve kurumlara, şirketlere ilişkin gelişmeleri
sürekli izlemek ve portföy yönetimiyle ilgili olarak gerekli önlemleri almak başlıca faaliyet ve işlemlerdendir.

Ticaret unvanında “Menkul Kıymet Yatırım Ortaklığı” ibaresini taşıması, şartlar arasındadır.

İlgili tebliğdeki başka bir ifade ile değişken sermayeli ortaklık, sermayesi
her zaman net aktif değerine eşit olan, Kanun hükümleri uyarınca aynı madde de belirtilen varlıklar ve araçlardan oluşan portföyü işletmek amacıyla anonim ortaklık şeklinde
kurulan ve bu Tebliğde izin verilen diğer faaliyetlerde bulunabilen sermaye piyasası kurumudur.

Net aktif değerden anlaşılması gereken ise, varlıkların toplamından borçların toplamının düşülmesi suretiyle bulunan tutardır.

Değişken sermayeli yatırım ortaklığının payları,
yatırımcı payları ile nama yazılı olması zorunlu olan kurucu paylarından oluşur. Değişken
sermayeli yatırım ortaklıklarının paylarının itibari değeri bulunmaz.

Yatırım ortaklıkları, değişken sermayeli yatırım ortaklıklarına
dönüşebilirler.

Ortaklıklar; münhasıran altyapı yatırım ve hizmetlerinden oluşan bir portföyü veya 4
üncü maddenin birinci fıkrasında belirtilen diğer varlık ve haklardan oluşan bir portföyü
işletmek üzere kurulabileceği gibi belirli bir projeye, gayrimenkule veya altyapı yatırım ve
hizmetine yatırım yapmak ya da belirli bir alanda faaliyet göstermek amacıyla da kurulabilirler (Tebliğ m.5/1). 

Ortaklıklar gayrimenkul yatırım ortaklığı olarak kurulabileceği gibi, anonim ortaklıklar
esas sözleşmelerini Kanun ve bu Tebliğ hükümlerine uygun olarak değiştirerek gayrimenkul yatırım ortaklığına dönüşebilirler.

Sermaye olarak konulacak gayrimenkuller ile gayrimenkullere dayalı ayni haklar, ortaklığın tüzel kişilik kazanması veya sermaye artırımının tescilinden itibaren en geç 10
iş günü içerisinde tapu sicilinde ortaklık adına tescil ettirilir.

Ortaklık kuruluşlarında ve sermaye artırımlarında, ancak üzerinde ipotek bulunmayan veya gayrimenkulün değerini doğrudan ve önemli ölçüde etkileyecek nitelikte
herhangi bir takyidat şerhi olmayan gayrimenkuller ve gayrimenkule dayalı ayni haklar
TTK’nın 342 ve 343 üncü maddeleri çerçevesinde ayni sermaye olarak konulabilir.

Diğer yatırım ortaklıklarının ve halka açık ortaklıkların girişim sermayesi yatırım
ortaklığına dönüşüm başvurularında, portföydeki varlıkların ortaklık aktif toplamına oranının bu Tebliğdeki sınırlamalara uygun hale getirilmesi şartının, dönüşüme ilişkin esas sözleşme değişikliklerinin ticaret siciline tescilini takip eden en
geç altı ay içerisinde sağlanması gerekir. Söz konusu süre içinde gerekli uygunluğu
sağlayamayan ortaklıkların, girişim sermayesi yatırım ortaklığı olarak faaliyette
bulunma hakları ortadan kalkar.

Yatırım fonlarını
daha iyi anlayabilmek için bu tanımın yanı sıra Yatırım Fonlarına İlişkin Esaslar Tebliği
(III-52.1) m. 3/t’deki diğer bir mevzuat hükmüne bakmak gerekir.

-yatırım fonu
ise, kanun hükümleri uyarınca tasarruf sahiplerinden katılma payı karşılığında toplanan
para ya da diğer varlıklarla, tasarruf sahipleri hesabına, inançlı mülkiyet esaslarına göre,
bu Tebliğde belirtilen varlıklar ve işlemlerden oluşan portföy veya portföyleri işletmek
amacıyla portföy yönetim şirketleri tarafından içtüzük ile kurulan ve tüzel kişiliği bulunmayan mal varlığıdır.

- 6362 sayılı Kanun ile Kurul’un yatırım fonlarının asgari tutarını belirleme yetkisi bulunmaması sebebiyle; yatırım fonları, sınırlamaya tâbi olmaksızın yeni
pay ihracı yapabildikleri ve kendi paylarını geri satın alabildikleri tam açık uçlu fon yapısı
düzenine geçmişlerdir. 

- katılıma paylarının yabancı para üzerinden alım
satımına imkân tanındığı da görülmektedir.