SERMAYE PİYASASI HUKUKU - Deneme Sınavı - 3

Şarta bağlı sermaye artırım sisteminde sermayenin artırılmasına ilişkin ilke kararını genel kurul almakta; sermayenin artıp artmayacağına ise şirket alacaklıları, topluluk şirketleri veya işçiler karar vermektedir. Zira bu sistemde değiştirme veya alım hakkı ile donatılmış tahviller veya benzeri borçlanma araçları çıkarılmakta ve bunlar şirketten veya topluluk şirketlerinden alacaklı olanlara veya işçilere verilmekte ve değiştirme veya yeni pay alma hakkı verilmesi sebebiyle anılan kişilerin yeni pay alma haklarını kullanmaları oranında da sermaye artmaktadır. Söz konusu artış, sermayenin yarısını aşamaz (TTK m. 464). Kayıtlı sermaye sisteminden farklı olarak burada bir zaman sınırlaması da öngörülmemiştir.

Ortaklığın tasfiye sürecine girmesinin etkilerini aşağıdaki şekilde sıralayabiliriz:
• Ortaklık tüzel kişiliği devam eder,
• Ortaklığın amacı tasfiye ile sınırlı hâle gelir,
• Organlar varlığını sürdürür (iflas sebebiyle sona erme hâli dışında), yönetim kurulu aynı zamanda tasfiye memuru olarak görev yapar,
• Ortaklık ticaret unvanına “tasfiye hâlinde” ibaresi eklenir,
• Pay sahiplerinin hakları daralır.

Pay sahibi sayısı nedeniyle halka açık sayılan ortaklıklardan, paylarının borsada
işlem görmesini istemeyenler genel kurul kararı ile Kanun kapsamından çıkabilir
(Tebliğ II-16.1, m. 5/2),
• Sermayesinin; a) Yüzde doksan beşinden daha fazlasının en fazla elli pay sahibine
ait olduğunu veya b) Yüzde ellisinden fazlasının doğrudan ve/veya dolaylı olarak
il özel idarelerine, belediyelere veya diğer kamu kurum ve kuruluşlarına ait olduğunu başvuru tarihinden önceki son altı ay içerisinde yapılmış bir genel kurul toplantısına ait hazır bulunanlar listesi ile tevsik eden ortaklıklar, Kanun kapsamından
çıkma talebiyle Tebliğ Ek-1’de yer alan belgelerle Kurula başvurmaları ve başvurunun Kurulca uygun görülmesi hâlinde Kanun kapsamından çıkarılır,
• Esas sözleşmeleri uyarınca pay sahibi olmanın belirli özellikleri taşıyan kişilerle sınırlandırılmış ve pay devirlerinin sadece bu özellikleri taşıyan kişilere yapılabileceği hükme bağlanmış olan ortaklıklar, Kanun kapsamından çıkma talebi ile Ek-1’de
yer alan belgelerle Kurula başvurmaları ve başvurunun Kurulca uygun görülmesi
hâlinde Kanun kapsamından çıkarılır,
• Pay sahibi sayısının beş yüzün altında olduğunu; a) Hazır bulunanlar listesi, b)
Pay defteri, c) Kâr payı dağıtımına dair muhasebe kayıt ve belgeleri, ç) Kuruluşa ve
sonrasında gerçekleştirilen sermaye artırımlarına başvuran pay sahiplerine ilişkin
kayıt ve belgeler ile varsa ortaklığın pay sahipleri ile ilişkilerine dair benzer belge ve
işlemlere dayanarak mahkeme tarafından atanan bilirkişi raporu ile tespit ettiren
ortaklıklar, Kanun kapsamından çıkma talebi ile Tebliğ Ek-1’de yer alan belgelerle
Kurula başvurmaları ve başvurunun Kurulca uygun görülmesi hâlinde Kanun kapsamından çıkarılır,
• Kurul düzenlemelerine uygun olarak hazırlanmış ve özel bağımsız denetimden
geçmiş başvuru tarihinden önceki son iki yıla ait finansal tablolar itibarıyla; a) Aktif toplamı on milyon Türk Lirasından az olan veya b) Net satış hasılatı dışında
kalan diğer gelirler toplamı ve net satış hasılatının her ikisi de beş milyon Türk
Lirasından az olan ya da c) Tescil edilmiş sermayesi ile kanuni yedek akçeler toplamının tamamı karşılıksız kalan ortaklıklar, Kanun kapsamından çıkma talebi ile
Tebliğ Ek-1’de yer alan belgelerle Kurula başvurmaları ve başvurunun Kurulca uygun görülmesi hâlinde Kanun kapsamından çıkarılır,
• Faaliyetin devamlılığına ilişkin olarak; a) Bakanlık düzenlemeleri çerçevesinde ilgili ticaret sicil müdürlükleri tarafından münfesih olduğu veya münfesih sayıldığı
resen belirlenerek TTSG’de ilan edilmiş olan veya b) İflas sonucundaki tasfiye de
dâhil olmak üzere zorunlu veya gönüllü olarak tasfiyeye giren ya da c) Haklarında iflas kararı verilen ortaklıklar, söz konusu hususları tevsik eden TTSG örneği,
mahkeme kararı ve varsa yetkili organ kararı ile Kurula başvurmaları ve başvurunun Kurulca uygun görülmesi hâlinde Kanun kapsamından çıkarılır.

Sermaye Piyasası Kurulu, Kanundan aldığı yetki ile menkul kıymetleri halka arz edilen ve sermaye piyasasında faaliyet gösteren kuruluşları, bu kuruluşların faaliyetlerinin mevzuat ve mali bünye açısından uygunluğunu denetleme hakkına sahiptir. SPK’nin, denetleme faaliyetlerini yürütürken mevzuata aykırılık tespit etmesi halinde; önleyici ve düzeltici tedbirler alma, uyarma, emir verme ve yaptırım uygulama yetkisi vardır. Merkezi İstanbul’da olan Kurul, bu Kanunla ve mevzuatla kendisine verilen görev ve yetkileri kendi sorumluluğu altında bağımsız olarak yerine getirir ve kullanır. Kurulun kararları yerindelik denetimine tabi tutulamaz. Hiçbir organ, makam, merci veya kişi Kurulun kararlarını etkilemek amacıyla emir ve talimat veremez (SerPK m. 117/2).

Sermaye Piyasası Kurulunun kayıt yükümlülüğüne aykırı olarak satılan kısmın karşılığı için ihtiyati haciz, satışı yapılacak senetler için de ihtiyati tedbir kararı alınması için Kurulca mahkemeye başvurulabilecektir. İhtiyati haciz ise İcra İflas Kanunu’nun 257’nci ve devamı maddelerinde düzenlenmiştir. İhtiyati haciz, dava açmadan önce veya dava sırasında belli bir para alacağının zamanında ödenmesini garanti altına almak için, mahkeme kararı ile borçlunun mallarına geçici olarak el konulmasıdır.

Tedrici tasfiye karar ve işlemlerinde Türk Ticaret Kanunu, İcra ve İflas Kanunu ve diğer mevzuatın tasfiye ile ilgili hükümleri uygulanmaz. Bunun yerine son derece ayrıntılı şekilde düzenlenmiş Sermaye Piyasası Kanunu m. 86 hükümleri esasen uygulama alanı bulacaktır.

Yatırım hizmet ve faaliyetlerinde bulunmaya yetkili kılınmış kuruluşlar ve sermaye piyasalarında faaliyet gösteren kurumlardan Kurulca uygun görülenler tüzel kişiliği haiz kamu kurumu niteliğinde bir meslek kuruluşu olan Türkiye Sermaye Piyasaları Birliğine üye olmak için başvurmak zorundadırlar. Söz konusu kuruluşlar yetki belgelerini almalarından itibaren üç ay içinde gerekli başvuruyu yapmakla yükümlüdür. Anılan yükümlülüğe uymayan kuruluşların faaliyetleri Kurulca durdurulur.

Sermaye piyasası hukuku, kaynağını özel hukuktan alan hızlı, kendine özgü yöntemleri ve terimleri olan anonim şirket odaklı bir hukuk dalıdır. Bu alandaki ilişkilerin düzenlenmesinde öngörülen tedbirlerin çoğunluğu da belirtilen nedenlerle özel hukuka özgü tedbirlerdir. Bunlar ihtiyati tedbir ve ihtiyati haciz istemek, dava açmak, takip yapmak, icranın geri bırakılmasını istemek, defter ve belgelerin ibrazı ve teslimi için mahkemeye başvurma, iflas istemektir.

Hileli iflas sermaye piyasası suçları arasında yer almayıp, İcra ve İflas Kanunu'nda olağan suçlar arasında yer alır. Diğer seçenekler ise sermaye piyasası suçlarıdır.

Yatırımcılar tazmin taleplerini YTM’ye yazılı olarak yaparlar

Tazmine hak kazanan yatırımcıları mümkün olan en kısa sürede tazmin etmek üzere gerekli hazırlıkları yapmak ve hak sahiplerini ve tazmin tutarlarını belirledikten sonra üç ay içinde ödemeleri gerçekleştirmekle yükümlüdür

Aracı kuruluşların ödeme güçlüğüne düşmeleri veya iflas etmeleri hâlinde yatırımcı varlıklarının iadesi hususunda getirilen tedbirlerin yetersiz kalması ve sermaye piyasalarına duyulan güvenin kaybedilmesi, yatırımcı varlıklarını koruyan bir sistemin varlığını gerektirmiştir. Bu eksikliğin giderilmesi amacıyla Sermaye Piyasası Kanunu’na, 15.12.1999 tarih ve 4487 sayılı Kanun ile yapılan değişiklikle eklenen 46/A maddesi uyarınca “Yatırımcıları Koruma Fonu” (Fon) kurulmuştur.

Hakikaten, yeni SerPK’nin geçici 4’üncü maddesi gereği, bu Kanun’un yayımı tarihinden itibaren altı ay içinde Yatırımcıları Koruma Fonuna ait hak ve alacaklar ile borçlar YTM’ye geçeceği hükme bağlanmıştır.

Yatırımcının varlıklarını korumaya yönelik tedbirler, aracı kurumun ödeme güçlüğüne düşmesini veya iflas etmesini önleyici tedbirler ile bu hususların vukuundan sonra yatırımcı/müşteri varlıklarını koruyucu tedbirler olarak ikiye ayrılarak ele alınabilir.

AB mevzuatına uyum kapsamında yatırımcı tazmin sisteminin yatırım şirketi ya da bankanın tasfiyesi veya iflasına bağlanması uygulamasına son verildiğinden, tedrici tasfiyenin tazmin sisteminden bağımsız olarak düzenlenmesi ihtiyacı ortaya çıkmış olup, buna paralel olarak tedrici tasfiyeye ilişkin SerPK m. 86 ‘daki düzenlemeler yapılmıştır.

Piyasa dolandırıcılığı, “işleme” ve “bilgiye” dayalı piyasa dolandırıcılığı olmak üzere iki kategoride düzenlenmiştir.
Bunlardan ilki olan işleme dayalı piyasa dolandırıcılığı failleri, sermaye piyasası araçlarının fiyatlarına, fiyat değişimlerine, arz ve taleplerine ilişkin olarak yanlış veya yanıltıcı izlenim uyandırmak amacıyla alım veya satım yapanlar, emir verenler, emir iptal edenler, emir değiştirenler veya hesap hareketleri gerçekleştirenlerdir. Bu kapsamdaki fiilleri işleyenler iki yıldan beş yıla kadar hapis ve beş bin günden on bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılırlar.

Sermaye Piyasası Kanunu’nda Kurula karşı açılacak davalarda ayrı bir süre öngörülmediğinden iptal davaları bakımından 60 günlük genel dava açma süresi geçerli olacaktır.

Kurulun idari işlemleri kesin ve yürütülebilir işlem niteliğinde olmadığı takdirde dava konusu edilemez. İdarenin yaptığı bir idari işleme karşı da idari yargıda dava açılması gerekmektedir. Sermaye Piyasası Kurulunun uyguladığı idari yaptırımlara karşı açılacak iptal ve tam yargı davaları, bu kurallar uyarınca Ankara İdare Mahkemeleri’nde görülecektir. Sermaye Piyasası Kurulunun uyguladığı idari para cezalarına karşı ise adli yargı yoluna başvurulması gerekmektedir.

İptal davaları, idari işlemler hakkında yetki, şekil, sebep, konu ve maksat yönlerinden biriyle hukuka aykırı olmalarından dolayı, menfaatleri ihlal edilenler tarafından açılan ve yönetimin hukuka uygunluğunu sağlayan, yönetimin yargısal denetim yollarından birisi olan, objektif nitelikte, idare hukukuna özgü bir dava türüdür. İşlemin iptali halinde o işlem hiç tesis edilmemiş gibi etki doğurur ve önceki hukuki durumun geri gelmesini sağlar. İdarenin işlemlerinden tek yanlı, kesin ve yürütülebilir nitelikte olanlarına karşı iptal davası açılabilir. İdari yargı yerlerince verilen iptal kararlarından yalnız davacı değil, iptal edilen idari karar ile ilgisi olanlar da yararlanırlar.

Tam yargı davaları, subjektif hakkı ihlal edilen kişiler tarafından, ihlal edilen hakkın yerine getirilmesi veya uğranılan zararın giderilmesi istemiyle açılan dava türüdür.

SerPK m. 97/1’de yer alan, sermaye piyasası kurumlarının sermaye yeterliliği yükümlülüklerini sağlayamadığı, sermaye piyasası faaliyetlerinden kaynaklanan nakit ödeme ve finansal araç teslim yükümlülüklerini yerine getiremediği veya kısa sürede yerine getiremeyeceği ya da bunlardan bağımsız olarak mali yapılarının ciddi surette zayıflamakta olduğu ya da mali durumunun taahhütlerini karşılayamayacak kadar zayıflamış olduğunun, yani kısaca ifade etmek gerekirse sermaye piyasası kurumlarının mali yapılarının ciddi surette zayıflamakta olduğunun tespiti hâlinde, Kanunun bu madde hükmünde sayılan tedbirlerin yanı sıra, bu kurumların tedrici tasfiyelerine karar verilmesi ve gerekiyorsa tedrici tasfiyeye gitmeksizin doğrudan iflaslarının Kurul tarafından istenme durumudur. İkincisi ise, SerPK m. 98’de yer alan, sermaye piyasası kurumlarının iflası veya 86’ncı madde uyarınca tedricî tasfiyeye girmesi durumlarında, 97’nci madde uyarınca sorumlulukları tespit edilmiş bulunmak kaydıyla; doğrudan veya dolaylı yüzde onundan fazla paya sahip ortaklarının, görevden ayrılmış olan veya görevde bulunan, yönetim kurulu üyelerinin ve imzaya yetkili yöneticilerinin, portföy yönetim şirketi yöneticilerinin ve konut finansmanı fonları ile varlık finansmanı fonlarının fon kurulu üyelerinin şahsen iflaslarının Kurul tarafından istenme durumudur.