SERMAYE PİYASASI HUKUKU - Deneme Sınavı - 8

anonim ortaklık payı

Benzeri menkul kıymetlerin

benzeri menkul kıymetler

Depo sertifikaları

Borçlanma araçları

Türev araçlar

Çok genel bir ifadeyle bir pazar türü olarak nitelendirilebilecek sermaye piyasası, işleyişi gereği dört temel unsur üzerine inşa edilmiştir. Bu unsurlar; piyasadan fon talep edenler, fon arz edenler, sermaye piyasası araçları ve aracılardan oluşur

Genel bütçe, devlet tüzel kişiliğine dahil olan kamu idarelerinden, ilgili kanunda gösterilenler için oluşturulan bütçedir. Genel bütçeye dâhil olan kamu idarelerine TBMM, Cumhurbaşkanlığı, Yüksek Mahkemeler, Adalet, İçişleri, Milli Savunma Bakanlığı gibi icracı bakanlıklar, Hazine ya da MİT Müsteşarlığı, Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü ya da Çocuk Esirgeme Kurumu gibi kurumlar örnek olarak gösterilebilir.ÖSYM Başkanlığı ise özel bütçeli idarelerdendir.

Ülkemizde SerPK’nin 81’inci maddesinde sermaye piyasası araçlarının kaydileştirilmesine ilişkin işlemleri gerçekleştirmek, kaydileştirilen bu araçları ve bunlara bağlı hakları, elektronik ortamda, üyeler ve hak sahipleri itibarıyla kayden izlemek, bu araçların merkezi saklamasını yapmak üzere anonim şirket şeklinde kurulmuş özel hukuk tüzel kişisi olan Merkezi Kayıt Kuruluşuna (MKK) ilişkin esaslara yer verilmiştir.

Menkul kıymet yatırım ortaklıkları, ilgili tebliğde öngörülen sermaye piyasası araçları ve borsalarda işlem gören kıymetli madenlerden oluşan pörtföyü işletmek amacıyla kurulan sermaye piyasası kurumlarıdır.

Varlık kiralama şirketi, kira sertifikası ihraç etmek amacıyla kurulan anonim ortaklıklardır. Bu şirketler çıkardıkları kira sertifikalarıyla, mülkiyet ya da ilgili mevzuatta öngörülen akdi bir bağa dayalı olarak edindikleri varlık ya da haklardan oluşan portföy kapsamında kira sertifikaları ihraç etmekte ve sertifika sahipleri de bu varlık ve haklardan elde edilen gelirler üzerinde payları oranında hak sahibi olmaktadır.

Sermaye piyasası araçlarının halka arzı hâlinde yatırımcıların menfaatlerinin korunması bakımından kanun koyucu onların yeterli şekilde bilgilendirilmelerini sağlayacak bir sistem oluşturmuştur. Sermaye piyasası araçlarının halka arzında, mevzuat uyarınca açıklanması gereken bilgilerin yer aldığı belgeye izahname denir.

Başlangıç sermayesi, kayıtlı sermayeli anonim ortaklıkların sahip olmaları zorunlu olan asgari çıkarılmış sermayeleridir. Anonim ortaklıkların kayıtlı sermaye sistemine geçebilmesi için asgari bir sermayeye sahip olması gerekir. Başlangıç sermayesi olarak isimlendirilen bu sermayenin miktarını Sermaye Piyasası Kurulu belirler. Kurulca belirlenen asgari sermaye T100.000’dir (Teb. II-18.1 m. 5).

Çıkarılmış sermaye, kayıtlı sermayeli anonim ortaklıkların satışı yapılmış paylarını temsil eden sermayeleridir. Bu sermaye, yönetim kurulu kararı ile artırılan sermayeyi ifade etmektedir ve çıkarılmış sermaye de Ticareti Sicili’ne tescil ve ilan edilmek zorundadır.

Menkul Kıymet: Sermaye piyasası araçlarının en önemli türü olan menkul kıymet SerPK m. 3’te tanımlanmıştır. Anılan madde uyarınca menkul kıymetler; para, çek, poliçe ve bono hariç olmak üzere;

1. Paylar, pay benzeri diğer kıymetler ile söz konusu paylara ilişkin depo sertifikalarını,

2. Borçlanma araçları veya menkul kıymetleştirilmiş varlık ve gelirlere dayalı borçlanma araçları ile söz konusu kıymetlere ilişkin depo sertifikalarını ifade etmektedir. Menkul kıymet niteliği taşıyan sermaye piyasası araçlarına pay senedi ve tahvil gibi araçlar örnek gösterilebilir.

Sermaye Piyasası Kanunu çerçevesinde anonim ortaklıkların kayıtlı sermaye sistemine geçebilmeleri için bu konuda

• Esas sözleşmelerinde hüküm bulunmalıdır,

• Sermaye Piyasası Kurulundan bu sisteme geçiş için izin alınmış olmalıdır,

• Genel kurul tarafından yönetim kurulunun artırabileceğisermaye tavanı belirlenmelidir

Aracı kurumlar açısından aranılan ilk koşul, şirket türü ile ilgilidir. Kanun koyucu yatırım kuruluşu faaliyetinin ancak tüzel kişiliği bulunan bir şirket vasıtasıyla gerçekleştirilebileceğini ve bunlar içerisinde de anonim şirketlerin bu faaliyet gerçekleştirmeye elverişli olduğu varsayımından hareket etmiştir.

İflasın kaldırılmasına, kapatılmasına veya konkordato teklifinin tasdikine ilişkin kararın ya da faaliyet izninin iptalinde sorumluluk söz konusu ise buna dair kararın kesinleşmesinden itibaren 10 yıl geçmişse, aracı kurumda kurucu ortak sıfatına sahip olması mümkündür (SerPK m. 44/1, son).

Aracı kurumların kuruluşu bakımından, kuruluş koşullarının taşındığını ispatlayan belgelerle Sermaye Piyasası Kurulu’na başvuruda bulunulması ve Kurul’un kuruluş izni vermesi bir diğer koşul olarak aranmaktadır (SerPK m. 43/1; Teb. III-39.1 m. 8). Bundan başka Türk Ticaret Kanunu uyarınca Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’ndan da kuruluş için izin alınması gerekmektedir.

Mevzuat aracı kurumun bunu iki farklı şeklde gerçekleştirebileceğini hükme bağlamış ve 3 aylık bir süre sınırına yer vermiştir. Kurul tarafından yapılan bildirim
tarihinden itibaren 3 ay içerisinde aracı kurum,
• sona erme kararı almak veya
• esas sözleşmesindeki ticaret unvanı ve faaliyet konusunu, yatırım hizmet ve faaliyetlerini kapsamayacak şekilde değiştirmek