SENDİKACILIK

Sendikal haklar, yalnızca sendika hakkıyla sınırlı olmayan, toplu iş sözleşmesi ve grev haklarını da kapsayan bir terimdir. Bu anlamda sendikal hakların en önemli kaynaklarından biri uluslararası hukuktur. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO), Birleşmiş Milletler (BM) ve Avrupa Konseyi’nin kabul ettiği çeşitli belgeler sendikal hakları devlete ve işverene karşı güvence altına almıştır. Doğru cevap C'dir.

ILO normları, sendikal hak ve özgürlükler konusunda ülke mevzuatlarının yol göstericisi, ILO’nun denetim mekanizması da ülkelerin mevzuatlarındaki eksikliklerinin giderilmesi sürecinin takipçisidir. Böylece Örgüt, farklı ülkelerde ortaya çıkan benzer sorunları çözebilecek bir “Uluslararası Çalışma Mevzuatı” yani uluslararası düzeyde bir çalışma hukuku oluşturmaya çalışmaktadır. Doğru cevap D'dir.

1944 tarihli Filadelfiya Konferansı olmuştur. Bu Konferansta Örgütün faaliyet ilkeleri, programı ve statüsü ile ilgili problemler ele alınmıştır. II. Dünya Savaşını takip eden dönemde Örgütün ekonomik, sosyal ve siyasal koşullara uyum gösterme ve katkı sağlama arayışlarının bir sonucu olarak Filadelfiya Bildirgesi kabul edilmiştir.

Temeli kendinden önceki ilgili sözleşmelerle atılan özgür ve gönüllü toplu pazarlığın geliştirilmesine yönelik düzenlemeleri içeren 154 Sayılı Sözleşme’nin 2. maddesi toplu pazarlığı tanımlamıştır. Buna göre “toplu pazarlık bir veya birden fazla işçi örgütü ile bir işveren veya bir grup işveren veya bir ya da daha fazla işveren örgütü arasında istihdam ve çalışma koşullarının saptanması ve/veya bir işçi örgütü ya da işçi örgütleri ile işverenler veya örgütleri arasındaki ilişkileri düzenlemek amacıyla yapılan görüşmeleri” ifade etmektedir. Doğru cevap A'dır.

Sendika hakkı ve özgürlüğünü de içine alan AİHS’nin 11. maddesi “Dernek ve Toplantı Özgürlüğü” başlığını taşımaktadır. 11. maddenin ikinci bendinde, bu hak ve özgürlüklerin, demokratik bir toplumda ancak yukarıda ifade edilen durumlar nedeniyle sınırlanabileceği belirtildikten sonra, söz konusu hak ve özgürlüklerin kullanımında haklı kısıtlamaların silahlı kuvvetler, polis ve devlet yönetimi açısından kabul olunabileceği ilkeleri benimsenmiştir. Doğru cevap B'dir

Avrupa Sosyal Şartı temel sosyal ve ekonomik hakları koruyan, medeni ve politik hakları garanti eden Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ni takviye eden bir Avrupa Sözleşmesi’dir. AİHS birinci kuşak haklar olarak bilinen temel hakları (yaşam hakkı, işkence yasağı, kölelik ve zorla çalıştırma yasağı, hürriyet ve güvenlik hakkı, adil yargılanma hakkı gibi) güvence altına alırken, ikinci kuşak haklar olarak kabul edilen sosyal ve ekonomik hakları (çalışma hakkı, örgütlenme hakkı, sosyal güvenlik hakkı, adil ücret hakkı gibi) ise Avrupa Sosyal Şartı koruma altına almıştır. Doğru cevap E'dir.

Bildirge, klasik kişisel hakların ancak sosyal ve ekonomik haklarla birlikte gerçekleşebileceğini vurgulamakta, bu bağlamda tüm hak ve özgürlükleri, herhangi bir ayrım yapmadan bütünlük içinde ele almaktadır. Bildirgenin en önemli özelliği insan haklarını ulusal düzeyden evrensel düzeye çıkaran ilk belge olmasıdır. Doğru cevap C'dir.

İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi, BM’nin(Birleşmiş Milletler) çalışma yaşamı ile ilgili en temel belgelerinden biri olarak BM Genel Kurulu tarafından 10 Aralık 1948’de kabul edilmiştir. Doğru cevap D'dir.

II. Dünya Savaşını takip eden dönemde ILO'nun ekonomik, sosyal ve siyasal koşullara uyum gösterme ve katkı sağlama arayışlarının bir sonucu olarak 10 Mayıs 1944 tarihinde Filadelfiya Bildirgesi kabul edilmiştir. Bildirge, Örgütün etkinlik alanını, dar anlamda çalışma dünyası ve çalışma koşullarının dışına çıkararak; insan hakları ile ekonomik ve mali alanı da kapsayacak biçimde genişletmiştir.

Örgütün Anayasası niteliğinde olan Filadelfiya Bildirgesi'nin 4 temel amacı vardır. Bunlar; özgürlük (emek ve sendika özgürlüğü), eşitlik (fırsat eşitliği, ayrımcı uygulamaların yok edilmesi), Ekonomik güvenlik (çalışma, sosyal güvenlik ve asgari ücret hakları), saygınlık (yeterli çalışma ve yaşama koşulları hakkı, hak ve özgürlüklerin
korunması ve geliştirilmesi) olarak belirlenmiştir.

9 Temmuz 1948 yılında kabul edilmiş ve 4 Temmuz 1950 yılında yürürlüğe girmiş olan 87 Sayılı Sayılı Sendika Özgürlüğü ve Sendika Hakkının Korunması Sözleşmesi, İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi’nden sonra sendika hak ve özgürlüğünü sözleşme kapsamında ele alan ilk ve en önemli belgedir. 87 Sayılı ILO Sözleşmesi, sendika hakkının devletten ve kamu erkini kullananlardan gelebilecek engelleme, yasaklama veya müdahalelere karşı korumayı amaçlamaktadır.

98 Sayılı ILO Sözleşmesinin kamu görevlilerine uygulanıp uygulanmayacağı konusunda yorum farklılıklarının oluşması ve kamu görevlilerinin geniş bir bölümünün sözleşme uygulama alanı dışında tutulması gerekçeleriyle kabul edilen belge 151 Sayılı Kamu Yönetiminde Örgütlenme Hakkının Korunması ve Çalışma Koşullarının Belirlenmesi Usulleri Sözleşmesi'dir.

154 Sayılı Sözleşmenin “Toplu Pazarlığın Özendirilmesi” başlığını taşıyan Üçüncü Bölümü’nde toplu pazarlığı özendirmek için ulusal koşullara uygun önlemler alınacağı ifade edilmiştir. 5. maddenin 2. fıkrasına göre “Bu maddenin 1.fıkrasında sözü edilen önlemlerin amacı: Toplu pazarlık, bu Sözleşmenin kapsadığı faaliyet alanlarındaki tüm işçi ve işveren grupları için geçerli olmalıdır; Toplu pazarlık, prosedür kuralları bulunmaması veya yetersiz olması veya uygunsuz olması nedeniyle engellenmemelidir; İşçi ve işveren örgütleri arasında prosedür kuralları oluşturulması cesaretlendirilmelidir; Toplu pazarlık giderek bu Sözleşmenin 2. maddesindeki tüm konuları kapsayacak şekilde genişlemelidir; İş uyuşmazlıklarının çözümlenmesi için kurulan organlar ve kullanılan yöntemler toplu pazarlığın özendirilmesine katkıda bulunacak şekilde anlaşılmalıdır.

Avrupa Sosyal Şartı, temel sosyal ve ekonomik hakları koruyan, medeni ve politik hakları garanti eden AİHS’yi takviye eden bir Avrupa Sözleşmesi’dir. AİHS
birinci kuşak haklar olarak bilinen temel hakları (yaşam hakkı, işkence yasağı, kölelik ve zorla çalıştırma yasağı, hürriyet ve güvenlik hakkı, adil yargılanma hakkı gibi) güvence altına alırken, ikinci kuşak haklar olarak kabul edilen sosyal ve ekonomik hakları (çalışma hakkı, örgütlenme hakkı, sosyal güvenlik hakkı, adil ücret hakkı gibi) ise Avrupa Sosyal Şartı koruma altına almıştır.

Türkiye, Avrupa Sosyal Şartı’nı 1961’de imzalayan ilk 16 ülke arasında yer almasına rağmen, ancak 1989 tarihinde, sendikal haklar dâhil, çeşitli maddelerine çekinceler koyarak onaylamıştır. Türkiye, GGASŞ’yi 2004 yılında imzalamış, Avrupa Sosyal Şartı’nda olduğu gibi sendikal haklara ilişkin 5. ve 6. maddeler de dâhil belirli maddelerine çekinceler koyarak 2007 tarihinde onaylamıştır.

Medeni ve Siyasal Haklar Sözleşmesi insan hakları ve demokratikleşme konusunda evrensel normları belirleyen en önemli uluslararası belgelerden biri olarak kabul edilmektedir. Beş bölüm ve 54 maddeden oluşan bu Sözleşme 1966 yılında kabul edilmiş ve 1976 yılında yürürlüğe girmiştir. Türkiye Birleşmiş Milletler Siyasi ve Medeni Haklar Sözleşmesi’ni 15 Ağustos 2000 tarihinde imzalamış ve 2003 tarihinde onaylamıştır.

Taraf devletler, Sözleşmede düzenlenen hakları ülkelerinde bulanan bireylere sağlamakla yükümlüdür. Devletlerin bu yükümlülüğü ne ölçüde yerine getirdiğini izlemek, İnsan Hakları Komitesi’nin görevidir. Taraf devletler, sözleşmede belirlenen haklara ilişkin olarak aldıkları önlemler ve kaydettikleri gelişmeleri her beş yılda bir BM Genel Sekreteri aracılığıyla Komite’ye rapor etmektedirler.

Türkiye, mevzuatıyla uyum içinde olmayan 87 Sayılı Sayılı Sendika Özgürlüğü ve Sendika Hakkının Korunması Sözleşmesi'ni, kabul edilmesinden 45 yıl sonra 25 Şubat 1993 tarihinde onaylayıp yayımlamıştır.

 ILO Anayasası’nda i genel ilkeler, kurallar sıralamasında en üstte yer alan kaynaklardır. ILO'nun kural üretme yetkisinin hukuksal dayanaklarını oluşturan ilkeler Başlangıç ve Filadelfiya Bildirgesi'nde yer almaktadır.

ILO, Avrupa Konseyi ve Birleşmiş Milletler'in sendikal hakları işveren ve devlet müdahalelerine karşı koruyan çeşitli belge ve sözleşmeleri vardır.