SENDİKACILIK - Deneme Sınavı - 11

Sendikaların partilerle organik ilişki kurmadığı ara bağımlı modele örnek olarak Alman Sendikalar Konfederasyonu (DGB) ile Sosyal Demokrat Parti (SPD) ve Fransız Demokratik İş Konfederasyonu (CFDT) ile Sosyalist Parti arasındaki ilişkiyi verebiliriz. Almanya’da DGB gerek mecliste oluşturulan komisyonlarda, gerek bakanlıklarda etkili lobi faaliyetleri yürütmekte ve özellikle SPD hükûmetleri döneminde bu lobi faaliyetleri daha fazla etkinlik kazanmaktadır. 1980 öncesinde Türkiye’de DİSK ile TİP (Türkiye İşçi Partisi), Hak-İş ile MSP (Milli Selamet Partisi) ve MİSK ile MHP (Milliyetçi Hareket Partisi) arasındaki ilişki de bu modele örnek olarak verilebilir.

1980 öncesinde Türkiye’de DİSK ile TİP (Türkiye İşçi Partisi) arasındaki ilişki sendikacılık ve siyaset arasındaki ilişki modellerinden organik ilişkinin kurulmadığı ara bağımlı modele örnek olarak verilebilir.

Verilen özellikler bağımlı modele aittir. Bağımlı modelin genel özellikleri şunlardır;
• Sendikalar, siyasi partiler karşısında bağımsızlıklarını koruyamamaktadır.
• Sendikalar totaliter rejimin görüldüğü ülkelerde iktidardaki siyasi partiyle zorunlu olarak organik bir ilişkiye girmektedir. Örn: Çin, Küba, Suriye, Irak, Cezayir, Gana.
• Sendikalar demokratik parlamenter rejimin görüldüğü ülkelerde gönüllü olarak emek yanlısı bir partiyle organik ilişkiye girmektedir. Örn: Fransız Genel İş Konfederasyonu (CGT) ve İtalyan Genel İş Konfederasyonu (CGIL).
• Sendikalar, organik bağlantı içinde oldukları siyasi partinin âdeta bir organı veya uzantısı olarak faaliyet göstermektedir.
• Genellikle Marksist (devrimci) sendikacılık anlayışı hakimdir.

Kooperatif kurmak sendikanın siyasi bir faaliyeti değildir.

Sendikalar demokratik kuruluşlardır ve sendikal çoğulculuk, katılımcılık, şeffaflık gibi ilkelere sahiptir. Dolayısıyla sadece çoğunluğun görüşünü benimsemez.

Bağımsız modelde sendikalar ile siyasi partiler arasında doğrudan organik bir bağ yoktur.

ABD'de görülen ve tipik Amerikan sendikacılığı olarak tanımlanır.

Mesleki - ekonomi ve ideolojik nedenler siyasi partilerle ilişki kurmayı etkileyen nedenler arasında yer alır.

Bu modelde, siyasi ve ideolojik görüşlerini kendilerine yakın buldukları siyasi partiyi organik bir ilişkiye girmeden, çeşitli zaman ve zeminlerde desteklemektedir.

Bu model demokratik parlamenter ülkelerde görülür.

Sendikalar kendilerine yakın ideolojik yapılarla organik bir bağ olmadan ilişkiye girebilirler.

Yüksek Hakem Kurulu

12 Eylül askerî müdahalesiyle, sendikal faaliyetler askıya alınmıştır. Bir başka ifadeyle 1980-1983 yılları arasında Türk siyaseti açısından olduğu kadar Türk sendikal hareketi açısından da bir ara dönemden geçilmiştir. Bu dönemde birçok isçi sendikasının ve konfederasyonunun faaliyetleri durdurulmuş, tüm taşınır ve taşınmaz malları ile evrakları denetim altına alınmış, bazı sendika yöneticileri hakkında davalar açılmıştır. Ayrıca bu dönemde grev ve lokavt yasaklanmış; çıkarılan bir kanunla, yapılmış bulunan toplu is sözleşmelerini yenileme görevi Yüksek Hakem Kurulu’na (YHK) verilmiştir.

Batı toplumlarında demokrasi, kapitalizmin doğal bir sonucu olarak kendiliğinden değil; kapitalist düzen içinde işçi hareketinin ve işçi hareketine dayalı siyasal mücadelenin sonucunda gelişmiştir. Örneğin İngiltere’de 1837-1848 yılları arasında tüm vatandaşlara genel oy hakkinin verilmesi, seçim bölgeleri arasında eşitlik sağlanması, milletvekili adaylığı için ödenen vergilerin kaldırılması, seçimlerde oylamaların gizli olarak yapılması için isçiler arasında Chartizm Hareketi olarak bilinen hareket yaygınlık kazanmıştır.

Bürokratik örgütlerde, yöneticiler atama ile işbaşına gelmektedir ve otorite üst kademeden alt kademeye doğru inmektedir. Oysa sendikalar, siyasi partiler, dernekler ve kooperatifler gibi demokratik yapıya sahip örgütlerde yöneticiler atama ile değil, seçimle işbaşına gelmektedir. Ayrıca bu örgütlerde nihai otorite seçilenlerde değil, seçmenlerdedir ve otoritenin alt kademelerden üst kademelere doğru ilerlemesi gerekmektedir. Bu nedenle yapısal nitelikleri bakımından sendikalar da demokratik örgütlerdir. Yönetim organları seçimle işbaşına gelmekte ve seçimlerde sayısal çoğunluk, seçim sonuçlarını belirlemektedir. Kısacası sendikalarda yönetim, demokratik toplumların yönetimi gibi çoğunluğun iktidarına dayanmaktadır.

Sendikal çoğulculuk ilkesi fark gözetmeksizin sendikal işleyişlerin tümünde üyelerin her türlü̈ fikir ve önerilerini ifade edebilmelerini, kendi örgütlerinde belirleyici olmalarını, ayrım gözetmeksizin sendikal süreçlere üyelerin katılımlarının sağlanmasını, çoğunluğun görüşlerinin olduğu gibi azınlığın görüşlerinin de dikkate alınmasını, bütün üyelere her türlü sendikal faaliyete ve işleyişe katılma imkânının tanınmasını gerekli kılmaktadır.

Sendikalarda demokrasiden sapma üzerinde duran Robert Michels ise tüm demokratik örgütlerde olduğu gibi sendikalarda da zaman içinde demokratik yapıdan oligarşik bir yönetim yapısına doğru kayışlar yaşanabileceğini ileri sürmüştür. Michels’in Oligarşinin Tunç Kanunu adındaki varsayımına göre, yapısı şeklen demokratik olan siyasi parti, dernek, kooperatif gibi tüm örgütlerde zamanla demokratik amaçlardan sapma ve belirli bir grubun veya liderin hâkimiyetine girme gibi oligarşik eğilimler görülmektedir. Üyelerin yönetime karşı kayıtsız kalmaları ve liderlerin profesyonel lider durumuna gelmeleriyle birlikte bürokratik bir yönetim sekli ortaya çıkmaktadır.

Sendikacılık ve siyaset arasında, karşılıklı fayda yaklaşımı üzerine kurulu bir ilişki vardır. Siyasi partiler iktidara gelebilmek için veya iktidardayken icraatlarının başarıya ulaşabilmesi için büyük bir oy potansiyeline sahip olan isçilerin, dolayısıyla sendikaların desteğine ihtiyaç duymaktadır. Sendikalar ise toplu pazarlık amaçlarını asan daha geniş kapsamlı toplumsal amaçlarını gerçekleştirebilmek için siyaset üzerinde baskı güçlerini kullanmaktadır.

Sendikaların çalışanların hak ve çıkarlarını yalnızca işyeri düzeyinde savunması her zaman için yeterli olmamaktadır. Örneğin; sendikanın işverenle yaptığı toplu pazarlık ne kadar iyi koşullarla sonuçlandırılmış olursa olsun, hükümetin izlediği ekonomi politikaları enflasyonun düşürülmesinde yetersiz kalıyorsa akdedilen toplu is sözleşmesinin isçilerin hak ve çıkarlarını tam anlamıyla koruduğunu söylemek mümkün olamayacaktır. Benzer şekilde yasama organının çıkaracağı bir kanun veya yürütme organının vereceği bir karar, sendikalara toplu is sözleşmesiyle veya grev ile ulaşabileceklerinden daha fazlasını verebilmektedir. Ayrıca sendikalar kimi zaman, ayni veya benzer ideolojileri ve görüşleri paylaştıkları siyasi partilerle organik düzeye varan boyutlarda doğrudan ilişki içine girmekte bu partilere maddi ve manevi bakımdan destek vermektedir. Son olarak, sendika liderlerinin parlamentoya seçim yoluyla girmeleri ve çalışanların sorunlarını kişisel çabalarıyla çözmeye çalışmaları bir diğer siyasi faaliyet seklidir.

Sendikalar, siyasal ve ekonomik konjonktür göre çok çeşitli siyasi faaliyet şekilleri geliştirebilmektedir. Bu siyasi faaliyet şekilleri arasında yaygın olarak sayılabilecekler siyasi parti kurmak, siyasi partileri finansal açıdan desteklemek, siyasi partileri manevi açıdan desteklemek, kitle iletişim araçları kullanarak kamuoyu oluşturmak, sendika liderlerini parlamentoya sokmak, ve iktidardaki partinin bir yayın organı olarak faaliyette bulunmak olarak işaret edilebilir.