SEKTÖREL İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ

İş kazalarının ve meslek hastalıklarının önüne geçebilmek amacıyla 30 Haziran 2012 tarihinde resmi gazetede yayımlanarak 1 Ocak 2013 tarihinde yürürlüğe giren 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kamu ve özel sektör ayırt etmeksizin ülkemizdeki tüm iş yerlerini kapsamı içerisine almıştır.

Deri ve deri mamulleri sektörü ihracatı 2019 yılında %2,6 oranında artarak 1,63 milyar dolar seviyesinde gerçekleşmiştir. Sektörün en önemli ihraç kalemini %56,9’luk pay ile ayakkabılar oluşturmaktadır.Deri eşya, ham ve işlenmiş deri ürünleri ile postlar ve kürklerin ihracatımızdaki payları sırasıyla % 20,7,%12,5 ve %9,8’dir.

Tablo 2.1 İşyeri Tehlike Sınıfları Tebliğinde Deri imalatı sektörünün ve alt iş kollarının tehlike sınıfları
15 Deri ve ilgili ürünlerin imalatı TehlikeSınıfı
15.1 Derinin tabaklanması ve işlenmesi; bavul, el çantası, saraçlık ve koşum takımı
imalatı; kürkün işlenmesi ve boyanması
15.11 Derinin tabaklanması ve işlenmesi; kürkün işlenmesi ve boyanması
15.110 Deri ve kürklü deri imalatı (kürkün ve derinin tabaklanması, sepilenmesi,
boyanması, cilalanması ve işlenmesi) Çok Tehlikeli
15.111 Kürklü derinin ve postların kazınarak temizlenmesi, kırkılması, tüylerinin
yolunması ve ağartılması (postlu derilerin terbiyesi dahil) Çok Tehlikeli
15.113 Deri ve kösele esaslı terkip ile elde edilen levha, yaprak, şerit deri ve kösele
imalatı Çok Tehlikeli
15.12 Bavul, el çantası ve benzerleri ile saraçlık ve koşum takımı imalatı (deri giyim
eşyası hariç)
15.12.07
Deri, kösele, karma deri ve diğer malzemelerden bavul, el çantası, cüzdan, okul
çantası, evrak çantası, deriden sigaralık, deri ayakkabı bağı, kişisel bakım, dikiş,
vb. amaçlı seyahat seti, vb. ürünlerin imalatı
Tehlikeli
15.12.08 Deriden veya diğer malzemelerden saraçlık ve koşum takımı imalatı (kamçı,
semer, eyer, tasma kayışı, heybe, vb.) Tehlikeli
15.12.09 Deri saat kayışı imalatı Tehlikeli
15.12.10 Plastik veya kauçuk saat kayışı imalatı Tehlikeli
15.12.11 Kumaş ve diğer malzemelerden saat kayışı imalatı (metal olanlar hariç) Az Tehlikeli
15.12.12 Tabii/terkip yoluyla elde edilen deri ve köseleden taşıma ve konveyör bantları
imalatı Tehlikeli
15.2 Ayakkabı, bot, terlik vb. imalatı
15.20 Ayakkabı, bot, terlik vb. imalatı
15.20.15 Deriden ayakkabı, mes, bot, çizme, postal, terlik, vb. imalatı (tamamıyla
tekstilden olanlar ile ortopedik ayakkabı ve kayak ayakkabısı hariç) Tehlikeli

Tablo 2.1 İşyeri Tehlike Sınıfları Tebliğinde Deri imalatı sektörünün ve alt iş kollarının tehlike sınıfları
15 Deri ve ilgili ürünlerin imalatı Tehlike Sınıfı
15.1 Derinin tabaklanması ve işlenmesi; bavul, el çantası, saraçlık ve koşum takımı imalatı; kürkün işlenmesi ve boyanması
15.11 Derinin tabaklanması ve işlenmesi; kürkün işlenmesi ve boyanması
15.110 Deri ve kürklü deri imalatı (kürkün ve derinin tabaklanması, sepilenmesi,
boyanması, cilalanması ve işlenmesi) Çok Tehlikeli
15.111 Kürklü derinin ve postların kazınarak temizlenmesi, kırkılması, tüylerinin
yolunması ve ağartılması (postlu derilerin terbiyesi dahil) Çok Tehlikeli
15.113 Deri ve kösele esaslı terkip ile elde edilen levha, yaprak, şerit deri ve kösele imalatı Çok Tehlikeli
15.12 Bavul, el çantası ve benzerleri ile saraçlık ve koşum takımı imalatı (deri giyim eşyası hariç)
15.12.07
Deri, kösele, karma deri ve diğer malzemelerden bavul, el çantası, cüzdan, okul
çantası, evrak çantası, deriden sigaralık, deri ayakkabı bağı, kişisel bakım, dikiş,
vb. amaçlı seyahat seti, vb. ürünlerin imalatı Tehlikeli
15.12.08 Deriden veya diğer malzemelerden saraçlık ve koşum takımı imalatı (kamçı,semer, eyer, tasma kayışı, heybe, vb.) Tehlikeli
15.12.09 Deri saat kayışı imalatı Tehlikeli
15.12.10 Plastik veya kauçuk saat kayışı imalatı Tehlikeli
15.12.11 Kumaş ve diğer malzemelerden saat kayışı imalatı (metal olanlar hariç) Az Tehlikeli
15.12.12 Tabii/terkip yoluyla elde edilen deri ve köseleden taşıma ve konveyör bantları imalatı Tehlikeli
15.2 Ayakkabı, bot, terlik vb. imalatı
15.20 Ayakkabı, bot, terlik vb. imalatı
15.20.15 Deriden ayakkabı, mes, bot, çizme, postal, terlik, vb. imalatı (tamamıyla
tekstilden olanlar ile ortopedik ayakkabı ve kayak ayakkabısı hariç) Tehlikeli

Tabaklama derinin ana maddesi olan kolajenin bozunmadan ve kokuşmadan kullanılabilecek sağlam bir yapıya dönüştürülmesi işlemidir.

Retenaj “Tekrar Tabaklama” anlamına gelen bu aşamada, derilere, daha fazla dolgunluk, yumuşaklık, sıkı bir tutum, sıkı ve düzgün bir cilt gibi özelliklere
ek olarak, beyaz bir renk, dayanıklılık, buruşukluk gibi özel cilt efektleri retenaj işlemi ile kazandırılmaktadır.

Tablo 2.3 Deri ve Deri Ürünleri İmalatı Sektöründe Risk Faktörleri, Tehlike ve Riskler
DERİ VE DERİ ÜRÜNLERİ İMALAT SEKTÖRÜNDE RİSK FAKTÖRLERİ
İSG Risk Faktörleri Tehlike Tehlike Kaynağı Riskler
Fiziksel Risk Faktörleri
Mekanik

Dönen, hareketli iş ekipmanları Vücut travmaları (Sıkıştırma, ezilme, kesilme, vb.).

Elektrik
Elektrik tesisatı, trafo, jeneratör, yıldırım, statik elektrik,akümülatör, iş ekipmanları
Elektrik akımına, kapılma, elektrik şoku, kanda ayrışma, kalpte fibrilasyon, doku yanıkları ve tahribatı,
Termal
Termal konfor şartları
Sıcaklık (Düşük-Yüksek) Nem (Düşük-Yüksek) Hava akım hızı (Düşük-Yüksek)
Radyant ısı)Atmosferik şartlar, İş ekipmanları ile çalışmalar Radyant ısı
kaynakları(ısıtma, aydınlatma sistemi)Havalandırma sistemi (tabi, cebri)
Yüksek sıcaklık ve nemli ortamlarda çalışmalarda sıcak çarpması, aşırı terlemeye
bağlı olarak tuz ve mineral kayıpları, ısı krampları, dikkat bozuklukları, aşırı yorgunluk, çalışanların vücutlarının çeşitli kısımlarında mantar oluşumu (tinea pedis vb.), terli olarakhava akımlarına maruz kalmaya bağlı olarak soğuk algınlıkları, üst solunum yolu hastalıkları ve kas spazmları gözlenmektedir.
Aydınlatma

Aydınlatma sistemi Gözlerin etkilenmesi; Yetersiz görüş, kırma kusurları,yansıma
Gürültü
İş ekipmanları, makineleri, klima havalandırma sistemleri, havalandırma, vb. işlemler Geçici ve kalıcı işitme kaybı, kulak çınlaması, hipertansiyon, ritim bozuklukları, uyku düzensizliği, gürültülü ortamlarda çalışmalarda dikkat dağınıklığı ve iletişim

Kimyasal Risk Faktörleri: Alevlenir maddeler 

Kazan dairesi, akaryakıt vb alevlenir madde depoları, dizel, benzinli forklift vb. iş ekipmanları, arıtma, kanalizasyon, hava gazı, boya terbiye, solventle iş ekipmanı temizlik işlemleri, vb.

Solunum sistemi hastalıkları solunum yollarında iritasyon, öksürük, göğüste
yanma hissi, nefes darlığı, zor nefes alma, boğulma, alerjik astım, baş ağrısı, baş
dönmesi vb.) doğru yanıt E seçeneğidir.

Deri ve Deri Ürünleri İmalatı Sektöründe
Kullanılan Kimyasalların Listesi
Deri ve deri ürünleri imalatı sektöründe kullanılan kimyasallardan sektöre özgü olduğu düşünülen önemli bir kısmı aşağıda listelenmiştir.
1. Fungusitler-bakterisitler
2. Kireç
3. Kaolin
4. Emülgatör
5. Sodyum sülfür
6. Sodyum sülfidrat
7. Sülfürik asit
8. Formik asit
9. Tabaklama maddeleri (krom-vegetal, vb.)
10. Sodyum bikarbonat
11. Sodyum formiyat

Kükürt, deri ve deri ürünleri imalatı sektöründe
kullanılan kimyasallardan değildir.

Deri İmalatında Yaş İşlemlerde Kullanılan
İş Ekipmanları
• Ahşap dolap
• Mikserler (krom-fiberglas)
• Pervaneler (ahşap-beton-fiberglas)
• Etleme Makinesi
• Yaş Traş Makinesi
• Sıkma Makinesi
• Açkı-Sıkma

Rotopres, deri imalatında kuru işlemlerde kullanılan iş ekipmanlarındandır.

Genellikle inek, manda, sığır, dana gibi büyükbaş hayvanların derisi genellikle köselenin elde edil­mesinde kullanılır. Keçi, oğlak, kuzu, koyun gibi küçükbaş hayvanlardan ise yün ve ince deri elde etmede faydalanılır.

 

Ham deri; kireç­leme, tabaklama, boyama, yağlama ve finisaj gibi karmaşık süreçlerden geçirilerek mamül deriye dönüştürülür. Topraklama ham derinin dönüştürme süreçlerinden biri değildir.

Etleme (Kavaleto): Kireçlik işlemiyle şişen derinin, yağlı tabakası olan hipodermisin mekanik olarak deriden uzaklaştırıl­ması işlemidir.

 

Spesifik enzimlerin kullanımıyla deri üretimin­de işe yaramayan tipteki proteinlerin çözünmesi sağlanır. Kürklük deri üretiminde sadece sama aşa­ması uygulanmaktadır. Bu işlem basamağında in­san sağlığı için tehlike arz eden hidrojen sülfür gazı açığa çıkmaktadır.

 

Retenaj İşleminde Kullanılan Kimyasal Maddeler; • Sentetik, mineral ve bitkisel tanenler • Reçineli Tanenler • Polimerler • Aldehitlerdir. Yaş işlentileri bitirilen derilerin kullanım özel­liklerini iyileştirmek için yapılan işlemlere “Finisaj” denir.

Deri ve deri ürünleri imalatı sektöründe aşağıdakilerden hangisi İSG fiziksel risk faktörleri içinde; elektrik, mekanik, termal, aydınlatma, gürültü, titreşim, toz sayılır.

Deri işlemede en yoğun kulla­nılan kimyasallardan birisi krom tuzlarıdır. Günümüzde tabaklama işlemlerinde krom tuzları kullanılmaktadır Krom tuzları tabaklamanın süresini kısaltma­sı, deriye ısı direnci kazandırması, bakteriyel etkiyi azaltması ve ucuz olması nedeniyle sıklıkla kullanılır.

Deri İmalatında Yaş İşlemlerde Kullanılan Yardımcı Tesisler ; Forklift -Kompresör -Buhar kazanı-Transpaletler -Konveyör bantlardır. Rotopres ise deri imalatında kuru işlemlerde kullanılan iş ekipmanları içinde yer alır.

Yaş işlentileri bitirilen derilerin kullanım özel­liklerini iyileştirmek için yapılan işlemlere “Finisaj” denir. Finisaj işleminde farklı özelliklere sahip kim­yasal maddeler deri yüzeyine uygulanır ve buna ila­ve olarak fiziksel işlemler ile deri görünümü büyük ölçüde veya tamamen değiştirilir.

Deri imalat sektörün­de karşılaşılan tehlikeli fiziksel risk faktörleri; mekanik, elektrik, termal, aydınlatma, gürültü, titreşim, tozdur.