Havacılıkta İş Sağlığı ve Güvenliği

1915 senesinde Almanya’da havacıları test etmek için bir tıbbi servise başlanılmış ve ilerleyen senelerde, yetişmiş pilotlar arasında yaşanan kayıpların
yüzde 90’ının pilotların aslında fiziksel durumdan kaynaklanan kusurların sonucu olduğu anlaşılmıştır. Yaşanan bu yüksek kayıp, uçmak için gerekli tıbbi standartların oluşmasına zemin teşkil etmekle, uçmanın insan fizyolojisinde husule getirdiği etkileri ortaya çıkartacak yoğun bir çalışmaya başlangıç teşkil etmiş oldu. Bu durum ‘Havacılık Tıbbı’nın gerçek başlangıcı olarak kabul edilebilir.

Yolcu uçaklarından, uzay mekiklerine kadar geniş bir alana yayılan havacılık sektörünün bütününü içerisine alan “Havacılık Sağlığı ve Güvenliği” yalnız uçuş ekibini değil sektördeki tüm çalışanları kapsam alanında tutmak zorundadır. Çünkü sektör içerisinde meydana gelecek bir ihmalin veya sonucunda
yaşanacak bir kazanın etkileri lokal kalmayıp sektörün bütününü etkilemektedir.

Havaalanını; kontrol kulesi operatörleri, itfaiye, güvenlik personeli, polis,
bakım ve onarım, kargo hizmetleri, yer taşımacılığı, uçak sanitasyon ve hijyen, gıda hizmetleri ve bagaj taşımanın yer aldığı büyük bir fabrika olarak düşünebiliriz.

Halka güvenli ve verimli hizmet verebilmek için bu yetki çemberleri koordine edilmeli ve entegre edilmelidir. Karşılaşılabilecek risklerin yönetimi,
tüm havaalanı personeli tarafından ortak bir anlayışla başarılı bir şekilde yürütülmesine olanak tanınmalıdır. FAA tarafından önerilen 5 Adımlı Risk Analizi aşağıdaki sıra ile yürütülmelidir.
• Sistemin Tanımlanması
• Tehlikelerin Belirlenmesi
• Risklerin Analiz Edilmesi
• Risklerin Değerlendirilmesi
• Risklerin Azaltılması

Havaalanı bakım faaliyetlerinde yapılacak risk analizinin birinci basamağı, iş yerindeki olası sağlık ve güvenlik tehlikelerinin tanımlanması ve belirlenmesi ile bir bilgi havuzu elde edilmesidir. Bu nedenle, toplanan bilgilerin, sağlık tehlikelerinin nicel değerlendirilmesi ve kontrol tedbirlerinin tasarımı için sağlam
bir temel oluşturacağı muhakkaktır. Kapsamlı bir analiz aşağıdaki unsurlardan oluşur:
• Endüstriyel süreçlerin incelenmesi
• Tehlikeli maddelerin belirlenmesi
• Çalışma ortamının incelenmesi
• İş uygulamaları ve işçi-iş etkileşimleri

Havaalanı tesislerinin bakım seviyelerine ve ilgili
işlevlerine bölünmesi uluslararası kabul görmüş uygulamalara
göre üç farklı seviyede ele alınmaktadır.
• Seviye I Bakımı
Uçuş hattının bulunduğu alanda gerçekleştirilen
bakımlarda; küçük onarım, sistem
kontrolleri, uçak iç temizliği, yakıt ve malzeme
ikmali yer alır.
• Seviye II Bakımı
Büyük hangarlarda gerçekleştirilen bakımlar;
Seviye I’e göre daha kapsamlı onarım ve
revizyonu içermekle beraber uçak sistemleri
üzerinde yapılmaktadır.
• Seviye III Bakımı
Bağımsız atölyelerde gerçekleştirilen bakımlar;
sistemlerin sökülmesi, bileşenlerine
ve ekipmanlara ayrıştırılarak temel
bakım ve revizyon çalışmalarını kapsamaktadır.
Bu atölyeler, tipik endüstriyel
üretim ve bakım süreçlerini sağlayabilen
tezgâhlarla donatılmıştır.

Gürültü ve titreşim, radyo frekansı (RF) radyasyonu, iyonlaştırıcı radyasyon, sert hava koşulları ve ergonomik ve psikososyal faktörler sayılabilir.

Kas-iskelet sistemi bozukluklarını özellikle bel ağrıları, kargonun kimyasal muhteviyatı ile ilgili riskler, gürültü ve çevreye yayılan egzoz gazları, kötü aydınlatma ve ayrıca çalışma esnasında karşılaşılan kayma ve düşme tehlikeleri, hassas ve sıkı zaman çizelgeleri ile karşı karşıya kalmaktan doğan yoğun stres.

Havacılık sektöründe stres; Hava Trafik Ekibi, Kabin Ekibi ve Yer Personeli olmak üzere üç farklı grupta değerlendirilmektedir.

Stres genellikle bireysel bir sorun olarak kabul
edilir ancak mesleki özellikleri taşımaktadır ve çoğu
işçide stres reaksiyonuna neden olabilecek ‘iş stresi’;
• yetersiz iş organizasyonu,
• liderlik,
• yüksek iş talepleri,
• yapılan işin önemli koşullarını kontrol etme
fırsatlarının olmaması,
• iş yerindeki iş arkadaşları ve denetçilerin
destek eksikliği,
• teknik ve çevresel engeller,
• verilen emek ile alınan ücret arasındaki
dengesizlikler,
• müşteriler, yolcularla, iş arkadaşlarıyla, denetçilerle
ve yönetimle kurulan duygusal
ilişkiler
gibi etkenlerle karşımıza çıkmaktadır.

Yorgunluk hem zihinsel hem de fiziksel olarak karşımıza çıkmaktadır. Kişinin yaşam kalitesini etkilediği gibi psikolojik aşırı yük, iş kalitesinin bozulmasına neden olabilir. Bunlar, iş ortamında dikkatsizlik, odaklanma yeteneğinde azalma gibi problemlere yol açarak mesleki açıdan bir tehlike hâline gelir.

Tükenmişlik hissi ise stresli koşullar altında çalışma sonucu ortaya çıkan bir durum olarak tanımlanmıştır. Tükenmişlik, duygusal yorgunluk, dışlanma veya alay konusu olmak gibi kişisel başarıyı ve profesyonel etkinliği azaltan bir durum olarak kendini gösterebilir.

Mesleki zorluklar ile ilgili iş özellikleri arasında; yüksek iş beklentileri, düşük kontrol (kişinin kendi işinden sorumlu olmaması ve karar alma çalışmalarına katılmama), iş arkadaşlarının ve denetçilerin destek eksikliği sayılabilir.

Emek-Ödül dengesizliği de iş stresine neden olan
faktörlerden birisidir. Emek ve ödül arasındaki
dengesizlik, iş yerindeki emeği yüksek olan fakat
karşılığında düşük seviyede ödüllendirilen çalışanların
arasında strese yol açar. Ödül üç bileşenle
tanımlanır: maaş veya ücret, iş güvencesi ve idareciler
tarafından işçiye yapılan hürmet ve takdir gibi
maddi olmayan ödüller. Bu tanıma göre çalışma
stresinin azaltılması ancak bu dengesizliğin giderilmesi
ile mümkündür.

Başkalarının yaşamı ve refahı için sorumluluk görevi, en güçlü mesleki stres faktörlerinden biri olarak seçilmiştir. Havacılık ortamında, temel stres faktörünün,
yaşam sorumluluğu nedeniyle hatalara karşı en az tolerans olduğu çeşitli meslekler vardır;Pilotlar, Hava Trafik Kontrolörleri, İtfaiyeciler ve Acil Yardım Personelleri.

Ergonomi, mekanik ve elektronik makine ve aletlerle çalışan kişilerin davranış ve faaliyetlerinin incelenmesi olarak tanımlanır.

Ergonominin amacı, verimliliği ve üretkenliği artırmak, güvenliği artırmak, işçi konforunu ve sağlığını artırmaktır. Verimliliği ve üretkenliği artırmak, çıktıyı optimize ederek, çalışan için yeterlilik gereksinimlerini en aza indirerek, belirli bir
iş için gerekli işçi sayısını azaltarak insan-makine sisteminin güvenilirliğini artıracaktır. Güvenliği artırmak, aletlerin ve sistemlerin doğru eğitimi ve doğru kullanımı, karmaşık görevler için özel yardımcıların geliştirilmesi ve sistem arızasını veya arızasını tespit etmek için izleme ve alarm cihazlarının geliştirilmesiyle sonuçlanacaktır.

Havacılık faaliyetlerinin gerçekleştiği ortamlarda
maruz kalınan tehlikeleri 4 farklı alan özelinde
incelemek gerekir.
• Manyetik ve Radyoaktif Tehlikeler
• Kimyasal Tehlikeler
• Biyolojik Tehlikeler
• Biyomekanik Tehlikeler

Hava taşıtları üzerindeki olası biyolojik maruziyet kaynakları şunlardır:
• Gemide hazırlanan veya ithal edilen (özellikle işlenmemiş olduğunda) gıdalar
• Su
• Yer personelinin tuvaletleri ve su havuzlarını temizleyerek ve sıhhi tesisat sistemi üzerinde çalışarak maruz kalabileceği atık
• Taşıma sırasında kapların hasar görmesi durumunda kazara açığa çıkabilecek biyolojik olarak aktif malzemeler
• Taşınan hayvanlar ve sinekler, pireler, sivrisinekler, sıçanlar vb. gibi önemli halk sağlığı sorunlarına neden olan bir dizi bulaşıcı hastalığı yayabilen canlılar 

Fırlatma koltukları, Kaldırma ve Taşıma, Aşırı Hava ve Rakıma Maruz Kalma, Kimyasal Koruyucu Ekipman