Deri ve Deri Ürünleri Sektöründe İş Sağlığı ve Güvenliği

Ham deri kireçleme, tabaklama, boyama, yağlama ve finisaj gibi karmaşık süreçlerden geçirilerek mamül deriye
dönüştürülür.

Orta Asya

Deri hazır giyim firmaları; İstanbul ve İzmir’de yoğunlaşmaktadır.

İstanbul-Tuzla, Tekirdağ-Çorlu, Bursa, Balıkesir-Gönen, Bolu- Gerede, İzmir-Menemen, Uşak, Isparta, Manisa-Kula, Hatay

Sektörün en önemli ihraç kalemini %56,9’luk pay ile ayakkabılar oluşturmaktadır.

İş yerlerinde yetersiz iş sağlığı ve güvenliği uygulamaları insanların yaşamdan kopmasına ya da yaşam kalitesinin düşmesine yol açtığı gibi yaşanan iş gücü ve maddi kayıplar dünyadaki toplam gayrisafi millî hasılanın %4 üne yakın bir kayıp oluşturmaktadır.

Ülkemizde  iş kazalarının en fazla yaşandığı sektörlerin başında metal, inşaat, taşımacılık, kimya, tekstil, plastik, maden sektörü gelir.

İş kazalarının ve meslek hastalıklarının önüne geçebilmek amacıyla 30 Haziran 2012 tarihinde resmi gazetede yayımlanarak 1 Ocak 2013 tarihinde yürürlüğe giren 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kamu ve özel sektör ayırt etmeksizin ülkemizdeki tüm iş yerlerini kapsamı içerisine almıştır.

Ülkemizde meslek hastalıkların en fazla yaşandığı sektörlerin başında metal, maden, plastik, gıda, inşaat, kimya ve maden sektörü gelmektedir.

Ham derilerin kullanım amacına uygun çeşitli kimyasal ve mekaniksel işlemlerden geçirilerek kullanılabilir duruma getirilmesine Dericilik, Deri İşlemeciliği veya Deri Teknolojisi denir.

• Deri ve kürklü deri imalatı (kürkün ve derinin tabaklanması, sepilenmesi,
  boyanması, cilalanması ve işlenmesi)
• Kürklü derinin ve postların kazınarak temizlenmesi, kırkılması, tüylerinin
  yolunması ve ağartılması (postlu derilerin terbiyesi dahil)
• Deri ve kösele esaslı terkip ile elde edilen levha, yaprak, şerit deri ve kösele
  imalatı

Günümüzde deri üretiminde en çok kullanılan pikle asidi sülfürik asit ve formik asit tir. Sülfürik ve formik asidin aşındırıcı etkisi olması nedeniyle insan sağlığı açısından zararlı kimyasallardır.

Etleme işlemi sayesinde derinin arka yüzeyinde kalmış olan et ve yağlar alınmaktadır. Bu işlem basamağında iş güvenliği açısından etleme makinesi önem taşımakta olup, gerekli önlemler alınmadığında etleme makinesine parmak el sıkışması gibi iş kazaları yaşanmaktadır. Zeminin kaygan olması nedeniyle çok dikkat edilmelidir.

Derilere, daha fazla dolgunluk, yumuşaklık, sıkı bir tutum, sıkı ve düzgün bir cilt gibi özelliklere ek olarak, beyaz bir renk, dayanıklılık, buruşukluk gibi özel cilt efektleri retenaj işlemi ile kazandırılmaktadır. Retenaj dolaplarında bu işlem nötralizasyon, retenaj, boyama ve yağlama ile tamamlanır.

Deri imalatı sektöründe Kimyasal kaynaklı tehlike ve risklere rastlanılır. Solunum, deri, sindirim, göz maruziyetlerine bağlı olarak bu sistemlere ait atopik, dermatit, alerjik solunum sistemi hastalıkları, alerjik konjuktivit vb. hastalıklar görülebilir.

Biyolojik riskler

• Fiziksel risk faktörleri
• Kimyasal risk faktörleri
• Biyolojik risk faktörleri
• Ergonomik risk faktörleri
• Psikososyal risk faktörleri

Solunum: Yanma hissi, boğazda hassasiyet, baş ağrısı, baş dönmesi, zor nefes alma, nefes darlığı.
Deri: Kızarıklık, ağrı, deride kabarcık, ciddi yanık.
Göz: Kızarıklık, ağrı, ciddi derin yanık, görme kaybı.
Yutma: Boğazda hassasiyet, karın ağrısı, kusma, şok ve damarlardaki büzülmeye bağlı dolaşım yetmezliği

• İş yerinde kullanılan, üretilen ya da iş ve işlemler esnasında ortaya çıkan kimyasalları içeren, kimyasalların tehlikeli ya da tehlikeli olmayan ayrımı yapılmış hâlde bir “Kimyasal Envanteri”nin çıkarılması,
• Kimyasal Envanterinde yer alan kimyasallarla ilgili yönetmeliğe uygun nitelikte Malzeme Güvenlik Bilgi Formlarının (MSDS) temini,
• Kimyasal maruziyet alanlarının tespiti ve iş yeri vaziyet planları üzerine işlenmesi, maruziyetin türü, seviyesi ve süresinin iş güvenliği uzmanı ve iş yeri hekimince belirlenerek, maruziyet listelerinin çıkarılması,
• Maruz kalınan kimyasalların özellikleri dikkate alınarak “İş Sağlığı Gözetimi” uygulamalarının nasıl yürütüleceğinin belirlenmesi,
• Kimyasallarla ilgili olarak “Güvenli Çalışma Talimatı, “Güvenli Depolama ve Aktarma Talimatı, vb. talimatların hazırlanması,
• Kimyasallarla ilgili süreçlerde oluşması muhtemel artık ve atıkların toplanması, depolanması ve bertaraf edilmesi ile ilgili kuralları belirleyen talimatların hazırlanması,
• İş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimince çalışanların; kimyasalların işaretlenmesi, kimyasallarla çalışmalarda güvenlik kuralları, kimyasallardan etkilenme ve korunma yolları, gerekli KKD lerin kullanılması vb. konular ile yasal gereklilikleri sağlayacak nitelikte eğitim programı hazırlanması ve uygulanması hedeflenmelidir.

• Dökülme ve sızıntı için emici/absorban malzeme bulundurulması, sıçramaya karşı uygun KKD kullanılması
• Makine koruyucuların kullanılması
• Uygun kablo kesiti, izolasyon ve tablo, sigorta, kaçak akım vb. donanımların kullanılması, tevzi panolarının
  kilitli tutulması, çalışanların yalıtkan malzeme üzerinde çalışması, elektrik topraklamalarının yapılması
• Bakteriler, virüsler, mantarlar, diğer biyolojik faktörlere yönelik tarama testlerinin yapılması
• Zeminde su birikmesinin önlenmesi, düzenli aralıklarla paspas ve kurulama yapılması, temizlenmesi ve
  kaymaz ayakkabı giyilmesi
• Gürültü azaltıcı tedbirlerin kaynağından itibaren alınması, uygun KKD kullanılması

 • Gergi makinesi (otomatik-mekanik)
• Kuru Tıraş Makinesi
• Düz pres ütü
• Rotopres
• Boya Makinesi
• Zımpara Makinesi
• Ahşap/Çelik Tav dolabı
• Ölçüm (Desi) Makinesi
• Toz Alma Makinesi