ŞEHİRCİLİK

Planlama; amaçların ve bu amaçlara ulaşılabilmesi için gerekli olan faaliyetlerin belirlenme sürecidir. Bu süreçte, yönetim gerekli olan bilgileri toplar ve bu bilgilerden yararlanarak amaçlarını belirler. Dolayısıyla planlama, yönetimin en temel işlevlerinden biridir.

Seçeneklerden A-B-C- ve D seçenekleri büyükşehir planlamanın amaçlarındandır. E. seçeneği ise kapsamlı planlama yaklaşımıdır.

Bölgeleme (Zoning): Kentin farklı işlevlerini, bir arada, farklı bölgelerde toplayarak kenti bölgelere ayırmış ve kentin büyümesinde önem kazanmıştır.

Ana gelişme programları, kentin gelişimini sağlayacak stratejilerle projeler üretmeyi amaçlar. Bu programlar bölgesel veya ulusal (Ulusal Kalkınma Planı) ölçekli olabilirler.

Büyükşehir planlamasının üçüncü evresini, planın oluşturulması ve kesinlik kazanması oluşturur.

Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planında, planlama projesi Doğu Marmara Bölgesiyle ilgilidir. Bu proje, İstanbul büyükşehir bölgesinin ekonomik ve sosyal meselelerine çözüm yolu bulmak, yeni gelişme merkezleri belirleyerek aşırı şehirleşme ve merkezleşmenin yükünü azaltmak amacını taşır.

Yedinci ve sekizinci beş yıllık kalkınma planlarında konuyla ilgili görüşlerde Metropoller ülkenin en önemli merkezleri olarak finans, turizm, kültür ve sanat şehri kimlikleri ön plana çıkarılarak, ulusal ve uluslararası düzeyde çağdaş birer kent haline getirilecektir.

Büyükşehir belediye yönetiminin organları 5216 sayılı kanunun 3. maddesinde, Büyükşehir belediye meclisi, Büyükşehir belediye encümeni ve Büyükşehir belediye başkanı olarak sayılmıştır.

Büyükşehir belediye meclisi, büyükşehir belediyesinin karar organıdır ve ilgili kanunda gösterilen esas ve usullere göre seçilen üyelerden oluşur. Büyükşehir içindeki diğer belediyelerin başkanları, büyükşehir belediye meclisinin doğal üyesidir.

Büyükşehir ve büyükşehir kapsamındaki ilçe ve ilk kademe belediye başkanları görevlerinin devamı süresince siyasi partilerin yönetim ve denetim organlarında görev alamaz; profesyonel spor klüplerinin başkanlığını yapamaz ve yönetiminde bulunamaz. (5216 sayılı kanun, m.17).

Büyükşehirler diğer şehirlere oranla çok daha kalabalık ve kent yaşamı açısından daha karmaşık sosyal, ekonomik ve kültürel koşullara sahiptir. Bu özelliğinden dolayı yönetiminde büyük zorluklarla karşılaşılmaktadır.

20.yy'da ortaya çıkan 'sorunların rasyonelliğinin daha kapsamlı algılanışı' modern büyükşehirlere uygulanmıştır. Bunun sonucunda kapsamlı büyükşehir planlamaya yönelik ilk girişimler ortaya çıkmıştır. Kapsamlı planlama yaklaşımına göre kent planlamasının mantığı şunlara dayanmıştır:
• Geniş kapsamlılık,
• Arazilerin uzun dönemli kullanımı,
• Çevrenin korunması,
• Toplu konut ve programlı gelişmenin kamu yararına kullanılması

1970'lerin sonlarından itibaren merkezileşmenin verimliliği ve planlamaya olan devlet müdahalesi tartışılmaya başlanmıştır. Bu tartışmalar, insanların kendi yaşam mekanlarını istedikleri gibi şekillendirme görüşü ve şehir planlaması disiplinlerindeki gelişmelerle birleşince yeni planlama anlayışlarını gündeme getirmiştir.

Dünyadaki çeşitli uygulamalara bakarak büyükşehir planlamanın amaçlarını aşağıdaki şekilde özetleyebiliriz.
• Metropolitan alan ekonomisinin gelişimini önceden kestirmek, kısmen de olsa etkilemeye çalışmak,
• Metropolitan ölçekteki altyapı ve hizmet programlarını yönlendirmek ve uygulanmasını sağlamak,
• Metropolitan alanın alt bölgeleri olan belediyeler arası koordinasyon sorunlarını çözümlemek,
• Metropolitan alanın tümünde ve alt bölgelerinde arazi kullanma kararlarını denetlemek,
• Metropolitan alanın ekolojik dengesinin bozulmasını ve çok çeşitli kirlenme türlerinin
doğmasıını önlemeye çalışmak,

Dünyadaki çeşitli uygulamalara bakarak büyükşehir planlamanın amaçlarını aşağıdaki şekilde özetleyebiliriz.
• Metropolitan alan ekonomisinin gelişimini önceden kestirmek, kısmen de olsa etkilemeye çalışmak,
• Metropolitan ölçekteki altyapı ve hizmet programlarını yönlendirmek ve uygulanmasını sağlamak,
• Metropolitan alanın alt bölgeleri olan belediyeler arası koordinasyon sorunlarını çözümlemek,
• Metropolitan alanın tümünde ve alt bölgelerinde arazi kullanma kararlarını denetlemek,
• Metropolitan alanın ekolojik dengesinin bozulmasını ve çok çeşitli kirlenme türlerinin
doğmasıını önlemeye çalışmak,

Büyükşehir ölçeğinde bir planlamanın sağladığı yararları şöyle sıralayabiliriz:
1. Büyükşehir planlama, yaptığı projelerle bölgenin ekonomik gelişimine katkıda bulunur.
2. Kent için gerekli olan hizmet programları büyükşehir ölçeğinde yönlendirilir ve uygulanır.
3. Büyükşehirin alt unsurları olan belediyeler arası koordinasyonun sağlanmasına katkıda bulunur.
4. Bölgedeki arazilerin kullanımlarının denetlemesini sağlayarak sağlıklı bir şehir ve çevre şekillenmesi sağlar.
5. Bölgenin ekolojik dengesinin bozulmasını önler ve çeşitli çevre kirlenmelerinin önüne geçer.

Büyükşehir alan planını gerçekleştirecek araçların başlıcaları; bölgeleme (zoning), arazi düzenlemeleri (parselasyon) ve ana gelişme programlarının hazırlanmasıdır.

Büyükşehir planlamasının üçüncü evresini, planın oluşturulması ve kesinlik kazanması oluşturur. Oluşturulacak planın içeriği şunları kapsamalıdır:
• Çeşitli amaçlar için ayrılan imar bölgelerini
• Alt yapı tesislerini,
• Birinci, ikinci, üçüncü derecede önemli ulaştırma sistemlerini, Kamuya ait bina ve alanları,
• Sosyal ve kültürel ihtiyaçların karşılanacağı yerleri, göstermelidir.

Büyükşehir planlamasının üçüncü evresini, planın oluşturulması ve kesinlik kazanması oluşturur. Oluşturulacak planın içeriği şunları kapsamalıdır:
• Çeşitli amaçlar için ayrılan imar bölgelerini
• Alt yapı tesislerini,
• Birinci, ikinci, üçüncü derecede önemli ulaştırma sistemlerini, Kamuya ait bina ve alanları,
• Sosyal ve kültürel ihtiyaçların karşılanacağı yerleri, göstermelidir.
Hazırlanan projelerin kesinlik kazanabilmesi için yerel veya merkezi idarelerce onaylanması gerekmektedir.

Sorunlar anakent alanının bütününden kaynaklanmakta iken bu sorunların çözülmesi için gerekli yetki ve malî kaynaklar birden çok mahallî idare birimi arasında paylaştırılmıştır. Nüfus artışı, sanayileşme, ulaşım, çevre sorunları ve teknolojide meydana gelen gelişmeler, kamu hizmetlerini kapsamını ve ölçek boyutlarını büyütmüştür. Bu durum, sorunların; çözümü, anakent alanı içinde kurulan ve koordinasyon içinde olmayan çok sayıda mahallî idarenin teşkilât yapısı, hizmet üretme kapasitesi ve yetersiz malî kaynaklarıyla çözümünü imkânsız hale getirmektedir.