ŞEHİRCİLİK

Polis (Yunanca), kelimesinin kök anlamı, Yunanistan’da bir şehir, veya şehir devleti olarak kabul edilmektedir.

Nekropol: Ölü şehir’ - bir mezarlık.

Broadbent’e göre (1990, 79) Eski Yunan çağından beri şehrin ya da şehir mekânlarının tasarım felsefesini belirleyen üç ana yaklaşım olagelmiştir:
a. Kusursuz bir planla başlanmalı ve bitirilmeli ki bu rasyonalist bir yaklaşımdır.
b. İnsan duyularının anlayabileceği bir olguyla başlanmalı ki bu da deneyci bir yaklaşımdır.
c. Deneme yanılma yoluyla şehirde nelerin ayakta durabileceği belirlenmeli ki bu da pragmatik bir yaklaşımdır.

1933 yılında Atina da yapılan Uluslararası Modern Mimari Kongresi CIAM (Congress Internationaux d’Architecture Moderne) sonucu ortaya çıkarılan Atina Sözleşmesi mimari ve Modern Akımın şehir planlamasındaki teorisini belirginleştirmiştir.

Tarihten günümüze şehirlere kronolojik olarak bakılırsa:
• Antik Çağ Dömemi
• Roma Dönemi
• Ortaçağ Dönemi
• Modern Dönem şeklinde sıralanabilir.

Monosentrik şehir:  Monosentrik şehir, henüz hızla büyüyen bir şehir yapısına sahip değildir. Nüfusu fazla değildir ve sadece aynı zamanda MİA (Merkezi İş Alanları) olarak işleyen bir servis merkezine sahiptir.

“Mackenney, “Medeniyet” kavramını da Roma’da bir şehir veya “civitas” gibi daha büyük bir topluluk içinde yaşayan ve vatandaş (civis) olarak tanımlanan insanlardan kaynaklandığnı vurgulamaktadır. Aristo, çoğunlukla asıl bağlamı dışında kullanılan bir ifadede, “insan doğası gereği bir poliste yaşama ya eğilimli bir hayvandır” demektedir.”

Büyük bir metropol kentsel saçak ile ayrılmış banliyölerle çevrili, ama büyükşehir hizmet alanı tarafından entegre bir sistem oluşturulmuş şehir yapısıdır.

“MÖ 8.yy’da ilk Yunan şehirleri oluşmasına rağmen, vatandaşların hak ve görevlerinin tanımlı olduğu biçimiyle polislerin M.Ö. 6. yy’da belirmeye başladığını belirtmektedir.”

“Modern Avrupa dilleri polis kelimesinin türevlerini yaygın olarak kullamıştır. Bu Helenistik dünyanın görüş etkisinin göstergesidir. Polis kelimesinden ayrıca; politika, siyaset, kelimeleri de türetilmiştir. Yunan çağından bugüne, türeyen kelimeler polis dahil; Polites ve politismos olan tam benzeri de, Latin, ve diğer Avrupa dillerine, sırasıyla Civis (vatandaşı), civilisatio (uygarlık) vb benzer şekilde türetilmiştir. Kelime “-polis” sözcük sonuna eklenerek çoğu şehir ve / veya devlete özel bir anlam katmıştır. Bazı örnekleri şunlardır:

Astropolis - yıldız ölçekli şehir / sanayi bölgesi; karmaşık bölge,

Cosmopolis - birçok farklı kültürlerden bir nüfusa sahip büyük bir kent merkezi;

Ecumenopolis - bütün bir şehri kapsayan bir evren ,

Megapolis- çeşitli kentler ve banliyöler tarafından birleştirilerek oluşturulmuş şehir.

Metropolis- bir koloni şehir, metropol büyük alanda bir Büyükşehir kentsel nüfus

Merkezi…

“Marx & Engels (2004; Avcı, S. 2004, 10 ) şehiri, “nüfusun, üretim aletlerinin, sermayenin, zevklerin ve gereksinimlerin bir merkezde toplanması” olarak tanımlanmaktadır.”

“Avcı, ekolojik unsurların, nüfus büyüklüğünü ve yoğunluğunu içerdiğini, Ekonomik

unsurlar sahada yer alan fonksiyonlara ve faaliyetlere, sosyal niteliklerin ise şehirleşmenin

derecesine işaret etmekte olduğunu günümüzde bir yerleşmenin şehir olup olmadığının

belirlenmesinde en fazla kabul gören kriterler arasında:

“Lynch, (1981) “iyi şehir yapısı” için beş kategori veya teori belirlemiştir. Bu teoriler

şunlardır: canlılık (sağlıklı bir çevre), hissiyat (mekân veya kimlik hissi), uyma (bir yerin

adapte olabilme yeteneği), erişim (insanlara, aktivitelere, kaynaklara, mekânlara, bilgiye),

ve kontroldür (çevrenin sorumluluk içinde kontrolü).”

Pozitif mekân, nispeten çevrilmiş, kentsel mekân (dış yapı mekânı) kesin ve ayırt edici şekle sahiptir. “Makuldür”, ölçülebilir ve belli sınırları vardır. Onu akabinde nispeten daha yavaş bir şekilde akan suyla dolu olarak düşünebiliriz.

Aldo Rossi (1973) kentin iki şeyi içerdiğini ortaya koymuştur: genel kentsel doku ve anıtlar. Genel kentsel doku, sokak ve meydanları belirleyen binalardan oluşmuştur.

Kaygalak ve Işık küreselleşme parelelinde “değisen ekonomik iliskiler ve kentler arasındaki ağ ekonomisi metropollesme sürecini geçmis dönemlerinkinden çok daha güçlü ve hızlı bir sekilde gelismesine neden olmaktadır. Basta Asya olmak üzere bu süreç çevre ülkelerde daha belirgin bir sekilde hissedilmektedir.

“Sitte, (1983, 149) kentsel mekânlar için şu önerilerde bulunmaktadır.

ve duyularla da bağlantılıdır.

uygulanmış ve şehrin güzelliğine katkıda bulunan unsurlar kullanılmalıdır.

şekillerinden gelen etki planlamanın temelinde kullanılmalıdır. Bina parsellerini

temel unsurlar olarak ayırmak yerine, cadde ve meydanlar kentsel tasarımın giriş

noktası olarak kullanılmalıdır.

kalanı maddi gereksinimleri karşılamak için feda edilir.”

“Pitoresk çalışmalar nesne odaklıdır ve kurulmuş bir sahne veya insan hareketlerinin destekleyicisi

gibi gözüken çevrenin görsel manzarasının altını çizer. Pitoresk tarzdaki kentsel

tasarım üzerine en çok hatırlanan çalışmalardan biri Gordon Cullen’ın (1961), “Concise

Townscape”dir.”

“Monosentrik şehir, henüz hızla büyüyen bir şehir yapısına sahip değildir. Nüfusu fazla değildir ve sadece aynı zamanda MİA (Merkezi İş Alanları) olarak işleyen bir servis merkezine sahiptir.”

“Yer çalışmaları geniş çapta araştırmayı içine alır. Moudon Norberg- Schulz (1980, 1985)’un çalışmalarına atıfta bulunmuştur, Thiel (1986), Lynch (1972, 1981) ve Charles Moore (1988) ’dan yer çalışmalarının temsilcileri olarak bahsetmiştir.”