ŞEHİRCİLİK - Deneme Sınavı - 3

Dokuzun Beş Yıllık Kalkınma Planında Kentiçi ulaşım maddesinde yerleşimin yoğun olduğu büyük kentlerde altyapı yapım maliyetlerinin yüksekliği ve mali kaynakların yetersizliği nedenleriyle gerekli yatırımlar yeterli ölçüde yapılamamakta, toplu taşım hizmeti iyileştirilememesinin nedenlerinden bahsedilmektedir. Kültürün Korunması, Geliştirilmesi ve Toplumsal Diyaloğun Güçlendirilmesi Başlığı Altında Yoğun göçün kentlerdeki sosyal katılımı olumsuz etkilendiğinden bahsedilmektir. Diğer b,c,d,e şıklarında belirtilen görüşler Onuncu Beş Yıllık Kalkınma Planında yer almaktadır. Doğru cevap A’dır.

Dokuzuncu Beş Yıllık Kalkınma Planında Kültürün Korunması ve Geliştirilmesi ve Toplumsal Diyaloğun Güçlendirilmesi başlığı altında:
• Yoğun göç ve çarpık kentleşme neticesinde ortaya çıkan sosyo-kültürel uyum sorunlarını azaltıcı
önlemler alınacağı belirtilmektedir. Doğru cevap B’dir.

Ülkemizde büyükşehir belediyelerinin tanımı, amacı ve kapsamı 5216 sayılı kanun ile düzenlenmiştir.
Bu kanuna göre büyükşehir belediyesi, en az üç ilçe veya ilk kademe belediyesini kapsayan, bu belediyeler arasında koordinasyonu sağlayan; kanunlarla verilen görev ve sorumlulukları yerine getiren, yetkileri kullanan; idarî ve malî özerkliğe sahip ve karar organı seçmenler tarafından
seçilerek oluşturulan kamu tüzel kişisini ifade eder. Aynı kanunda büyükşehir belediyesinin organları şöyle belirtilmiştir: Büyükşehir belediye meclisi, büyükşehir belediye encümeni, büyükşehir belediye başkanı. Doğru cevap tüm maddeler doğru olduğu için D’dir.

20.yy'da ortaya çıkan 'sorunların rasyonelliğinin daha kapsamlı algılanışı modern büyükşehirlere uygulanmıştır. Bunun sonucunda kapsamlı büyükşehir planlamaya yönelik ilk girişimler ortaya çıkmış tır. Kapsamlı planlama yaklaş ımına göre kent planlamasının mantığı şunlara dayanmıştır:

•  Geniş  kapsamlılık,

•  Arazilerin uzun dönemli kullanımı,

•  Çevrenin korunması,

•  Toplu konut ve programlı geliş menin kamu yararına kullanılması (Tekel, 2002, s.44-45).

Dünyadaki çeşitli uygulamalara bakarak büyükşehir planlamanın amaçlarını aşağıdaki şekilde özetleyebiliriz.

•  Metropolitan alan ekonomisinin gelişimini önceden kestirmek, kısmen de olsa etkilemeye çalışmak,

•  Metropolitan ölçekteki altyapı ve hizmet programlarını yönlendirmek ve uygulanmasını sağlamak,

•  Metropolitan alanın alt bölgeleri olan belediyeler arası koordinasyon sorunlarını çözümlemek,

•  Metropolitan alanın tümünde ve alt bölgelerinde arazi kullanma kararlarını denetlemek,

•  Metropolitan alanın ekolojik dengesinin bozulmasını ve çok çeşitli kirlenme türlerinin doğmasını önlemeye çalışmak, (Tekeli, 1991, s.52-53).

Büyükşehir ölçeğinde bir planlamanın sağladığı yararları şöyle sıralayabiliriz:

I. Büyükşehir planlama, yaptığı projelerle bölgenin ekonomik gelişimine katkıda bulunur

II. Kent için gerekli olan hizmet programları büyükşehir ölçeğinde yönlendirilir ve uygulanır

III. Büyükşehirin alt unsurları olan belediyeler arası koordinasyonun sağlanmasına katkıda bulunur

IV. Bölgedeki arazilerin kullanımlarının denetlemesini sağlayarak sağlıklı bir şehir ve çevre şekillenmesi sağlar

V. Bölgenin ekolojik dengesinin bozulmasını önler ve çeşitli çevre kirlenmelerinin önüne geçer

Sosyo-kültürel bilgiler: Büyükşehirdeki demografik yapı, sağlık hizmetleri, kültürel hizmetler, sosyal hizmetler bakımından bilgi toplama, sosyo-kültürel açıdan bilgi toplama alanlarını oluşturur.

Büyükşehir planlaması genel olarak dört evreye ayrılır; bilgi toplama evresi, amaç belirleme evresi, planın formüle edilmesi evresi, planın uygulanması ve değerlendirilmesi evresi.

5216 Sayılı Büyükşehir Belediyeleri kanunu’nun gerekçesinde şu ifadeler yer almaktadır: “Büyük kentlerde ortaya çıkan sorunlar gün geçtikçe ağırlaşmakta ve çözülmesi de o oranda zorlaşmaktadır. Sorunların başında bu alanlardaki yönetim yetersizliği gelmektedir.

Genel anlamda şehirleşme ve şehirleşme meseleleri ilk defa İkinci Beş yıllık Kalkınma Planında ayrıntılı ve tek başlık altında incelenmiştir. "Bölgesel gelişme, şehirleşme ve yerleş me" bölümünde değinilen şehirleşme ile ilgili görüş  ve öneriler şunlardır:

"Kentleşme desteklenecek ve kentleş meden ekonomiyi itici bir güç ve bir gelişme aracı olarak yararlanılacaktır."

Dokuzuncu Beş Yıllık Kalkınma Planında Konuyla İlgili görüşlerden biri de: Yoğun göç ve çarpık kentleşmenin oluşturduğu uyum sorunları terör ve asayiş başta olmak üzere toplumsal bütünlüğü ve uyumu zedeleyici ortamlar hazırladığını vurgulamaktadır

Büyükşehir planlamasının üçüncü evresini, planın oluşturulması ve kesinlik kazanması oluşturur.

Oluşturulacak planın içeriği şunları kapsamalıdır:

•  Çeşitli amaçlar için ayrılan imar bölgelerini

•  Alt yapı tesislerini,

•  Birinci, ikinci, üçüncü derecede önemli ulaştırma sistemlerini, Kamuya ait bina ve alanları,

•  Sosyal ve kültürel ihtiyaçların karş ılanacağı yerleri, göstermelidir

1970'lerin sonlarından itibaren merkezileş menin verimliliği ve planlamaya olan devlet müdahalesi tartışılmaya başlanmıştır. Bu tartışmalar, insanların kendi yaşam mekanlarını istedikleri gibi şekillendirme görüşü ve şehir planlaması disiplinlerindeki gelişmelerle birleşince yeni planlama anlayışlarını gündeme getirmiştir.

E

Dere yataklarının kurutulması kapsamlı planlama yaklaşımına göre kent planlamasının ilkelerinden değildir.

Yanıt C seçeneğidir.

1970'lerin sonlarından itibaren merkezileşmenin verimliliği ve planlamaya olan devlet müdahalesi tartışılmaya başlanmıştır.

Dünyadaki çeşitli uygulamalara bakarak büyükşehir planlamanın amaçlarını aşağıdaki şekilde özetleyebiliriz.

Metropolitan alan ekonomisinin gelişimini önceden kestirmek, kısmen de olsa etkilemeye çalışmak,
Metropolitan ölçekteki altyapı ve hizmet programlarını yönlendirmek ve uygulanmasını sağlamak,
Metropolitan alanın alt bölgeleri olan belediyeler arası koordinasyon sorunlarını çözümlemek,
Metropolitan alanın tümünde ve alt bölgelerinde arazi kullanma kararlarını denetlemek,
Metropolitan alanın ekolojik dengesinin bozulmasını ve çok çeşitli kirlenme türlerinin doğmasını önlemeye çalışmak, 

Metropolitan alanın alt bölgeleri olan belediyeleri yönetmek bunlardan biri değildir. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Büyükşehir alan planını gerçekleştirecek araçların başlıcaları; bölgeleme (zoning), arazi düzenlemeleri (parselasyon) ve ana gelişme programlarının hazırlanmasıdır.

Doğru yanıt E seçeneğidir.

Büyükşehir planlaması genel olarak dört evreye ayrılır; bilgi toplama evresi, amaç belirleme evresi, planın formüle edilmesi evresi, planın uygulanması ve değerlendirilmesi evresi.

Planın yürürlükten kaldırılması evresi, büyükşehir planlaması genel evreleri arasında yer almaz. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Büyükşehir planlamasının ilk evresi bilgi toplamadır. Amaçların belirlenmesi için mevcut durumun eksiksiz bir şekilde bilinmesi gerekir. Bu sebeple, büyükşehir planlamasının başarısı, o büyükşehirle ilgili fiziki, sosyo-kültürel, ekonomik ve mekansal sorunların doğru olarak tespit edilmesinde yatar.

Doğru yanıt A seçeneğidir.