ŞEHİRCİLİK - Deneme Sınavı - 11

Avrupa’da Almanya, Birleşik Krallık, Fransa, Hollanda, İspanya, İsrail, İsveç, Polonya ve Romanya olmak üzere 9 tane Yeşil Bina Konseyi vardır. Bulgaristan, Türkiye, İtalya, Macaristan ve Rusya ise Avrupa’daki "Gelişmekte Olan Konseylerdir".

Buna göre il sınırları içinde olmak ve valilik binası merkez alınmak kaydıyla,
• Nüfusu 2.000.000’dan fazla olan büyükşehirlerde 50 km yarıçapındaki yerleşim
yerleri,
• Nüfusu 1.000.000 - 2.000.000 arası olan büyükşehirlerde 30 km yarıçapındaki yerleşim yerleri,
• Nüfusu 1.000.000’dan az olan büyükşehirlerde ise 20 km yarıçapındaki yerleşim
yerleri, büyükşehire dahil edilmiştir.

Bir şehri “büyükşehir” mertebesine ulaştıran belli başlı faktörler bulunmaktadır. Bunların başında coğrafi, demografik, ekonomik ve hukuki faktörler ile kamu hizmeti uygulamaları gelmektedir.

Dünyanın en kalabalık metropolü Tokyo’dur.

Büyükşehir en genel anlamıyla nüfusun yoğun olduğu ve ekonomik, sosyal ve yönetim açısından o bölgenin merkezi durumunda bulunan merkezi kent veya kentlerin, çevrekentleriyle oluşturduğu” birim olarak tanımlanmaktadır.

County, ABD’nin birçok eyaletindeki en büyük yerel yönetim birimidir (Türker, 1999, s.596). Bu birimlerin seçilmiş bir meclisi bulur ve coğrafi bir bölge içinde faaliyet yürüten önemli bir mahalli idare birimidir. Connecticut ve RholeIsland dışında ABD’yi oluşturan üye federe devletlerin(eyaletlerin)tümünde var olan county’ler, New England eyaletindeki sadece yargı görevini ifade eden County Louissiana’da “Parish” adını alır

29 Ekim 1923 yılında Türkiye Cumhuriyeti ilan edildiğinde “belediye sayısı 421 iken, 1930 yılına yani 1580 sayılı Belediye Kanunu’nun yürürlüğe girdiği tarihe geldiğimizde az bir artış ile bu sayı 492’ye ulaşmıştır.

Türk yönetim ve hukuk sisteminde metropoller 1984 yılına kadar diğer kentlerden
farklı olarak değerlendirilmemiştir. 1984 yılında 3030 sayılı yasa ile metropoller “büyükşehir” adı ile tanımlanmış ve ülkenin yönetim sisteminde, diğer kentlerden farklı olarak
değerlendirilmiştir.

1987 yılında Bursa, Gaziantep ve Konya’da kent yönetimlerinden farklı bir yönetim
sistemi kurulmuş ve bu kentler büyükşehir olarak tanımlanmıştır. Ancak, aradan geçen
süre içerisinde metropoliten özellik göstermemesine karşın, başka bazı il merkezlerinde
de yasa ile alt-kademe belediyeleri oluşturularak büyükşehir belediyesi kurulması yoluna
gidilmiştir. 1993 yılında Antalya, Diyarbakır, Erzurum, Eskişehir, İzmit, Mersin, Kayseri
ve Samsun da büyükşehir olarak ilan edilmiştir. 2000 yılında bu kentlere Adapazarı’da
eklenmiştir.

1987 yılında Bursa, Gaziantep ve Konya’da kent yönetimlerinden farklı bir yönetim
sistemi kurulmuş ve bu kentler büyükşehir olarak tanımlanmıştır. Ancak, aradan geçen
süre içerisinde metropoliten özellik göstermemesine karşın, başka bazı il merkezlerinde
de yasa ile alt-kademe belediyeleri oluşturularak büyükşehir belediyesi kurulması yoluna
gidilmiştir. 1993 yılında Antalya, Diyarbakır, Erzurum, Eskişehir, İzmit, Mersin, Kayseri
ve Samsun da büyükşehir olarak ilan edilmiştir. 2000 yılında bu kentlere Adapazarı’da
eklenmiştir.

Ayrıca, 2004 yılında çıkarılan 5216 sayılı yasayla büyükşehir sınırları için coğrafi
ölçüm şartı getirilmiştir. Ancak nüfus yoğunlukları çok yüksek olduğundan İstanbul ve
İzmit illerinin tamamını büyükşehir sınırları içerisine alınmıştır.

Ayrıca, 2004 yılında çıkarılan 5216 sayılı yasayla büyükşehir sınırları için coğrafi
ölçüm şartı getirilmiştir. Ancak nüfus yoğunlukları çok yüksek olduğundan İstanbul ve
İzmit illerinin tamamını büyükşehir sınırları içerisine alınmıştır.
Buna göre il sınırları içinde olmak ve valilik binası merkez alınmak kaydıyla,
• Nüfusu 2.000.000’dan fazla olan büyükşehirlerde 50 km yarıçapındaki yerleşim
yerleri,
• Nüfusu 1.000.000 - 2.000.000 arası olan büyükşehirlerde 30 km yarıçapındaki yerleşim yerleri,
• Nüfusu 1.000.000’dan az olan büyükşehirlerde ise 20 km yarıçapındaki yerleşim
yerleri, büyükşehire dahil edilmiştir

İki toplumsal yapının ortak özelliği toplumun yoksul ve dar gelirli sınıflarını barındırmasıdır. Diğer şıklar iki kavram arasındaki farkları göstermektedir.

Birleşmiş Milletler Ajansı (UN-HABITAT), tarafından gecekondu: “konut standartlarından, güvenlikten yoksun, karakteristiğinde köhnelik ve sefalet barından bir şehir alanı” olarak tanımlanmaktadır.

Birleşmiş Milletler gecekonduyu, “yasal olmayan yer işgali ya da az gelirli kimselerin yaptıkları barınak” olarak tanımlamaktadır. B.M’nin kabul ettiği tanıma göre, gecekondunun özelliklerini bir arazinin yasal olmayan yollardan işgali ve üzerine düşük gelirli kimselerin yerleşmesi oluşturmaktadır.

Türkiye'de gecekondulaşmayı yaratan göç nedenlerini şöyle sıralayabiliriz:

• Nüfusun hızla artması,
• Tarımın büyük ölçüde makineleşmesiyle işgücünün sanayi kentlerine kayması,
• Kırsal bölgelerde sağlık, beslenme, eğitim ve ulaşım gibi olanakların yetersizliği,
• Ölçülü toprak reformunun yapılamaması,
• Toprağın bölünmesi, verimin azalması ve yetersiz kalması,
• Kurulan fabrikaların genellikle büyük kent merkezlerinde yoğunlaşması

Gecekondular ve yoksulluk yuvaları, toplumun yoksul ve dar gelirli sınıflarını barındırır.