SAYISAL KARAR VERME TEKNİKLERİ

Problemin çözümünde kullanılan kriterlerin taşıması gereken önemli özellikler;
• Alternatifler arasında ayrım yapmaya elverişli olmalı,
• Anlamlı olmalı,
• Kontrol edilebilir sayıda olmalı,
• Gereksiz olmamalı,

biçiminde sıralanabilir.

Çok kriterli karar problemlerinin modellenmesi ve çözümlenmesinde kullanılan bir teknik olan Analitik Hiyerarşi Süreci (AHS) Thomas L. Saaty  tarafından geliştirilmiştir

Amaç: İşletmelerin hedeflerini gerçekleştirmekve rakipleriyle mücadele etmek için belirledikleri olgular bütünüdür. Kararlar, belirli bir amaca ulaşmak için verilir. ÇKKV problemlerinin en önemli ve temel öğesini oluşturur. ÇKKV problem modeli, amaç etrafında şekillenir.

Karar Matrisi: Alternatiflerin ve kriterlerin bir arada gösterildiği, karar probleminin çözümünde kullanılan temel yapıdır

Teknik, karar vermede grup veya bireyin önceliklerini dikkate alarak, nicel ve nitel kriterleri birleştirerek değerlendirme olanağı sağlamaktadır. 1970’lerin sonlarında geliştirilmiş olan tekniğin en temel uygulama alanı, alternatifler kümesi içinden amaca uygun olanının belirlendiği seçim problemleridir. Tekniğin kullanım kolaylığı, sayısal olarak doğrudan ifade edilemeyen sübjektif yargıları çözüme dahil edebilmesi, tekniğin pek çok farklı alanda ortaya çıkan çok kriterli karar problemlerine uygulanması ile sonuçlanmıştır. Analitik Hiyerarşi Süreci ele alınan problemi hiyerarşik bir yapıya dönüştürür ve ikili karşılaştırmalara dayanır.

İkili karşılaştırmalarda yargılarda bulunan kişinin değerlendirmede gösterdiği tutarsızlık düzeyi tutarlılık oranı olarak ifade edilir.

Problemimiz amaç, kriterler ve alternatifler olmak üzere üç seviyeli bir hiyerarşik yapı ile gösterilir.

Tekniğin uygulandığı problem türlerinden başlıcaları aşağıda sıralanmıştır.
• Seçim problemleri: Bir dizi seçenek arasından birinin seçilmesi.
• Önceliklendirme/değerlendirme problemleri: Bir dizi seçeneğin göreceli değerinin belirlenmesi yoluyla sıralanması.
• Kaynak dağıtım problemleri: Seçeneklerin en iyi alternatif kombinasyonunun bulunması.
• Kıyaslama: Süreçlerin veya sistemlerin bilinen süreç ve sistemlerle karşılaştırılması.

ÇKKV problemlerinin elemanları; amaç, kriterler, kriter ağırlıkları ve alternatiflerdir. Bu elemanların birlikte ele alındığı yapı ise karar matrisi olarak adlandırılır.

Çok kriterli karar verme teknikleri ile üç temel problem tipine cevap aranmaktadır. 

Bunlar; en iyi alternatifi belirlemek (seçim problemleri), alternatifleri sınıflandırmak (sınıflama problemleri) ve alternatifleri sıralamaktır (sıralama problemleri).

Analitik Hiyerarşi Süreci, problemi çok düzeyli hiyerarşik yapıya dönüştürerek ele alır.

Analitik Hiyerarşi Sürecinde karar problemi hiyerarşik bir modelde en üst seviyede amaç, en alt seviyede
alternatifler olmak üzere yapılandırılır.

Tutarlılık oranı %10’un altında ise kabul edilebilir düzeydedir. Tutarlılık oranı %10’dan fazla ise karar vericiden ikili karşılaştırmaları tekrar gözden geçirmesi istenir.

Analitik Hiyerarşi Sürecinin Uygulama Alanları
Analitik Hiyerarşi Süreci çok kriterli karar verme teknikleri içinde en iyi bilinen ve sıklıkla kullanılan teknikler arasında yer alır. Tekniğin sağlık, savunma, proje planlama, tahmin, pazarlama, yeni ürün fiyat belirleme, politika değerlendirme, finans ve yönetim gibi pek çok alanda uygulaması görülmektedir. Tekniğin uygulandığı problem türlerinden başlıcaları aşağıda sıralanmıştır.
• Seçim problemleri: Bir dizi seçenek arasından birinin seçilmesi.
• Önceliklendirme/değerlendirme problemleri: Bir dizi seçeneğin göreceli değerinin belirlenmesi yoluyla sıralanması.
• Kaynak dağıtım problemleri: Seçeneklerin en iyi alternatif kombinasyonunun bulunması.
• Kıyaslama: Süreçlerin veya sistemlerin bilinen süreç ve sistemlerle karşılaştırılması.