SANAYİDE ENERJİ EKONOMİSİ - Deneme Sınavı - 11

Cevherden ürün çıktısına kadar pek çok üretim sürecinden oluşan bakır üretimi, yoğun enerji tüketen bir yapıya sahiptir. Bu süreçler genel olarak, bakır cevherinin ocaktan çıkarılması, hazırlanması, öğütme, zenginleştirme (flotasyon), ergitme yöntemiyle mat ve curufa ayrıştırılması, hava üfleme ile konvertörde mattan bilister bakır üretimi, anot fırınında anot bakıra dönüştürme, elektrolizle katot bakır yapımı, katot bakırın ergitilerek külçe haline getirilmesi ve satışa sunulmasıdır.

Yeryüzünde oksijen ve silisyumdan sonra en çok bulunan üçüncü element olan alüminyum, saf olarak bulunmadığından, eldesi, alüminyum silikat, demir oksit ve alüminyum oksitten oluşan boksit cevherinden yapılır. Boksit, yerküre yüzeyinin kazılmasıyla çıkarılır ve yaklaşık %50 alümina içerir.

Demir dışı metaller; alaşım, döküm, dövme, ekstrüzyon, tel, kablo, boru gibi ürünlerin yapımında kullanılan ve tarım, enerji santrali gibi altyapı tesisleri, otomobil, tren rayı, telekomünikasyon, inşaat, mühendislik uygulamaları ve kimyasal tesisler gibi çeşitli sektörlerde kullanılan bakır, alüminyum, çinko, nikel, kurşun ve teneke gibi metalleri içerir.

Kağıt hamuru hazırlama atık suları “siyah su”, kağıt yapma kısmı atık suları ise “beyaz su” olarak adlandırılır.

Yumuşak ağaçlar için asit-sülfit ve alkali-kraft sülfit prosesi uygulanır. Bu işlemde sülfürün yakılarak SO2 eldesi, bunun bir alkalide absorbsiyonu ile pisirme çözeltisinin hazırlanması, pişirme (lignin sülfonatların olusturularak ligninin selülozdan ayrılması) ve atık sülfit likörünün (pişirme çözeltisi) geri kazanılması işlemlerinden oluşur.

Elyaf üretimi, tekstilde temel malzeme üretimidir. Özellikle doğal elyafın değerli
olduğu sektörde; doğal elyafların iplik haline dönüştürülme süreci, harman-hallaç bölümü, tarak bölümü, cer prosesi, fitil bölümü, ring iplik eğirme prosesi olmak üzere beş ana işleme dayanır.

Türkiye çimento sektörü, Dünya ülkeleri arasında onuncu sırada, Avrupa’da ise
İtalya, Almanya ve İspanya’nın ardından dördüncü sırada yer almaktadır.

Uluslararası Enerji Ajansı’nın 2008 sonlarında yayınladığı “Geleceğe Bakış” Raporu verilerine göre 2005-2030 yılları arasında, dünya enerji talebinin yaklaşık %50 artması beklenmektedir.

2008 yılında Türkiye’de toplam birincil enerji tüketimi 106,3 milyon TEP, üretimi ise 29,2 milyon TEP olarak gerçekleşmiştir. Enerji arzında %32’lik pay ile doğalgaz ilk sırayı alırken, doğalgazı %29,9 ile petrol kaynaklı sıvı yakıtlar, %29,5 ile kömür izlemekte, %8,6’lık bölüm ise hidrolik dahil olmak üzere yenilenebilir enerji kaynaklarından karşılanmaktadır.

Birincil enerji kaynakları, hayvan ve bitki orijinli fosil enerjileridir.

Bir ülkenin gelişmişlik düzeyi, enerji açısından iki temel gösterge dikkate alarak değerlendirilir. Bunlardan biri kişi başına enerji tüketimi, diğeri ise enerji yoğunluğudur. Kişi başına enerji tüketiminin yüksek olması, hem ülkedeki ekonomik faaliyetlerin canlılığını, hem de (ulaşım araçlarının çokluğundan elektrikli aletlerin yaygınlığına ve yüksek konforlu barınma imkânlarına kadar geniş bir alanda) refah düzeyinin yüksekliğini gösterir. Enerji yoğunluğunun düşüklüğü ise, aynı miktar enerjiyle daha çok katma değer üretilmesini simgeler. Bu durumda bir ülkede enerji açısından gelişmişliğin ideal şartı, kişi başı enerji tüketiminin yüksek ve enerji yoğunluğunun düşük olmasıdır.

Evrensel ölçekli en önemli karşılaştırma ölçütü olan enerji yoğunluğu; uluslararası değerlendirmelerde genellikle 1000 $’lık bir değer için tüketilen TEP (ton petrol eşdeğeri) miktarının göstergesidir.

1 TEP, 1 ton petrolün yakılmasıyla elde edilecek enerjiye karşılık gelen bir değerdir.

Türkiye’nin strateji planına göre 2023 yılında Türkiye’nin GSYİH başına tüketilen enerji miktarının veya referans senaryoya göre tahmin edilen toplam birincil enerji ihtiyacının en az %20 azaltılması hedeflenmektedir.

Türkiye’de yürürlüğe giren enerji verimlilik kanunu, yıllık toplam enerji tüketimi 1000 TEP olan endüstriyel işletmeler ile kurulu gücü 100MW üstü olan elektrik üretim tesislerinde enerji yönetiminin kurulması ön görmüştür.

Türk demir çelik sektörü, 2009 yılında 12 milyon ton ihracatı ile gayri safi milli hâsılanın %3’üne, endüstriyel sektörlerdeki toplam istihdamın %1’ine, toplam ihracatın %12’sine sahip bulunmaktadır. Bu yönü ile sektör, en çok ihracat yapan sektörler arasında üçüncü sırada yer almaktadır.