SANAYİ EKONOMİSİ

Ekonomistler tarafından kabul gören diğer bir ölçüt ise Entropi indeksidir (Eİ). Bu indekste endüstrideki firmaların piyasa paylarının tersinin logaritması ağırlık olarak kullanılmaktadır. Piyasa payları eşit olduğunda indeks (log N) değerini almaktadır. Monopolistik bir yapı söz konusu olduğunda ise indeks “0” değerini almaktadır. Belli sayıda firma arasında piyasa paylarındaki eşitsizlik azaldığında indeksin değeri yükselmektedir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Gini Katsayısı veya Gini Rasyosu aslında Lorenz Eğrisinin istatistiksel veya rakamsal olarak ifadesidir. Bu katsayı, bir topluluk veya gruptaki eşitsizliği ölçer. Gini katsayısını hesaplamanın en basit yolu belirli bir düzene göre sıralanmamış veride karşılaştırmalı farklılıkların ortalamasını almaktır. Her bir ikili birliktelik arasındaki farkların ortalamasının genel ortalamaya bölünmesiyle elde edilir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Yoğunlaşmayı Arttırıcı Güçler Zaman içinde ekonomik faaliyetin belirli ellerde yoğunlaşmasına neden olan pek çok güç akla gelmektedir. Bunlar etkinlik, yüksek kar elde etme arzusu, Rekabeti kısma arzusu, Geniş Ölçekli Satış Çabalarının Avantajlarına Ulaşma Arzusu ve Giriş engelleri olarak belirtilebilir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Endüstri çıktısını en düşük maliyetle üreten firma sayısı ise büyük ölçüde üretim tekniğine bağlıdır. Genelde kapitalin yoğun olarak kullanıldığı endüstrilerin (Bunlar; büyük ya da bölünebilirliği az araçlarla üretimi gerçekleştirirler.) doğal olarak monopol ya da oligopol olduklarını, yine emek yoğun endüstrilerin ise daha çok rekabetçi piyasaya uygun oldukları düşünülür. Dolayısıyla teknolojik bilgi anahtar rol oynamaktadır çünkü firmanın maliyet yapısını belirlemede teknoloji önemli rol oynar. Doğru cevap A seçeneğidir.

Bütün yoğunlaşma ölçütleri arasında en eski ve özellikle ampirik çalışmalarda en yaygın
olarak kullanılan N-firma yoğunlaşma indeksidir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Yoğunlaşma derecesi sürekli bir değişkendir. Tıpkı ağırlık ölçümünde olduğu gibi sürekli değerler alabilmektedir. Daha açık bir deyişle yoğunlaşma belli bir sayı aralığında
küçük derecelerle değişmektedir. Yoğunlaşma derecesini ölçmek istediğimizde başvurabileceğimiz en kolay yol endüstri içindeki firmaları saymaktır. Piyasa yapısı analizlerinde hem mutlak sayı yaklaşımının hem de nispi büyüklük yaklaşımının tek başına kullanılması bizi yanıltıcı sonuçlara götürebilmektedir. Bu nedenle iki yaklaşım birleştirilerek, belli sayıdaki birimler tarafından kontrol edilen ekonomik birimlerin yüzdesini gösteren bir ölçüm tercih edilmektedir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Örneğin, Amerika’da 1975 yılında imalat sektöründe yapılan bir araştırmada dört lider firmanın satışların %20’sini gerçekleştirdiği endüstriler rekabetçi, yoğunlaşma indeksi
%20-39 arasında değişen endüstriler zayıf oligopoller ve yoğunlaşma indeksi %60 ve üstü olanlar kuvvetli oligopoller olarak sınıflandırılmışlardır. Doğru cevap C seçeneğidir.

Ekonomistler tarafından kabul gören diğer bir ölçüt ise Entropi indeksidir (Eİ). Bu indekste endüstrideki firmaların piyasa paylarının tersinin logaritması ağırlık olarak kullanılmaktadır; şeklinde formüle edilmektedir. Piyasa payları eşit olduğunda indeks (log N) değerini almaktadır. Monopolistik bir yapı söz konusu olduğunda ise indeks “0” değerini almaktadır. Belli sayıda firma arasında piyasa paylarındaki eşitsizlik azaldığında indeksin değeri yükselmektedir. Doğru cevap D seçeneğidir.

İktisatçılar hangi yoğunlaşma oranı ölçütünün en iyi olduğu konusunda da fikir birliğine ulaşamamışlardır. Her bir yoğunlaşma ölçütünün diğerlerine göre üstünlükleri de vardır. Bir endüstri birkaç büyük firma liderliğinde şekilleniyorsa N-Firma Yoğunlaşma Oranı
o tip endüstriler için iyi bir ölçüt olabilir. Başka bir endüstride küçük firmaların da büyük
bir etkinliği var ise Herfindahl-Hirshman Yoğunlaşma Oranı daha kullanışlı olabilir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Aynı çeşitlilik yoğunlaşmanın zaman içindeki değişim oranı ve değişim yönü içinde ortaya çıkmaktadır. Bu konuda üç hipotez ileri sürülmektedir. Willard P. Mueller yoğunlaşmanın devrevi (cyclical) hareketlerle geliştiğini ileri sürmektedir. Bu durum düzenli tekrarlar gerektirmektedir. Ancak Morris A. Adelman’a göre bu hipotezi destekleyen deliller yetersizdir. İkinci hipotez yoğunlaşma derecesinde düzensiz dalgalanma bulunduğunu ileri sürmektedir. Üçüncü hipotez ise verilerde gerçek anlamda bir değişme olmadığını ancak bunalım, savaş, yeniden inşa gibi nedenlerin bulgularda bazı anlamsız değişikliklere neden olduğunu ileri sürmektedir. Adelman gerçeğin ikinci ve üçüncü hipotez arasında bir yerlerde saklı olduğuna inanmaktadır. Doğru cevap B seçeneğidir.

Ekonomilerde yoğunlaşmanın aleyhine işleyen pek çok karşı güçten söz etmek de mümkündür. Aşağıda yoğunlaşmaya karşı güçler ve etkileri sıralanmaktadır.

1. Genel Ekonomik Büyüme

2.Ulaşım Olanaklarındaki Artış

3.Teknolojik Gelişmelerin Yoğunlaşmayı Azaltıcı Etkisi

IV.Hukuki Yapının Yoğunlaşmayı Azaltıcı Etkisi

Doğru cevap C seçeneğidir.

II. Dünya Savaşı sonuna kadar Avrupa’da kartelleşmeyi ve tröstleşmeyi önleyici ciddi
tedbirlere rastlanmamakla birlikte savaştan sonra tüm sanayileşmiş ülkeler rekabeti önleyici, pazar paylaşıcı, monopolcü fiyatlara yol açan anlaşmaları yasaklayan yasal tedbirler almakta gecikmemişlerdir. İngiltere 1956’da “Restrictive Trade Practice Act” yasasıyla Amerikan sistemine çok yakın bir denetim mekanizması getirmiştir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Endüstri çıktısını en düşük maliyetle üreten firma sayısı ise büyük ölçüde üretim tekniğine bağlıdır. Genelde kapitalin yoğun olarak kullanıldığı endüstrilerin (Bunlar; büyük ya da bölünebilirliği az araçlarla üretimi gerçekleştirirler.) doğal olarak monopol ya da oligopol olduklarını, yine emek yoğun endüstrilerin ise daha çok rekabetçi piyasaya uygun oldukları düşünülür. Dolayısıyla teknolojik bilgi anahtar rol oynamaktadır çünkü firmanın maliyet yapısını belirlemede teknoloji önemli rol oynar. Doğru cevap E seçeneğidir.

f (λK,λL) = A (λK)α (λL)β olacaktır. Bunu aşağıdaki şekilde yeniden yazarsak üstel fonksiyonunun özelliğinden f (λK,λL) = Aλα+ β K α Lβ burada; α + β = 1 ise ölçeğe göre sabit getiriden, α + β < 1 ise ölçeğe göre azalan getiriden, α + β > 1 ise ölçeğe göre artan getiriden bahsedilir. Doğru cevap E seçeneğidir.

N-firma yoğunlaşma indeksinde; satışlar, kapasite, istihdam, katma değer veya çıktı gibi çeşitli büyüklüklerden biri temel alınarak sıralanmış firmalardan, ilk “N” tanesinin, temel alınan kriter açısından toplam değerinin, aynı kriter açısından o firmaların yer aldığı endüstride gerçekleşen toplam değere oranlanması ile bulunmaktadır. N değeri geleneksel olarak dört, sekiz veya yirmi olarak alınmaktadır Doğru cevap A'dır.

Herfindahl-Hirchman indeksi (HHİ), ilk kez Hirchman tarafından 1945’te geliştirilmiş daha sonra Herfindahl tarafından bağımsız olarak formüle edilmiştir. Piyasalardaki tüm firmaların piyasa paylarının karelerinin toplamı olarak tanımlanmaktadır. Doğru cevap B'dir.

Entropi indeksinde; endüstrideki firmaların piyasa paylarının tersinin logaritması ağırlık olarak kullanılmaktadır. Doğru cevap C'dir.

Linda indeksinde, ilgili endüstrideki büyük firmalara ait bilgileri ön planda tutularak hesaplama yapılır. Doğru cevap D'dir.

M. Hall ve N. Tideman tarafından geliştirilen bu indeks ile firmaların büyüklük sıraları ağırlık olarak dikkate alınmakta ve küçük firmaların sayısındaki değişme de kapsanmaktadır. Doğru cevap E'dir.

Gini indeksi veya Gini katsayısı; bir topluluk veya gruptaki eşitsizliği ölçer. Gini katsayısını hesaplamanın en basit yolu belirli bir düzene göre sıralanmamış veride karşılaştırmalı farklılıkların ortalamasını almaktır. Her bir ikili birliktelik arasındaki farkların ortalamasının genel ortalamaya bölünmesiyle elde edilir. Doğru cevap A'dır.