SANAYİ EKONOMİSİ - Deneme Sınavı - 4

Kamusal mallar bir kez üretildiğinde ödeme yapmayan kimselerin bu malları kullanmasının engellenmesi pek mümkün olmamaktadır. Bu mallara ödeme yapanlar ve kullananların ayrımın yapılamaması, ödeme yapmadan bu malların faydalarından yararlanan bir grubun oluşmasına, yani bedavacılık sorunu olarak adlandırdığımız duruma yol açmaktadır. Bedavacılık sorununu çözmede kullanılan en temel regülasyon aracı ise vergilendirmedir. Doğru seçenek "B" şıkkıdır.

Amacı; üretimin maliyetlerinin üçüncü şahıslara ya da topluma geçmesini önlemek için üretici ya da tüketicileri bu maliyetleri karşılamaya zorlamak olan regülasyonun ardındaki rasyonalite dışsallıklardır. Doğru seçenek "A" şıkkıdır.

Deregülasyon, mal ve hizmet üretiminde rekabeti engelleyen yasa ve düzenlemelerin yeniden gözden geçirilmesi, azaltılması veya da tamamen ortadan kaldırılmasıdır.

Regülasyonun etkinsizliğine işaret eden başlıca durumlar şöyle özetlenebilir:
• Etkin olmayan büyük firmaların korunmasından kaynaklanan teknik yetersizlikler,
• Piyasada rekabetçi baskının eksikliğinden kaynaklanan iç veya dış etkinsizliğin ortaya çıkması,
• Regülasyondan kaynaklı maliyetlere paralel fiyat yapısının bozulması,
• Rekabetin zayıf olması ya da hiç olmaması veya sık sık getirilen regülasyonlar nedeniyle endüstriler arası ilişkiler kurulamamasından kaynaklanan yenilik yetersizlikleri.

Balıkçılık ve avcılık kurallarına göre avlanma vergisi ödemek yerine belirli zaman aralıklarında avlanmaya izin verilerek av hayvanlarının sürekliliği sağlamak miktar regülasyonuna bir örnektir. Doğru seçenek "B" şıkkıdır.

Getiri oranı regülasyonu, tüketicilere fayda sağlasa da firmaların etkin ve verimli şekilde hareket etmelerini teşvik etmemektedir. Averch-Johnson etkisi olarak adlandırılan bu durum firmaların sermayeye aşırı yatırım yapma eğilimleri ile ortaya çıkmaktadır. Firma diğer girdilere kıyasla çok fazla sermaye kullanımı eğilimindedir. Bu durum ise firmanın
çıktıyı yüksek bir maliyetle üreteceğini göstermektedir. Doğru seçenek "C" şıkkıdır.

Fiyat tavanı regülasyon yöntemi ilk kez 1984’te Birleşik Krallık’ta British Telekom fiyatları üzerine uygulanmış ve daha sonra Birleşik Krallık’taki diğer kamu kuruluşlarına da yayılarak daha geniş bir alanda kullanılmıştır. Doğru seçenek "E" şıkkıdır.

A,B,D ve E seçenekleri doğru iken, C şıkkındaki ifade doğru değildir. Çünkü, firmaların aynı piyasada hizmet veren ve rekabet eden firmalar olması gerekmez. Şöyle ki; firmalar aynı piyasada hizmet vermeyen ve rekabet etmeyen firmalar olsa bile maliyetleri bakımından rekabet içinde olmaları da yeterlidir. Doğru seçenek "C" şıkkıdır.

Çapraz sübvansiyon durumu ile ilgili açıklama Peltzman tarafından yapılmaktadır. Peltzman’ın teorisinde politikacıların politik desteği maksimize edecek şekilde regülasyon politikalarını belirledikleri varsayılmaktadır. Doğru seçenek "B" şıkkıdır.

Ele geçirme teorisi dışındaki diğer özel çıkar teorileri Chicago regülasyon teorileri olarak adlandırılmaktadır. Bu teorilere sırasıyla J. George Stigler, Sam Peltzman ve S. Gary Becker tarafından katkılar yapılmıştır.

İşsizliğin yüksek olduğu bir ekonomide işçilerin pazarlık güçleri firmalara göre son derece düşüktür. İşçiler iş bulabildiklerinde firma tarafından belirlenen ücret düzeyini kabul etme eğilimindedir. Eşit olmayan pazarlık gücü emek piyasasında yalnızca ücret düzeyleri üzerinde değil, iş kalitesini etkileyen sağlık ve iş güvenliği gibi alanlarda da kendisini gösterebilmektedir. Yüksek işsizliğin varlığı işçiler tarafından daha riskli işlerin kabul edilme olasılığını artırmaktadır. Pazarlık gücünün eşit olmaması durumu için bir diğer neden ise yine eksik bilgi problemidir. Bu tür durumlarda regülasyonlar ücret düzeyinin belirlenmesi ve iş güvenliği konularında standartlar getirebilir.

Rekabetçi olmayan bu davranışların en bilineni diğer firmaları piyasadan uzaklaştırabilmek amacıyla uygulanan yıkıcı fiyatlandırma stratejisidir. Bu strateji ile firmalar rakiplerini piyasa dışına itene kadar maliyetin altında fiyatlama yoluna giderler. Yüksek maliyetli firmalar piyasadan silindikten sonra mevcut firma fiyatları artırarak kârını yükseltmeyi amaçlamaktadır. Bu durum tüketiciler için maliyetlerin artmasına yol açmaktadır.

Serbest piyasa ekonomisi:Kaynak dağılımını etkileyen kararların önemli bir kısmının bireysel hane halkları ve kamu dışında yer alan özel firmalar tarafından alındığı ekonomilerdir. Doğru cevap C'dir.

Kapasite: Kısa dönem ortalama toplam maliyet eğrisinin minimumunda gerçekleşen çıktı düzeyi. Fabrika (tesis) kapasitesi de denilir. Doğru cevap B'dir.

Bir oyunda bulunan başlıca unsurlar şunlardır:
• Oyuncular,
• Oyunun kuralları ve stratejiler,
• Oyunun sonucu,
• Oyunun sonucunda elde edilen kazanç ya da kayıplar (Payoffs).
Yukarıdaki başlıca dört unsura ek olarak, geniş anlamda bir oyunun unsurlarına, hareketler, bilgi durumu ve denge kavramları da dâhil edilebilir. Bununla birlikte, dar kapsamda bir oyunun oyun olarak kabul edilebilmesi için; oyuncuları, stratejileri ve oyun sonucunda elde edilen kazanç ya da kayıpları (payoffs) içermesi gerekmektedir.

Verilen oyun örneklerinden anlaşılacağı üzere oyunlar, birbirlerinden farklılıklar göstermektedirler. Bu farklılıklar şu şekilde sınıflandırılabilir:

Oyunlar, anlaşmalı olup olmamalarına göre; iş birliği içinde oynanan oyunlar ve iş birliğine dayanmayan oyunlar olmak üzere iki gruba ayrılabilir. Firmalar ya da bireyler, iş birliği ya da hileli bir şekilde birlikte hareket ederek, bağımsız olarak hareket etmelerine göre daha fazla kazanç elde edebilirler. Firmaların ya da bireylerin bu şekilde hareket tarzını izledikleri oyunlara iş birliği içinde oynanan oyunlar denir. Bu oyunlarda iş birliğine gidilmesindeki amaç, oyuncuların her birinin iş birliği sayesinde kendi faydasını maksimum kılma isteğidir. Bunun yanında, her bir oyuncu ortaklığın bozulması durumunda, diğerlerinin misilleme yapabileceği korkusunu da taşımaktadır. İş birliği içinde oynanan oyunlarda analiz birimi çoğunlukla grup; daha özel bir ifadeyle oyunculardan oluşan bir koalisyondur.

Normal biçimdeki bir oyun üç unsurdan oluşmaktadır:
1. Bir oyuncular kümesi,
2. Her bir oyuncu için bir stratejiler kümesi,
3. İzlenecek her bir stratejiler düzeni için, her bir oyuncu için bir tane olmak üzere, oyuncuların elde ettikleri ödül ya da cezaların (payoffs) bir fonksiyonu.

Bilgi seti, bir oyunun oyuncular tarafından anlaşılması için önemli bir kavramdır. Oyuncular oyunun oynanışı sırasında sahip oldukları bilgi düzeylerine göre kendilerine hareket belirleyeceklerdir. Normal biçimde, bir oyunun bilgi yapısı, oyunun hareketler düzeni gibi, genellikle belirsizdir. Bununla birlikte, oyun esnasında kimin ne bildiğinin anlaşılması için bilgi setinin kullanılmasına ihtiyaç vardır.

Herhangi bir oyuncunun bilgi seti, oyunun belirli bir noktasında oyun ağacındaki farklı düğümlerin kümesidir. Diğer bir ifadeyle bilgi seti, bir oyuncuya ait olan farklı yollardaki düğümler kümesidir.

Rasyonel oyuncular, tam hakim stratejiler tarafından baskın kılınan stratejiler oynamazlar. Çünkü, böyle bir stratejinin oynanmasının optimal olacağına dair oyuncunun sahip olduğu, diğer oyuncuların seçeceği stratejilerle ilgili hiçbir görüş yoktur. Böylece, Tutukluların İkilemi’nde rasyonel bir oyuncu itiraf etmeyi seçecektir. Bu yüzden her ne kadar (İtiraf etme, İtiraf etme), (İnkar etme, İnkar etme)’ye göre her iki oyuncu tarafından elde edilen daha kötü bir sonuç olmasına rağmen (İtiraf etme, İtiraf etme) her iki rasyonel oyuncu tarafından ulaşılan sonuç olacaktır. Yani Tutukluların İkilemi’nde, oyunun en iyi kazanç değerini elde edecek hareket (İtiraf etme, İtiraf etme)’dir. Dolayısıyla diğer oyuncunun ne yaptığını önemsemeksizin, her bir oyuncu için izlenecek en iyi strateji itiraf etmektir. Bu çeşit bir stratejiye hakim strateji denir. İki oyuncunun sahip olduğu hakim stratejilerden oluşan dengeye ise hakim strateji dengesi denir.