SANAYİ EKONOMİSİ - Deneme Sınavı - 12

Regülasyon kavramı yalnızca iktisatçıların kullandığı bir kavram değildir .İktisadi regülasyonun yanı sıra hukuki ,sosyal ve çevre konularında yapılan regülasyonlar da oldukça yaygındır.

Piyasa başarısızlığı olarak adlandırılan bu sorunların ortaya çıkmasına neden olan pek çok faktör arasında aksak rekabet, dışsallıklar, asimetrik bilgi, kamusal mallar ve işlem maliyetleri sıralanabilir.

Diğer yandan regülasyonların ardında piyasa başarısızlıkları dışında sosyal amaçlı başka gerekçeler de olabilir. Bu gerekçeler genel olarak aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• Regülasyon için İktisadi Gerekçeler:

  • Monopol ve Doğal Monopol

  • Beklenmeyen Kârlar

  • Dışsallıklar

  • Eksik Bilgi

  • Hizmetlerin Sürekliliği ve Ulaşılabilirliği

  • Rekabetçi Olmayan Davranışlar ve Yıkıcı Fiyatlama Stratejisi

  • Kamusal Mallar ve Ahlaki Tehlike

  • Eşit Olmayan Pazarlık Gücü

  • Kıtlık ve Tayınlama

  • Rasyonelleştirme ve Koordinasyon

  • Planlama

• Regülasyon için Sosyal Gerekçeler

  • İnsan Hakları

  • Sosyal Koruma

Monopol tek bir üreticinin tüm endüstriye hakim olduğu piyasa türünü tanımlamaktadır. Monopol durumunda tek bir mal üretilmekte ve tüketiciler için bu malın yakın ikamesi bulunmamaktadır.

Piyasalar eğitim, sağlık, altyapı ve savunma gibi mal ve hizmetlerin bazılarını üretmede başarısız olabilir. Bu tür mallar genellikle devlet tarafından üretilir ve kamusal mallar olarak adlandırılır.

İşlem maliyeti: Piyasada mal ve hizmetlerin alım satımı esnasında ortaya çıkan maliyetlerdir. İşlem maliyetleri oldukça çeşitli olabilmektedir: iletişim maliyetleri, yasal maliyetler, ulaşım maliyetleri ve bilgi maliyetleri vb.

İktisadi, sosyal ve süreç (idari) regülasyonu olarak üç grupta sınıflandırılan regülasyonların uygulama açısından bazı farklılıkları bulunmaktadır.

Bu bölümde inceleyeceğimiz iktisadi regülasyon uygulamasının temel amacı bir önceki bölümde de belirtildiği gibi piyasa başarısızlıklarını gidermek, etkinlik ve verimliliği arttırarak refah seviyesini üst düzeye taşımaktır. Bu amaç doğrultusunda kullanılan iktisadi regülasyonlar temelde dört başlık altında toplanabilmektedir:

• fiyat regülasyonu,

• miktar regülasyonu,

• giriş-çıkış regülasyonu,

• diğer regülasyonlar (kalite ve yatırım regülasyonu)

Bu amaç doğrultusunda kullanılan iktisadi regülasyonlar temelde dört başlık altında toplanabilmektedir:

• fiyat regülasyonu,

• miktar regülasyonu,

• giriş-çıkış regülasyonu,

• diğer regülasyonlar (kalite ve yatırım regülasyonu)

İktisadi regülasyon teorilerini genel olarak iki grup altında toplayabiliriz. İlk gruptaki teoriler düzenleyicilerin kamu yararını etkin bir şekilde yükseltmek için yeterli bilgiye ve uygulama gücüne sahip olduğunu varsaymaktadır. İlave olarak düzenleyicilerin iyiliksever olduğu ve kamu çıkarını takip etmeyi amaçladığı varsayılmaktadır. Bu varsayımlardan hareket eden teoriler, kamu çıkarı teorileri  olarak adlandırılmaktadır. İktisadi regülasyon teorilerini içeren diğer bir grup ise farklı varsayımlardan hareket etmektedir. Kamu çıkarı teorilerinin aksine bu gruptaki teoriler düzenleyicilerin firma maliyeti, talebi, kalitesi ve firma davranışlarının diğer boyutları hakkında yeterli bilgiye sahip olmadığını varsaymaktadır. Dolayısıyla firmalar ve toplumsal aktiviteler kontrol edildiğinde kamu yararı yine de tam olarak artmayabilir.

Piyasadaki satıcıların birbirleri ile ilişkileri, alıcıların birbirleri ile ilişkileri, satıcılarla alıcılar arasındaki ilişkiler, piyasadaki satıcıların potansiyel satıcılarla ilişkileri, piyasa yapısını belirleyen arasında yer alır. Ulaşılan istihdam düzeyi ise;ekonominin bütün olarak başarısını ölçmek istediğimizde, refah açısından ele alabileceğimiz kriterler arasında yer alır.

Yoğunlaşma, ekonomik kaynak ve faaliyetler toplamının büyük bir yüzdesinin, bu toplama sahip olan kontrol eden birimlerin küçük bir yüzdesi veya birkaç tanesi tarafından kontrol edilmesini ifade eder.

Bir firmanın üretimindeki gelişme, piyasadaki payı ve üretimdeki artışı emek faktöründeki gelişim, sermaye artışı, teknolojik gelişme ve iyi bir yönetimle ilgilidir. Sektördeki yoğunlaşma firmanın yapısı ile ilgili bir durum değildir.

Rekabetçi endüstrilerde çok sayıda alıcı ve satıcılar, belli koşullar altında hiçbir engel
olmadan mübadelede bulunurlar. Çok sayıda özdeş firmaların bulunduğu rekabetçi
endüstrilerde fiyat kısa dönem marjinal maliyete eşittir. D seçeneğinde verilen ifade monopolcü rekabet piyasasına ait bir özelliktir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Gini Katsayısı veya Gini Rasyosu aslında Lorenz Eğrisinin istatistiksel veya rakamsal bir ifadesidir.

Aynı çeşitlilik yoğunlaşmanın zaman içindeki değişim oranı ve değişim yönü içinde ortaya çıkmaktadır. Bu konuda üç hipotez ileri sürülmektedir. Willard P. Mueller yoğunlaşmanın devrevi (cyclical) hareketlerle geliştiğini ileri sürmektedir. Bu durum düzenli tekrarlar gerektirmektedir. Ancak Morris A. Adelman’a göre bu hipotezi destekleyen deliller yetersizdir. İkinci hipotez yoğunlaşma derecesinde düzensiz dalgalanma bulunduğunu ileri sürmektedir. Üçüncü hipotez ise verilerde gerçek anlamda bir değişme olmadığını ancak bunalım, savaş, yeniden inşa gibi nedenlerin bulgularda bazı anlamsız değişikliklere neden olduğunu ileri sürmektedir. Adelman gerçeğin ikinci ve üçüncü hipotez arasında bir yerlerde saklı olduğuna inanmaktadır. Doğru cevap B seçeneğidir.

Doğrusal Yer Seçimi Modeli ile Nash dengesi elde edilir

Yukarıdaki ifadelerin hepsi asimetrik bilgi açısından doğru birer ifadedir.

Bu sınırlı bilginin nedenleri arasında; bilgi, güvenilirlik bakımından farklılık göstermektedir, bilgi toplamanın bir maliyeti vardır, tüketiciler her an kullanıma hazır olarak  ancak sınırlı miktarda bir bilgiyi hafızalarında tutabilirler ve bazen bilgiyi basit kurallar çerçevesinde değerlendirmek tüketiciler için etkin olmaktadır maddeleri sayılabilir. Hesaplamanın en basit yolu belirli bir düzene göre sıralanmış veride karşılaştırmalı farklılıkların ortalamasını almaktır ise; Gini İndeksi’nin bir özelliğidir.

Piyasadaki taraflardan birinin malların türünü ya da kalitesini gözleyemediği durumlarla ilişkilidir, gizli tür olarak da isimlendirilir, gerçek uygulamalarda kötü seçim sonucu ortaya çıkan piyasa etkinsizliklerini çözmeye yardım edecek sosyal kurumlar vardır ve eksik bilgi sonucu ortaya çıkan kötü seçim probleminin piyasayı tamamen çökertecek derecede olumsuz sonuçları olabilir ifadeleri Kötü Seçim (Adverse Selection) ile ilgili ifadelerdir. Geniş ölçekli satış çabalarının avantajlarına ulaşma arzusu ise; yoğunlaşmayı artırıcı güçler arasında yer alır.