SANAYİ EKONOMİSİ - Deneme Sınavı - 9

Bütün yoğunlaşma ölçüleri arasında en eski ve özellikle ampirik çalışmalarda kullanılan yoğunlaşma indeksi N-Firma Yoğunlaşma İndeksi'dir.

Endüstri içindeki yoğunlaşmanın hesaplanabilmesi için endüstri içerisindeki firma sayısının bilinmesi, oligopolistik bağımlılığın bilinmesi ve oligopolistik bağımlılığın derecesinin belirlenmesi gereklidir.

Emeğin verimliliği arttıkça kârlılık da karlılığın da artması beklenir dolayısıyla emek verimliliği ile karlılık arasında pozitif bir ilişki vardır.

Patent kavramı: buluş sahibinin, buluş konusu ürünü belirli bir süre üretme, kullanma veya satma hakkı veya bu hakkı gösteren belgeyi ifade eder.

Hukuki yapının yoğunlaşmayı azaltıcı etkisi ele alındığında II. Dünya Savaşı sonrasında Avrupa kartelleşmeyi ve tröstleşmeyi önleyici tedbirlere başvurmuştur. Bu tedbirler çerçevesinde 1956 yılında İngiltere’de Restrictive Trade Practice Act kabul edilmiştir.

Ekonomide, olası gelir dağılımının birikimli dağılım fonksiyonunu ifade eden grafik Lorenz eğrisidir.

Etkinlik, yüksek kar elde etme arzusu, giriş engelleri ve hukuki yapının oynadığı koruyucu rol bie endüstrideki yoğunlaşmayı artırıcı güçler arasındadır. Genel ekonomik büyüme ise yoğunlaşmayı azaltıcı etkisi olan bir güçtür.

Ekonomistler tarafından kabul gören diğer bir ölçüt ise Entropi indeksidir (Eİ). Bu indekste endüstrideki firmaların piyasa paylarının tersinin logaritması ağırlık olarak kullanılmaktadır. Piyasa payları eşit olduğunda indeks (log N) değerini almaktadır. Monopolistik bir yapı söz konusu olduğunda ise indeks “0” değerini almaktadır. Belli sayıda firma arasında piyasa paylarındaki eşitsizlik azaldığında indeksin değeri yükselmektedir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Gini Katsayısı veya Gini Rasyosu aslında Lorenz Eğrisinin istatistiksel veya rakamsal olarak ifadesidir. Bu katsayı, bir topluluk veya gruptaki eşitsizliği ölçer. Gini katsayısını hesaplamanın en basit yolu belirli bir düzene göre sıralanmamış veride karşılaştırmalı farklılıkların ortalamasını almaktır. Her bir ikili birliktelik arasındaki farkların ortalamasının genel ortalamaya bölünmesiyle elde edilir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Yoğunlaşmayı Arttırıcı Güçler Zaman içinde ekonomik faaliyetin belirli ellerde yoğunlaşmasına neden olan pek çok güç akla gelmektedir. Bunlar etkinlik, yüksek kar elde etme arzusu, Rekabeti kısma arzusu, Geniş Ölçekli Satış Çabalarının Avantajlarına Ulaşma Arzusu ve Giriş engelleri olarak belirtilebilir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Endüstri çıktısını en düşük maliyetle üreten firma sayısı ise büyük ölçüde üretim tekniğine bağlıdır. Genelde kapitalin yoğun olarak kullanıldığı endüstrilerin (Bunlar; büyük ya da bölünebilirliği az araçlarla üretimi gerçekleştirirler.) doğal olarak monopol ya da oligopol olduklarını, yine emek yoğun endüstrilerin ise daha çok rekabetçi piyasaya uygun oldukları düşünülür. Dolayısıyla teknolojik bilgi anahtar rol oynamaktadır çünkü firmanın maliyet yapısını belirlemede teknoloji önemli rol oynar. Doğru cevap A seçeneğidir.

Bütün yoğunlaşma ölçütleri arasında en eski ve özellikle ampirik çalışmalarda en yaygın
olarak kullanılan N-firma yoğunlaşma indeksidir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Yoğunlaşma derecesi sürekli bir değişkendir. Tıpkı ağırlık ölçümünde olduğu gibi sürekli değerler alabilmektedir. Daha açık bir deyişle yoğunlaşma belli bir sayı aralığında
küçük derecelerle değişmektedir. Yoğunlaşma derecesini ölçmek istediğimizde başvurabileceğimiz en kolay yol endüstri içindeki firmaları saymaktır. Piyasa yapısı analizlerinde hem mutlak sayı yaklaşımının hem de nispi büyüklük yaklaşımının tek başına kullanılması bizi yanıltıcı sonuçlara götürebilmektedir. Bu nedenle iki yaklaşım birleştirilerek, belli sayıdaki birimler tarafından kontrol edilen ekonomik birimlerin yüzdesini gösteren bir ölçüm tercih edilmektedir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Örneğin, Amerika’da 1975 yılında imalat sektöründe yapılan bir araştırmada dört lider firmanın satışların %20’sini gerçekleştirdiği endüstriler rekabetçi, yoğunlaşma indeksi
%20-39 arasında değişen endüstriler zayıf oligopoller ve yoğunlaşma indeksi %60 ve üstü olanlar kuvvetli oligopoller olarak sınıflandırılmışlardır. Doğru cevap C seçeneğidir.

Ekonomistler tarafından kabul gören diğer bir ölçüt ise Entropi indeksidir (Eİ). Bu indekste endüstrideki firmaların piyasa paylarının tersinin logaritması ağırlık olarak kullanılmaktadır; şeklinde formüle edilmektedir. Piyasa payları eşit olduğunda indeks (log N) değerini almaktadır. Monopolistik bir yapı söz konusu olduğunda ise indeks “0” değerini almaktadır. Belli sayıda firma arasında piyasa paylarındaki eşitsizlik azaldığında indeksin değeri yükselmektedir. Doğru cevap D seçeneğidir.

İktisatçılar hangi yoğunlaşma oranı ölçütünün en iyi olduğu konusunda da fikir birliğine ulaşamamışlardır. Her bir yoğunlaşma ölçütünün diğerlerine göre üstünlükleri de vardır. Bir endüstri birkaç büyük firma liderliğinde şekilleniyorsa N-Firma Yoğunlaşma Oranı
o tip endüstriler için iyi bir ölçüt olabilir. Başka bir endüstride küçük firmaların da büyük
bir etkinliği var ise Herfindahl-Hirshman Yoğunlaşma Oranı daha kullanışlı olabilir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Ekonomilerde yoğunlaşmanın aleyhine işleyen pek çok karşı güçten söz etmek de mümkündür. Aşağıda yoğunlaşmaya karşı güçler ve etkileri sıralanmaktadır.

1. Genel Ekonomik Büyüme

2.Ulaşım Olanaklarındaki Artış

3.Teknolojik Gelişmelerin Yoğunlaşmayı Azaltıcı Etkisi

IV.Hukuki Yapının Yoğunlaşmayı Azaltıcı Etkisi

Doğru cevap C seçeneğidir.

II. Dünya Savaşı sonuna kadar Avrupa’da kartelleşmeyi ve tröstleşmeyi önleyici ciddi
tedbirlere rastlanmamakla birlikte savaştan sonra tüm sanayileşmiş ülkeler rekabeti önleyici, pazar paylaşıcı, monopolcü fiyatlara yol açan anlaşmaları yasaklayan yasal tedbirler almakta gecikmemişlerdir. İngiltere 1956’da “Restrictive Trade Practice Act” yasasıyla Amerikan sistemine çok yakın bir denetim mekanizması getirmiştir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Endüstri çıktısını en düşük maliyetle üreten firma sayısı ise büyük ölçüde üretim tekniğine bağlıdır. Genelde kapitalin yoğun olarak kullanıldığı endüstrilerin (Bunlar; büyük ya da bölünebilirliği az araçlarla üretimi gerçekleştirirler.) doğal olarak monopol ya da oligopol olduklarını, yine emek yoğun endüstrilerin ise daha çok rekabetçi piyasaya uygun oldukları düşünülür. Dolayısıyla teknolojik bilgi anahtar rol oynamaktadır çünkü firmanın maliyet yapısını belirlemede teknoloji önemli rol oynar. Doğru cevap E seçeneğidir.

f (λK,λL) = A (λK)α (λL)β olacaktır. Bunu aşağıdaki şekilde yeniden yazarsak üstel fonksiyonunun özelliğinden f (λK,λL) = Aλα+ β K α Lβ burada; α + β = 1 ise ölçeğe göre sabit getiriden, α + β < 1 ise ölçeğe göre azalan getiriden, α + β > 1 ise ölçeğe göre artan getiriden bahsedilir. Doğru cevap E seçeneğidir.