SANAT TARİHİ

Hipodrum Septimus Severus tarafından başlatılmış ancak Konstantin tarafından bitirilmiştir.

Katakomplar hristiyanların ilk yeraltı ibadet merkezleridir.

Kathedra, Geç Bzians Döneminde fildişi işçiliğini ilgilendiren bir tasarımdır.

Yunancadaki eikon (ikona ya da imge) ve kloa (kırmak ya da yıkmak) sözcüklerinden gelir. İmgelerin kasıtlı olarak yok edilmesi anlamındadır. Bizans sanatına 726-842 yılları arasında hâkim olan tasvir kırıcı süreç “ikonaklazma akımı” olarak tanımlanır. 8. yy başlarında iktidara gelen Isavrian Hanedanlığı (717-802), imparatorluğa yeni bir güç kazandırmışsa da bu döneme ikonaklazma Akımı (726-842) damgasını vurmuştur.

Ayasofya’nın karşısında Sultanahmet Meydanı’nın kuzeybatı köşesinde bulunan Milion Taşı, Bizans İmparatorluğu’nda başkent İstanbul’a ulaşan tüm Antik Roma yollarının başlangıç noktası ve dünya üzerindeki diğer şehirlerin bu şehre uzaklığının hesaplanmasında kullanılan sıfır noktasıdır.

Erken Bizans Dönemi’nde diğer kentlerde olduğu gibi İstanbul’da da Antik Çağ’ın su kemer ve kanalları kullanılmıştır. İmparator Valens (364-378)’in yaptırdığı, Türk Dönemi’nde Bozdoğan Su Kemeri olarak adlandırılan su kemeri önemli örneklerden biridir. I. Iustinianos Dönemi’nde inşa edilen Yerebatan ve Binbirdirek sarnıçları kapalı sarnıçların en önemlileridir.

Genellikle Roma hamamlarının kullanıldığı bu dönemde yeni hamamlar da inşa edilmiştir. İnşasına Septimus Severus (193-211) zamanında başlanan, I. Konstantinos zamanında tamamlanan, Nika Ayaklanması (532)’nda tamamen yıkılan İstanbul Zeuxippos Hamamı önemli bir örnektir.

Roma’da ilk Hristiyanların içinde toplanıp tapındıkları yer altı mezarlarının genel adıdır. Erken Hristiyanlar “katakomp-catacomb” kelimesini kullanmamaktaydı. Kelime Yunanca “deliğin yakınında- near the hollow” demektir. Katakomplar “fossores” (“mezar kazıcıları”) adı verilen ve bir loncaya bağlı kişiler tarafından yapılmaktaydı.

: 4.-6. Yüzyıl sonu arasında kiliselerinin temel plan tipini bazilika oluşturmuştur. Bazilika, Roma Dönemi’nde, yargı ve ticaret amacıyla kullanılan, genellikle sütunlarla ayrılan üç ya da beş nefli naoslu, doğuda apsisi, apsisin kuzeyinde ve güneyinde pastoforium odaları, batıda atriumu bulunan ve yine batıda atriumdan kiliseye giriş holü olarak nitelendirilen nartekse sahip doğu batı yönünde dikdörtgen planlı ve galerili yapılardır.

I. Iustinianos Dönemi yapılarının en önemlisi ve Bizans sanatı içinde benzersiz ve tek kalmış olanı, merkezî 32,37 m çaplı, üç nefli kubbeli bazilika plan tipli İstanbul Ayasofya Kilisesi (532-537)dir. İstanbul Aya İrini Kilisesi (532 sonrası) de üç nefli kubbeli bazilika plan tipindedir. Yunanistan’daki Philippi B Bazilikası (540’lı yıllar) ve Suriye’deki Qasr İbn-Wardan Kilisesi (561-564) üç nefli kubbeli bazilikaların önemli örneklerindendir.

Duvarlarda yer alan freskolarla duvarlar ve döşemelerde kullanılan mozaik teknikleri anıtsal resim sanatı içinde ele alınmaktadır. Erken Hristiyanlık Dönemi’nde, kilise ve yer altı mezar odası olan hipojelerle sivil ve resmî yapılarda anıtsal resim uygulamaları görülür.

İkona İsa, Meryem, Azizler ve Azizlerin yaşamlarının canlandırıldığı taşınabilir nitelikte resim levhaları olarak tanımlanmaktadır. Grekçe “Eikon” (resim, suret, tasvir) kelimesinden gelen İkona, boya ile ahşap panel üzerine yapılan ve ibadet amacı taşıyan dinî konulu resimlerdir.

Bizans seramik sanatı halkın ekonomik durumu ve beğenilerine göre şekillenmiştir. Nüfusun büyük bölümü tarafından kullanılan seramiklerin büyük bir kitelesi ve pazarı vardı. Sırlı seramikler daha çok ticari bir mal olarak değerlendirilmektedir. Sırsız seramikler daha çok tahıl ve yağ gibi ürünlerin depolanmasında, yağ ve şarap gibi ürünlerin nakliyesinde ve mutfak gereçlerinde kullanılmış, artan talep ile birlikte gelişmiştir. Erken Bizans Dönemi’nde, yoğun olarak Kırmızı Astarlı Seramikler adı verilen seramikler üretilmiştir. 7.-9. yüzyıllar arasında kırmızı astarlı seramik üretimi son bulmuş, beyaz hamurlu seramikler ortaya çıkmıştır.

Fresko: Islak kireç sıva üzerine, ezildikten sonra su ya da su ve kireç bileşimi bir bağlayıcı ile karıştırılan pigmentlerle yapılan resim. Yüzey kurudukça kireç, pigmentin sıvaya yapışmasını sağlar.

Rodos