SANAT TARİHİ

Paestum Hera I. Tapınağı

Klasik

Atina

Erechtheion

Bölge’de Pers egemenliğinin devam etmesi

Klasik Dönem

Yunan Sanatı dönem olarak Roma Sanatı'ndan önce yaklaşık MÖ 7. yüzyılda Yunanistan ve Ege kıyılarında gelmiştir.

Buna karşılık kentlerin en saygın yapıları olan tapınaklar ve kutsal alanlar genellikle kentle bağlantılı hakim bir tepe üzerinde, yukarı kent anlamına gelen akropoliste yer alırdı.

Arkaik Dönem’den itibaren tapınaklar başta olmak üzere kamu binaları belli yapısal düzenlerde inşa edilmiştir. Bunlar ortaya çıkış tarihlerine göre ilk olarak Yunan ana karası, Güney İtalya ve Sicilya’da görülen Dor, Batı Anadolu kökenli olduğu kabul edilen İon ve diğerlerinden daha sonra ortaya çıkan Korinth Düzeni’dir. Bu temel düzenlerin dışında, aynı yüzyıllarda örnekleri daha dar bir çevrede ağırlık kazanmış, bölgesel özellikler gösteren Aiol (Kuzeybatı Anadolu) ve Toksan (Orta İtalya) gibi düzenler de görülür.

Atina Akropolü, Klasik Dönem mimarlığının karakteristik özellikleri ve eğilimlerinin en iyi takip edilebildiği yerlerin başında gelir.

Helenistik Dönem: Makedonya Kralı Büyük İskender’in MÖ 334 yılında Asya Seferi ile başlayan ve komutanlarından Ptolemaios’un kurduğu krallığın MÖ 30 yılında yıkılması ile son bulan üç yüzyıllık evre, Eski Çağ tarihçileri tarafından yaygın bir kullanım ile Helenistik Dönem olarak adlandırılır.

Arkaik Dönem (MÖ 7-6. yy): Yunan heykel sanatının ilk anıtsal örneklerinin ortaya çıktığı Arkaik Dönem’de insan vücudunu oluşturan unsurların aslına uygun biçimde şekillendirilmesi, heykeltıraşların ana gayesini oluşturmuştur. Dönemin serbest heykellerinde katı görünümlü ve cepheden tasvir edilen genç erkek (kuros) ve genç kız (kore) heykelleri ağırlıklı yer tutar. Gerçek kişileri ve tanrıları temsil etmeyen bu heykellerin, tanrı veya tanrıçalara sunulan adaklar olduğu kabul edilir.

Olgun veya Yüksek evrede, heykeltıraşlar hareket hâlindeki bir bedenin üç boyutlu görünümünü oldukça iyi gözlemiş ve gerçekçi bir şekilde aktarabilmişlerdir. Böylece heykellerde ağırlığı taşıyan bacaklar ve gövdenin dengesi sağlanarak, figürün bir sonraki hareketini yansıtabilecek düzeye erişmiştir. Bunu en açık şekilde Myron’un ünlü Diskopol (disk atan atlet) heykelinde gözlemlemek mümkündür

Dönem heykeltıraşlığının bir diğer ünlü eseri, Laokoon ve oğullarının yılanlar tarafından öldürülüşünü tasvir eden heykel grubudur (Resim 3.14). Orijinali MÖ 3. veya 2. yüzyıla ait olan heykel grubu, Rodoslu heykeltıraşlar Hagesandros, Athenadoros ve Polydoros tarafından yapılan daha geç tarihli bir kopyasından tanınır. Rahip Laokoon ve oğullarının Apollon tarafından gönderilen yılanlarla mücadelesinde, figürlerin acı ve ıstırap dolu yüz ifadeleri, gergin vücutları ile uyum içindedir. Merkezde Laokoon’un yer aldığı bu piramidal kompozisyon tek bir bakış açısından izlenmek üzere tasarlanmıştır ve göz tek bir noktaya veya figüre odaklanmadan,

İmparator Traianus’un inşa ettirdiği görkemli forumda bulunan 40 m yüksekliğindeki anıt sütunun gövdesinde, imparatorun Dacia Seferi’ni (MS 113) betimleyen kabartmalar anlatımcı üslubun en önemli eserlerindendir (Resim 3.21). Helezonik olarak yukarı doğru dönerek yükselen şeritte askerî seferin başından sonuna kadar savaşın önemli anları tasvir edilmiştir. 114 sahnede 2600’den fazla figürün yer aldığı bu kabartmalarda Romalı askerler, düşman birlikleri ve kent tasvirleri derinlikli bir perspektif ve gerçekçilikte işlenmiştir.

Akropoldeki İon Düzeni’ndeki iki yapıdan biri olan Athena Nike Tapınağı, Mimar Kallikrates tarafından MÖ 427-424 arasında inşa edilmiştir.

Sanatçı Phedias’ın teknik ve üslubu hakkında, tapınakların alınlık ve metoplarındaki kabartmalar daha iyi fikir vermektedir. Atina Akropolü’ndeki Athena Parthenon (Bakire) Tapınağı (MÖ 447-432), Klasik Dönem heykeltıraşlığı ile özdeşleşmiş ünlü bir eserdir. Alınlıklarda Athena’nın doğuşu ve Atina kentinin baş tanrısı olmak için Poseidon ile giriştiği mücadele, iç ve dıştaki frizlerde tanrıça için düzenlenen kutlamalar ve tören alayı, Yunanlıların Amazonlarla, tanrıların devlerle olan mücadelelerini konu alan kabartmalara yer verilmiştir. Yunan sanatının gelişimi için dönüm noktası sayılabilecek özellikleriyle Parthenon kabartmaları, heykeltıraşların bu dönemde ulaştığı teknik ustalığın düzeyini en iyi gösteren eserdir.