SANAT TARİHİ

İran-Arap devrinin büyük kısmı tunç ve pirinçten imal edilen maden işçiliğinde güçlü Sasani etkileri görülür. Altın ve gümüş kullanımı çok azdır. Bu devrin eserlerinde hayvan figürleri önemli yer tutar. Üzerlerinde dua yazıları bulunur. Büyük Selçuklu devrinde döneminin ana malzemesi altından yapılmış bilinen tek eseri bir şarap kabıdır. Gümüşten yapılmış eserlerden Büyük Selçuklu Sultanı Alp Arslan’ın adının ve 1066 tarihinin yazılı olduğu yuvarlak tepsi çok kıymetlidir. dövme tekniğinde yapılmış Sultan Sancar’a ait 1137 tarihli gümüş şamdan devrin bir diğer önemli eseridir. 45 cm yükseklikteki şamdanın Kufi yazılı kitabe kuşaklarında, Büyük Selçuklu yapısı Kazvin Mescid-i Cuması’nın (1113-1119) dilimli kemerlerini andırır süslemeler bulunmaktadır. Döküm tekniğinde yapılmış Büyük Selçuklu tunç aynalarının arka yüzleri hayvan, insan ya da figürlü astrolojik burç kabartmalarıyla bezenmiştir.

I- Kayanın içinden oyularak bir bütün olarak çıkarılan,

II- Kaya kütlesinin etrafı temizlenerek merkeze alınan,

III- Dışının heykel gibi biçimlendirildiği, içine yine oyularak mekanlarının yapıldığı,

IV- Büyük sofanın etrafına yerleştirilmiş küçük şapellerin yer aldığı,

V- Duvar ve ayaklarında hayali yaratıkların kabartma tasvirlerinin bulunduğu,

VI- Dışında yine kayadan oyularak yapılmış iki büyük fil heykelinin ve iki dikili taşın yer aldığı, 

VII- Kaliteli bir işçilikle inşa edilmiş, 

Hint mimari örneği Kailasa Mâbedi' dir.

Hindistan'a minyatür sanatı Babürlüler zamanında girmiştir. Babür ve oğlu Hümayün zamanında Delhi üslubu Türkmenistan üslubuna sıkı sıkıya bağlıdır.

Hind-i Çin heykel sanatında kaidesiyle 30 metreye ulaşan en büyük Buda heykeli Watchang Pagodası'ndadır.

Çin mezar mimarisi ve heykel sanatı için çok değerli olan "Anıt Mezar ve Terra Kotta Ordusu" Qin Hanedanlık dönemine tarihlenmektedir. Anıt mezar Qin Huang Shi Di' ye aittir.

British Museum'da "Ahlak Dersleri" isimli resimli rulosu bulunan, azla çoğu anlatma anlayışını benimsemiş ve bu yaklaşımıyla sonraki Çin resim sanatını etkilemiş ressam Gu Kaizhi' dir.

17. yüzyılın en büyük Japon maske sanatçısı Deme Jioman'dır.

Japon resim sanatında ilk defa gerçekçi üslupta doğa resmi yapan ressam Metahei'dir.

Kuzey ve Doğu Hindistan üslubu: 6. yüzyıldan itibaren takip edilebilen bu üslupta Sikra olarak adlandırılan içlerinde ilah heykeli bulunan 50 metreye yaklaşan
yüksekliklere ulaşan, çok kalın duvarlı piramit biçimli yüksek mabedler inşa edilmiştir. Cephe duvarları tepe kısmına doğru giderek dış bükey olarak kavislenir
ve kubbemsi bir hal alarak nihayetlenirler. En tepeye amalaka adı verilen yatay
yerleştirilmiş daire tabanlı kalınca bir kaide konur, kaidenin üstünde küçük bir kubbe, kubbenin üstünde de vazo biçimli bir tepelik bulunur. Bu tarz mabedlerin cepheleri çok ince işçilikli kabartmalarla bezenmiştir. Bhubanesvar, Kaarak ve
Makesvara Mabetleri bu üslubun öne çıkan örnekleridir.

Resim-Minyatür sanatı: Buda’nın hayatından kesitlerin tasvir edildiği Ajunta
Mabedi freskoları günümüze gelebilen ve Hint resim sanatı hakkında bilgi veren yegane eserlerdir. Kaylassa Mabedi’nde de fresko izlerine rastlanmıştır. İslâm
döneminde resim minyatür tarzında gelişmiştir. Hindistan’a minyatür sanatı Babürlü devrinde girmiş ve gelişmiştir. Babür ve oğlu Hümayün zamanında Delhi
minyatür üslubu Türkistan üslubuna sıkı sıkıya bağlıdır. Saray nakkaş hanesinde
yüzden fazla sanatçı çalıştıran Şah Ekber, Timurlu geleneğine bağlı nakkaşlarla Hint geleneklerine bağlı ressamları bir araya getirerek büsbütün ayrı bir karakterde ulusal bir minyatür üslubunun yaratılmasını sağlamıştır.

Güneydoğu Asya’da, Hindistan ile Çin arasında bulunan yarımada ve uzantılarındaki Myanmar, Tayland, Singapur, Kamboçya, Malezya ve Vietnam’ı kapsayan bölge için kullanılan Hind-i Çin terimi, tarihte Laos, Kamboçya ve Vietnam’ı tanımlamak için kullanılmıştır.

Sivil mimari: Hind-i Çin’in en eski evleri, ailenin atasının ruhu için yapılmıştır.
Evin konumu, kapı ve pencere yönleri titizlikle tespit edilir, mezhepsel kurallara
bağlı olarak üç, yedi ya da dokuz sütunlu olarak belirlenmiş dini kaide ve kurallara uyularak inşa edilir. Evlerin mutlaka kadın ve erkeklere ayrılmış ayrı birimleri bulunur, çatılar geleneksel kaidelere uyularak örtülür. İnşaatın başlatılacağı mevsim, gün ve saat uğursuzluk getirmesin diye titizlikle tespit edilir, geçerli kurallara uyulmadığında ev ilahı Thokong’un kızacağına inanılırdı. Ev inşaatlarında uygulanması gerek kurallar için feng-shui’ye başvurulur, inşaat tamamlandıktan sonra evin cephelerinde gökyüzünü temsil eden fohi adlı bir diagram oluşturulur ve heykeltıraşlar devreye girerdi. Evler için uygulanan dini kaide ve kurallar saray yapılarında aynen uygulanmış, farklı olarak saraylarda daha çok sütun kullanılmış, yapıların üst kısmımları yüzey boş kalmayacak biçimde resim ve sembolik yazılarla doldurulmuş, kabartma ve bezemeler daha yoğun tutulmuş, çatıların mahya ve uç köşelerine ejder heykelcikleri yerleştirilmiştir. Hué’deki Nguyen Sarayı, Hind-i Çin Saraylarının en
öne çıkan örneklerinden biridir. Bagkok’taki Siyam Krallık Sarayı bir şehir oluşturacak denli büyük bir alana yayılmıştır ve çok sayıda binadan oluşur.

Eski İran coğrafyasından günümüze gelebilen en erken tarihli eserler Elam uygarlığına 2300’li yıllara tarihlenmektedir.

İran’ın bilinen en eski mimari eserini Med Kralı Kyaksares'in (MÖ 625-MÖ 585) Hemedan şehrinde yaptırdığı saray oluşturur.

Ateşgede: Eski İran’da Zerdüştler’in ateşe tapmak üzere yaptıkları tapınaklara ataşgede denir. Önlerindeki bir avlu bulunan yaklaşık iki metre yükseklikteki kare tabanlı bir kaide üzerinde yükselen, köşelerindeki birer payenin bulunduğu kutsal makamlardır.

Bu devrin mimari eserlerine Farsistan, Susyan, Loristan ve Bağdat yörelerinde rastlanır.

Hint mimarisi; Yunan-Hint üslubu, Brahmanlığa ait mimari, Budacılığa ait mimari, Hint-İslam mimarisi ve Modern Hint mimarisi olarak incelenmektedir.

Cayna/Merkezi Hindistan üslubu: Üslubun, en önemli eserleri Bombay’ın doğusundaki Ellora’da bulunmaktadır. 30 metre yükseklikteki İndra (6.yy) ve Kailasa (8.yy) Mabedleri, kayanın içinden oyularak bir bütün olarak çıkarılan kaya kütlesinin etrafı temizlenerek merkeze alındığı, dışının heykel gibi biçimlendirildiği, içine yine oyularak mekanlarının yapıldığı binalardır.

Kaya içlerine oyulmuş mabedlerin en ünlüleri Ajunta Mabetleri (MÖ 150-MS 7.yy)’dir. Şaytiya denilen bu mabetlerin ortadakinin daha geniş tutulduğu üç sahınları bulunur.

Sadece ibadet ve ayinler için yapılan Şua adıyla anılan üç bölümlü mekanlara sahip mabetlerin büyük kapılarının gerisinde farklı bina ve sunakların yer aldığı bahçeler bulunur.